Συνδιαχείριση της φιλοσοφίας του Έβολα και του έργου του Τόλκιν – 2

EVOLA-TOLKIN

Κατά πρώτον η φιλοσοφία του Εβολα υπήρξεν εντονότατα επηρεασμένη από τους βορειοευρωπαϊκούς και ειδικότερον τους Γερμανικούς θρύλους και την συναφή μυθολογίαν. Εχρησιμοποίησεν αυτούς τους μύθους για να καταδείξει την αιωνία πάλη μεταξύ των δυνάμεων του Αγαθού / Φωτός  και του Κακού / Σκότους. Συμφώνως προς αυτόν ήταν αδύνατος οιοσδήποτε συμβιβασμός μεταξύ αυτών των δυνάμεων. Ο μόνος τρόπος να εγκατασταθεί μία νέα τάξη πραγμάτων προσομοιάζουσα την φανταστική χώρα της Υπερβορείας με τις πνευματικές της παραδόσεις, ήταν η ολοκληρωτική καταστροφή και αντικατάσταση του συγχρόνου κόσμου από τις δυνάμεις του Αγαθού. Ωστόσον συμφώνως προς τα βιβλία του «Εξέγερση ενάντια στον σύγχρονο κόσμο» (1934/1951) και «Ιππεύοντας την τίγρη: Εγχειρίδιον επιβιώσεως για τους αριστοκράτες της ψυχής» (1961), οι δυνάμεις του Καλού, δηλαδή εκείνες οι δυνάμεις της ριζοσπαστικής Δεξιάς που ηκολούθουν την φιλοσοφία του, ήσαν περιθωριοποιημένες. Με στόχο να επιβιώσουν σε αυτό το εχθρικό περιβάλλον όφειλαν να υιοθετήσουν μία στάση και θέση την οποίαν ο Εβολα απεκάλει «Απολιτεία».  Ενώ άλλοι παραδοσιοκράτες στοχαστές επροτίμουν την απόλυτο πολιτική παθητικότητα, η Απολιτεία του Εβολα ήταν περισσότερον αμφίσημος και ημπορούσε κάλλιστα να περιγραφεί ως μία προσέγγιση «αναμονής και παρατηρήσεως». Ο μεγάλος στοχαστής ισχυρίζετο ότι η αριστοκρατική ελίτ, η μόνη ικανή δύναμη για να πολεμήσει εναντίον των δυνάμεων του Σκότους, επί του παρόντος δεν διέθετε επαρκή ισχύ. Έτσι η Εθνικιστική – ριζοσπαστική ακροδεξιά πρωτοπορία ώφειλε να είναι έτοιμη να παρέμβει τάχιστα όταν η «Τίγρη» (το ανάλογον του συγχρόνου κόσμου) «ήταν κουρασμένη για να τρέξει».

Αυτή η ερμηνεία του ανθρωπίνου δρωμένου καθρεπτίζεται στον θρύλο του Τόλκιν για την Μέση Γη με την εκεί αιωνία πάλη μεταξύ Καλού (Χόμπιτ, ξωτικά, νάνοι και δίκαιοι άνθρωποι) και Κακού (προσωποποιημένου από τον Σάουρον και τους «Όγρους» του / Ορκς). Με αυτόν τον τρόπον τα Χόμπιτ ήσαν οι πλέον απίθανοι ήρωες, ξένοι και παρείσακτοι στον κόσμον των ηρώων. Όμως ακριβώς σε αυτήν την κατάσταση, σε αυτήν την ιδιότητα του «παρεισάκτου» ανεγνώριζε τον εαυτό της η νεολαία της Άκρας Δεξιάς συσχετίζουσα την δεδομένη περιθωριοποίησή της στην πολιτική και στην κοινωνία. Όπως είχε δηλώσει ο αείμνηστος Τζενερόζο Σιμεόνε (1944-2000) ένας από τους οργανωτές του πρώτου φεστιβάλ «Κατασκήνωση Χόμπιτ» το 1977: «Αναφερόμενοι στους χαρακτήρες που εδημιούργησεν η φαντασία του Τόλκιν και στα παραμύθια του, θέλαμε να δείξουμε ότι δεν επιθυμούσαμε να αποδεχθούμε την τρέχουσα κατάσταση του κόσμου. Βλέποντας στο μέλλον επιδιώκαμε να φέρουμε στον νου μας εκείνες τις εικόνες από τα παραμύθια του Τόλκιν που εμπλουτίζουν την φαντασία μας… Είμαστε κάτοικοι της μυθικής Μέσης Γης, επίσης αγωνιζόμενοι εναντίον των δράκων, των Ορκ και άλλων δαιμονικών πλασμάτων».

Ο Μάριο Μπορτολούζι, ο τραγουδιστής του ακροδεξιού εναλλακτικού συγκροτήματος «Συντροφιά του Δακτυλιδιού», ενός συγκροτήματος που ιδρύθηκε ειδικώς για την «Κατασκήνωση Χόμπιτ» και έλαβε το όνομα του πρώτου βιβλίου στην τριλογία του Άρχοντος των Δαχτυλιδιών, προσέθεσεν ότι συμφώνως προς τον Τόλκιν, «ακόμη και το πλέον μικροσκοπικό και το πλέον ασυνήθιστο πρόσωπο ημπορεί να γίνει ήρωας και να εξαπολύσει έναν απελευθερωτικό πόλεμο, κατανικών τις δυνάμεις του Καπιταλισμού και της Βιομηχανοκρατίας, ώστε να πραγματοποιηθεί η επιστροφή στην παραδοσιακή κοινωνία». Πολλοί νεαροί ακροδεξιοί ριζοσπάστες, συμφώνως προς τον Μπορτολούζι, ησθάνοντο ωσάν εκείνοι οι Χόμπιτ: «Μικροί αλλά σκληροί, ανθεκτικοί, μαχητικοί και εν τέλει νικηφόροι». Το πλέον γνωστό τραγούδι του συγκροτήματος «Το Αύριον ανήκει σε μας», ήταν μία κλήση συνεγέρσεως για τον πόλεμον εναντίον των δυνάμεων του Σκότους και κατέληξεν εν τέλει ως ύμνος του Εθνικιστικού «Μετώπου Νεολαίας».

Στην αυτοβιογραφίαν της, η Τζόρτζια Μελόνι έγραψε ότι το αγαπημένο της Χόμπιτ ήταν πάντα ο Σαμ Γκάμτζη. Επισημαίνει πως ο Σαμ δεν ήταν ούτε δυνατός, ούτε γρήγορος, ούτε μεγαλοπρεπής, όπως οι άλλοι πρωταγωνιστές της ιστορίας. Είναι απλώς ένα Χόμπιτ. Αλλά χωρίς αυτόν –και επομένως χωρίς την βοήθειαν των απλών ανθρώπων– ο  κεντρικός ήρως Φρόντο δεν θα ημπορούσε να ολοκληρώσει την αποστολήν του.

Κατά δεύτερον, ο Έβολα εκήρυττε μια πατριαρχικήν κοσμοθεωρία με ανδροκρατούμενα, παραδοσιακά πρότυπα φύλου. Σε πολλά κείμενά του, μεταξύ των οποίων τα  «Η γυναίκα ως πράγμα»,  («La donna come cosa», 1925), «Ο Έρως και τα μυστήρια της αγάπης: Η μεταφυσική του φύλου» («Metafisica del sesso», 1958) και το περιβόητον «Εξέγερση ενάντια στον σύγχρονο κόσμο», ο Έβολα ετόνισεν ιδιαιτέρως την ανωτερότητα των ανδρών, απεκάλεσε την χειραφέτηση των γυναικών «μάστιγα» και υπεστήριξεν ότι η μητριαρχία ήταν σημάδι πολιτισμικής και κοινωνικής παρακμής. Υπεστήριζεν ότι ο ρόλος των γυναικών ήταν να κατακτηθούν και να κυριαρχηθούν από τους άνδρες, τους υπερ-αρρενωπούς πολεμιστές και ότι αυτή η υποταγή των γυναικών ήταν απαραίτητος για την αποκατάσταση μιας κοινωνίας βασιζομένης στην «Παράδοση». Επιπλέον, συμφώνως προς  τον Έβολα, μόνον άνδρες θα ημπορούσαν να ανήκουν στους ελίτ πολεμιστές οι οποίοι θα υπερενίκων τον υλιστικόν παρακμιακό σύγχρονο κόσμο και θα ανήρχοντο στην αληθινή πνευματικότητα.

Τα κείμενα του Τόλκιν ημπορεί να περιλαμβάνουν μερικούς ισχυρούς γυναικείους χαρακτήρες, όπως την νύμφη – ξωτικό Γκαλάντριελ, την «κυρά του χρυσού δάσους» «με την τρομερή ομορφιά» ή την ευγενή πολεμίστρια Έογουιν, πριγκήπισσα της Ρόαν, της «Αλογοχώρας», κόρη του βασιλέως Θέοντεν, (συνώνυμη  ενός ιταλικού ακροδεξιού φεμινιστικού περιοδικού στην δεκαετία του 1970) και την πριγκήπισσα των ξωτικών Άργουεν που απαρνείται την αθανασία και ζει ως θνητή βασίλισσα- σύζυγος του βασιλέως Άραγκορν νικητή των Σκοτεινών Δυνάμεων. Όμως το συνολικόν έργον του σπουδαίου Άγγλου συγγραφέως εκυριαρχείτο από άνδρες ήρωες. Πρωταγωνιστές του «Χόμπιτ» ήσαν εννέα αρσενικοί νάνοι και ο χόμπιτ Μπίλμπο Μπάγκινς, ενώ η «Συντροφία του Δακτυλιδιού»  απετελείτο επίσης μόνον από άνδρες. Οι γυναίκες σε αυτά τα μυθιστορήματα περιωρίσθησαν σε δευτέρους ρόλους. Οι ανδροκρατούμενες κοσμοθεωρίες του Τόλκιν και του Έβολα απηυθύνοντο – και έως σήμερα εξακολουθούν να είναι ελκυστικές– σε νεαρούς άνδρες που εμεγάλωσαν σε μίαν πατριαρχική κοινωνία, (όπως εκείνη της Ιταλίας), αλλά συνάμα ησθάνοντο αμφισβητούμενοι για την κοινωνική τους θέση και βαθύτατα απογοητευμένοι από ποικίλες ιστορικοκοινωνικές περιστάσεις. Περιστάσεις που εκυμαίνοντο από την ήττα και ταπείνωση της πατρίδος τους, (όπως της Ιταλίας στον Δεύτερο Μεγάλο Πόλεμο), έως την σεξουαλική επανάσταση και την καταστροφή του ρόλου των δυο φύλων. Η υπόσχεση μιας ανδροκρατουμένης, ελιτιστικής και πατριαρχικής κοινωνίας τους εστήριξε και εβοήθησεν κατά πολύ στην αποκατάσταση της αυτοεκτιμήσεώς τους.

Και εν τέλει, κατά τρίτον, στην  «Εξέγερση ενάντια στον σύγχρονο κόσμο», ο Ιούλιος Έβολα υπεστήριξεν ότι η ιστορία δεν ήταν μια διαδικασία εξελίξεως, αλλά μάλλον αντεξελίξεως, παρακμής και καταπτώσεως από τις λαμπρές αρχέγονες φανταστικές πνευματικές παραδόσεις που είχαν τις ρίζες τους στην μυθική χώρα της «Υπερβορείας». Εκτός από το εγκώμιον των Ναϊτών Ιπποτών και των SS για τις προσπάθειές τους να σταματήσουν την περαιτέρω πτώση στην υλιστική και κτηνώδη γενικευμένη «αναρχία», ο Έβολα εχαρακτήρισεν την Αναγέννηση, την Γαλλική Επανάσταση, τον ατομικισμόν, τον φιλελευθερισμόν και το μεταπολεμικό, δήθεν «οικονομικόν θαύμα» της Ιταλίας ως «ψευδείς μύθους», οι οποίοι ωδήγουν την Ευρώπη και την ανθρωπότητα  σε έναν κόσμον χάους. Ο Έβολα προειδοποίησεν εμφατικώς τους οπαδούς του ότι οι λαϊκές μάζες εξηπατήθησαν από «έναν πολιτισμόν ύλης και μηχανών». Επι πλέον, υπεστήριξεν ότι η νεωτερικότης δεν θα ημπορούσε ποτέ να μεταβεί σταδιακώς σε αυτό που εκείνος εθεώρει ως την παραδοσιακή τάξη, καθώς η καθεμία εξ αυτών εγκολπούται και περιλαμβάνει εντελώς διαφορετικές έννοιες του χρόνου, της αξίας και του ιερού.

Στον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», ο σκεπτικισμός και η κριτική του ιδίου του Τόλκιν για την τεχνολογική καινοτομία ήσαν εμφανέστερα στο πρόσωπο του Σάρουμαν. Τυφλωμένος από την απληστία και την μεγαλομανία, εδημιούργησεν μια νέαν, ισχυροτέρα φυλή τερατανθρώπων Ορκ, εκμεταλλευόμενος και καταστρέφων τους φυσικούς πόρους κατά την διαδικασίαν αυτήν. Ο Σάρουμαν ενικήθη από τους λεγομένους Εντς («δενδροβοσκούς»), ένα είδος ευαισθήτων συναισθηματικώς όντων που ομοιάζουν πολύ με πελώρια δένδρα, καθώς και από τους Χόμπιτ, δηλαδή από έναν λαόν αφοσιωμένο στις παραδοσιακές αξίες. Έτσι, ο Σάρουμαν –και μαζί του η σύγχρονη τεχνολογία, οι «ρεαλιστικοί» πολιτικοί στόχοι του καθεστώτος και η «μοντέρνα ειδωλολατρία», όπως ο καταναλωτισμός, ο ατομικισμός και η τεχνολαγνική μανία της τεχνολογίας, κατενικήθησαν από τις φυσικές δυνάμεις – δένδρα και νερό – και από τις παραδοσιακές αξίες όπως το «θάρρος», ο «ηρωισμός» και η «συντροφικότης».

Ο «Άρχων των Δαχτυλιδιών» του Τόλκιν προσέφερε μηνύματα και αφηγήσεις που απευθύνοντο στους ακροδεξιούς και στους ακροαριστερούς–αλλά εξακολουθούν να τους γοητεύουν και τώρα-. Η ιστορία της αριστοτεχνικής προσαρμογής του Τόλκιν από την ιταλικήν Εθνικιστική ακροδεξιά υπογραμμίζει την σημασία των προσώπων ή οργανώσεων που μετέφρασαν ευστόχως αυτές τις αμφίθυμες αφηγήσεις σε απλουστευμένα μηνύματα τα οποία απευθύνονται επιτυχώς στον χώρο των Εθνικιστών. Στην Ιταλία, η διεισδυτική ερμηνεία του Ελεμίρ Ζόλλα ήταν αυτή που κατέστησεν την ιστορία του Τόλκιν προσιτή για την Εθνικιστική ακροδεξιά, συνδέουσα τις κύριες ιδέες οι οποίες εξεφράσθησαν από τον Ιούλιον Έβολα.  Ο Τόλκιν και ο Έβολα επηρεάσθησαν σε μεγάλον βαθμόν από τους παλαιοαγγλικούς και γερμανικούς θρύλους, ώστε οι ομοιότητες μεταξύ της εβολιανής «Εξεγέρσεως ενάντια στον σύγχρονο κόσμο» και των κειμένων του Τόλκιν, συμπεριλαμβανομένου του μυθοποιητικού έργου του «Το Σιλμαρίλλιον», το οποίον εδημοσίευσαν στην Ιταλία το 1978 οι εκδόσεις Ρουσκόνι, δεν προκαλούν ιδιαιτέραν έκπληξη.

Αλλά ενώ η φιλοσοφία του Έβολα, όπως ήδη προανεφέρθη, απήτει εργώδη, αφοσιωτικήν και προσεκτικήν ανάγνωση, ήταν περίπλοκος και δύσκολη στην αποκρυπτογράφησή της, αντιθέτως, το έπος του Τόλκιν για την Μέση Γη, με την αιωνία μάχη μεταξύ καλού και κακού, την περασμένη περίοδο μιας χρυσής εποχής γεμάτης πνευματικότητα και με τον ηρωικό, αυτοθυσιαστικό αγώνα των ηρώων του για μια φαινομενικώς χαμένη υπόθεση ήταν αρκούντως εύληπτο, σαφές και ευθύ. Αυτές οι ομοιότητες κατέστησαν τα βασικά σημεία του εβολιανού έργου προσιτότερα στο ευρύτερο κοινό. Πολλοί ριζοσπάστες Εθνικιστές  ήλθαν για πρώτη φορά σε επαφή με την φιλοσοφία του Έβολα κατά την διάρκειαν των πολιτιστικομουσικών φεστιβάλ στις «Κατασκηνώσεις Χόμπιτ».

Σήμερoν, η προσέγγιση και ερμηνεία του Ζόλλα ημπορεί να έχει πλέον λησμονηθεί εδώ και καιρό. Αλλά έχουν εμφανισθεί νέες ερμηνείες και προσεγγίσεις που μετατρέπουν για άλλη μια φορά τον κόσμον της φαντασίας του Τόλκιν – ανεξαρτήτως από το τι υποστηρίζουν οι επιφανείς λόγιοι λογοτεχνικοί μελετητές του Τόλκιν – σε αγαπημένο αντικείμενο των οπαδών του εθνικισμού και της ριζοσπαστικής ακροδεξιάς. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η τριλογία της ταινίας Άρχων των Δαχτυλιδιών του Πίτερ Τζάκσον, η οποία εκυκλοφόρησεν μεταξύ 2001 και 2003, αμέσως μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Αλ-Κάϊντα της 11ης  Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ. Ο Τζάκσον προσέθεσεν στις ταινίες του περιεχόμενον και διαλόγους που δεν ήσαν –ή τουλάχιστον δεν ήσαν ρητώς και απεριφράστως– μέρος της αρχικής ιστορίας του Τόλκιν. Ωστόσον, ορισμένες από αυτές τις προσθήκες ήσαν ιδιαιτέρως ελκυστικές για τους Εθνικιστές και ακροδεξιούς ριζοσπάστες. Στην τρίτη ταινία, ακριβώς πριν από την τελική μάχη, ο μέλλων βασιλεύς – σωτήρ Άραγκορν εξέφανεν την εξής ομιλία στους φοβισμένους στρατιώτες του:

«Γιοι της Γκόντορ! Του Ρόαν! Αδελφοί μου! Βλέπω στα μάτια σας τον ίδιο φόβο που θα μου εξερίζωνε την καρδιά! Ημπορεί να έλθει μια ημέρα που το θάρρος των ανθρώπων θα αποτύχει, που θα εγκαταλείψουμε τους φίλους μας και θα σπάσουμε όλους τους δεσμούς της συντροφίας. Αλλά δεν είναι τούτη  η ημέρα. Μια ώρα λύκων και θρυμματισμένων ασπίδων, όταν καταρρέει η εποχή των Ανθρώπων! Αλλά δεν είναι τούτη η ημέρα! Τούτη την ημέρα πολεμάμε! Άνδρες της Δύσεως! Σας προτείνω να σταθείτε δίπλα σε όλα αυτά που αγαπάτε, σε αυτή την όμορφη Γη !»

Εν ολίγοις, ο κόσμος μας σήμερα και πολύ χειρότερον αύριον, είναι ένας αντιφυσικός κόσμος που εκτρέπεται σε χάος και αταξία, όπως η Μέση Γη του Τόλκιν. Στο ζοφερό διεθνές πλαίσιον της Παγκοσμιοποιήσεως, της ισλαμικής τρομοκρατίας, της διογκουμένης κτηνώδους εγκληματικότητος και των κλιμακουμένων μεταναστευτικών κρίσεων, αυτή η ομιλία προς τους «άνδρες της Δύσεως» θα ημπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους Εθνικιστές ως μια κραυγή συσπειρώσεως για την υπόθεσή τους. Σε πραγματικούς όρους, δίχως ευχολόγια και φαντασιώσεις : Μόνον αν οι λευκοί, χριστιανοί, πολιτισμένοι άνθρωποι σταθούν μαζί, θα είναι οι νικητές στην εξελισσομένη «σύγκρουση των πολιτισμών» (κατά τον Σάμιουελ Χάντινγκτον) ενάντια στις «βαρβαρικές ορδές» των αφροασιανών μουσουλμάνων.

Περίπου από εικοσαετίας κατεδείχθη σαφώς ότι, με την ταινιογραφία από τους δημιουργούς των επικών ταινιών, ακουσίως ή εκουσίως, ο κόσμος του Τόλκιν είχε και έχει πάλιν απήχηση στην Εθνικιστικήν  ακροδεξιά, χάρη δε στην παγκόσμιο εμβέλεια και στην επιτυχία της τριλογίας αυτών των ταινιών, αυτή η γοητεία δεν περιωρίσθη και δεν περιορίζεται μόνον στην Ιταλία, όπως στην εποχή των αλησμονήτων Κατασκηνώσεων Χόμπιτ του Μετώπου Νεολαίας. Κατεδείχθη δηλαδή η μείζων σημασία της Μεταπολιτικής, εν τέλει δηλαδή της διεξαγωγής του Πολιτιστικού Πολέμου.

Α. Κωνσταντίνου

tweet
fb-share-icon
Insta
Tiktok