Στις 12 Δεκεμβρίου 2022, η βελγική αστυνομία διεξήγαγε έρευνα στις εγκαταστάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες, στο πλαίσιο έρευνας για υποψίες διαφθοράς μέσω λόμπι υπέρ του Κατάρ. Οι υποψίες αυτές απευθύνονται κυρίως στην αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Εύα Καϊλή.

Με αυτή την ευκαιρία, υπενθυμίζουμε ένα άρθρο του συγγραφέα και καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Λιλ, Πιέρ Βερλουίζ, Δόκτωρα Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού Σορβόννη IV, το οποίο δημοσιεύθηκε αρχικά στο «Ευρωπαϊκό Δεκαπενθήμερο» στις 3 Νοεμβρίου 2003.

Η ανάπτυξη του lobbying στα κοινοτικά θεσμικά όργανα εγείρει τρία βασικά ερωτήματα όσον αφορά την ευρωπαϊκή ιθαγένεια.

Πρώτον: δεν είναι «πολίτες δεύτερης κατηγορίας» οι πολλοί πολίτες της ΕΕ που αγνοούν τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις του lobbying και σε κάθε περίπτωση δεν έχουν τα οικονομικά μέσα να αντέξουν τις υπηρεσίες μιας εταιρείας λόμπι;

Δεύτερον, το λόμπι δεν ανοίγει διάπλατα την πόρτα στην επιρροή χωρών εκτός ΕΕ στην κοινοτική διαδικασία;

Τρίτον, η έλλειψη πλαισίου για λόμπι στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα δεν ευνοεί τα συμφέροντα των εγκληματικών κύκλων; Συμπληρώνοντας το «δημοκρατικό έλλειμμα» της κοινοτικής οικοδόμησης, δεν θα ήταν επίσης σημαντικό να δώσουμε στον εαυτό μας τα μέσα για να ρυθμίσουμε πραγματικά –και όχι πλέον με εικονικό τρόπο– το λόμπι στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Τα κράτη τα οποία υπέγραψαν την Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) δήλωσαν «αποφασισμένοι να καθιερώσουν κοινή ιθαγένεια για τους υπηκόους των χωρών τους» (Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, προοίμιο). Αυτό διαμορφώνεται με διάφορους τρόπους, ιδίως μέσω του δικαιώματος ψήφου και της επιλεξιμότητας για δημοτικές ή ευρωπαϊκές εκλογές ή ακόμη και μέσω της διπλωματικής και προξενικής προστασίας.

Πώς όμως δουλεύει στην πράξη;

Συνολικά, η οικοδόμηση της Ευρώπης έχει πιθανώς διευρύνει την ιθαγένεια των υπηκόων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Υπάρχει, ωστόσο, τουλάχιστον ένας τομέας όπου ο τρόπος παραγωγής της ΕΕ έχει αποδυναμώσει την ιθαγένεια μέχρι σήμερα: το λόμπι. Δηλαδή η εκπροσώπηση τουλάχιστον 3.000 ποικίλων ομάδων συμφερόντων με κοινοτικά ιδρύματα, μέσω περισσότερων από 10.000 λομπίστες. Τις περισσότερες φορές, το έργο τους για επιρροή βαραίνει την ανάπτυξη αποφάσεων και κοινοτικών κειμένων τα οποία προορίζονται για μεταγραφή στο εθνικό δίκαιο. Στόχος τους είναι ομάδες εμπειρογνωμόνων, στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των διαφόρων συμβουλευτικών επιτροπών, πολιτικών ομάδων και επιτροπών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά και διπλωμάτες από χώρες μέλη. Οι μέθοδοι ποικίλλουν: προετοιμασία εκθέσεων και μελετών γραμμένων προς την πιο ευνοϊκή κατεύθυνση για τον χορηγό τους, προσκλήσεις σε μέρη τα οποία ευνοούν την δημιουργία συνδέσμου, αλλά και αγορά εγγράφων εργασίας της Επιτροπής, πώληση υπηρεσιών έναντι ενός ποσοστού υψηλού ποσού που θα διατίθεται σε μια περιοχή ή για πρόσκληση υποβολής προσφορών.

Η Συνθήκη της Ρώμης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας χρονολογείται από το 1957, αλλά η ανάπτυξη του lobbying στις Βρυξέλλες επιβεβαιώνεται από το 1973, με την είσοδο του Ηνωμένου Βασιλείου. Πράγματι, οι αγγλοσαξονικές χώρες γνώριζαν και εφαρμόζουν αυτές τις τεχνικές εδώ και πολύ καιρό. Αυτό τους δίνει ένα προβάδισμα και αυξάνει την αποτελεσματικότητα των ενεργειών τους. Σιγά σιγά, τα άλλα κράτη μέλη το ανακάλυψαν και το εφάρμοσαν με τον δικό τους τρόπο, αλλά μόνο δύο χώρες μέλη μπήκαν στον κόπο να ρυθμίσουν αυτήν την πρακτική: η Γερμανία και η Δανία. Σε επίπεδο ΕΕ, τα μέσα για τον έλεγχο του δημόσιου χρήματος και τα λόμπι παραμένουν γενικά εικονικά και διαβόητα ανεπαρκή.

Ωστόσο, η ανάπτυξη του lobbying στα κοινοτικά θεσμικά όργανα εγείρει τρία βασικά ερωτήματα όσον αφορά την ευρωπαϊκή ιθαγένεια.

Πρώτον: δεν είναι «πολίτες δεύτερης κατηγορίας» οι πολλοί πολίτες της ΕΕ που αγνοούν τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις του lobbying και σε κάθε περίπτωση δεν έχουν τα οικονομικά μέσα να αντέξουν οικονομικά τις υπηρεσίες μιας εταιρείας λόμπι; Εάν μια πλούσια ομάδα συμφερόντων μπορεί να επηρεάσει μια απόφαση προς όφελός της, αυτό δεν γίνεται εξ ορισμού εις βάρος του μέσου πολίτη; Ωστόσο, η τελευταία έχει λόγους να πιστεύει ότι τα κοινοτικά θεσμικά όργανα θεωρούν πάνω απ' όλα το γενικό συμφέρον.

Το ίδιο ερώτημα τίθεται ανάλογα με την εθνική καταγωγή του εν λόγω πολίτη. Δεν είναι ο υπήκοος μιας χώρας με αγγλοσαξονική κουλτούρα ή που γρήγορα συνειδητοποίησε αυτό το νέο μέσο επιρροής σε καλύτερη θέση συνολικά από τον υπήκοο μιας άλλης χώρας να κατανοήσει τους νέους κανόνες του παιχνιδιού; Τέλος, ορισμένα διεθνικά ρεύματα φαίνονται ιδιαίτερα ενεργά: ένας εκ των υστέρων νεοκομμουνιστικός και «παγκοσμιοποιητικός» μάρτυρας χρησιμοποιεί αυτά τα μέσα για να διεισδύσει και να καταλάβει θέσεις εξουσίας με σκοπό την κοινοτικοποίηση των διεθνών σχέσεων.

Δεύτερον, το λόμπι δεν ανοίγει διάπλατα την πόρτα στην επιρροή χωρών εκτός ΕΕ στην κοινοτική διαδικασία; Οι ομάδες πίεσης των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας δεν είναι χαζές, αναπτύσσουν σημαντική δραστηριότητα στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Οι εμπορικοί ανταγωνιστές των Δεκαπέντε και σύντομα ίσως των Είκοσι Επτά, συλλέγουν στρατηγικές πληροφορίες. Μπορούν να επηρεάσουν κοινοτικές αποφάσεις ή μη αποφάσεις, συμπεριλαμβανομένων των ευαίσθητων περιοχών.

Έτσι, η αμερικανική εταιρεία λόμπι Burson Marsteller συνδέεται στις Βρυξέλλες με την εταιρεία δημοσίων σχέσεων BSK. Το αντικείμενο εργασίας της περιλαμβάνει την στρατηγική και την διαχείριση ολοκληρωμένων εκστρατειών για θέματα δημοσίου ενδιαφέροντος, κινητοποίηση στο πεδίο, υποστηρικτική δημοσιότητα, σχέσεις με τα μέσα ενημέρωσης, διάλογο με ΜΚΟ και εκστρατείες στο Διαδίκτυο. Δραστηριότητες που ανήκουν πλήρως στο πεδίο επιρροής της.

Τρίτον, η έλλειψη πλαισίου για λόμπι στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα δεν ευνοεί τα συμφέροντα των εγκληματικών κύκλων; Αν δεν κάνουμε λάθος με αφέλεια, είναι δύσκολο να δούμε τι εμποδίζει τα παράνομα δίκτυα να επωφεληθούν από αυτό το μέσο για την συλλογή πληροφοριών, την πραγματοποίηση επαφών και εκμεταλλεύσιμων ευκαιριών. Όταν γνωρίζουμε ότι η απάτη προσεγγίζει το 15% του κοινοτικού προϋπολογισμού, φαίνεται συνετό να ενσωματωθεί αυτή η παράμετρος σε έναν γενικότερο προβληματισμό. Το οικονομικό έγκλημα θέτει υπό αμφισβήτηση την ουσία των πολιτικών που αποφασίζουν τα ευρωπαϊκά έθνη. Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να ανταποκριθεί στην πρόκληση –ιδίως δημοσιονομική– της νέας διεύρυνσης, η απάτη αποτελεί επίθεση στο εμπορικό εμπόδιο της Ευρώπης, στις ευρωπαϊκές πολιτικές αναπτυξιακής βοήθειας, στην κοινή γεωργική πολιτική και στις περιφερειακές πολιτικές και στα κοινωνικά ζητήματα της Ευρώπης. Σε πιο πολιτικό επίπεδο, όλοι οι ειδικοί γνωρίζουν ότι το έγκλημα και η δημοκρατία δεν συνδυάζονται καλά, έστω και μόνο μέσω της διαφθοράς. Εάν οι Δεκαπέντε δεν εξαιρεθούν από αυτήν, τα περισσότερα από τα μελλοντικά μέλη της ΕΕ μοιράζονται στέρεες κληρονομιές σε αυτόν τον τομέα.

Συμπληρώνοντας το «δημοκρατικό έλλειμμα» της κοινοτικής οικοδόμησης, δεν θα σήμαινε επίσης να δώσουμε στον εαυτό μας τα μέσα για να ρυθμίσουμε πραγματικά –και όχι πλέον με εικονικό τρόπο– το λόμπι στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης;»


ΥΓ: 12 Δεκεμβρίου 2022. 19 χρόνια χαμένα... ή κερδισμένα;

Η πραγματικότητα δεν είναι αποτέλεσμα της «μοίρας». Όλη η πραγματικότητα, παντού, ανά πάσα στιγμή είναι το αποτέλεσμα μιας αντιπαράθεσης δυνάμεων. Σε κάποιο βαθμό, η πραγματικότητα είναι «αυτό που πρέπει να είναι» για τους πιο ισχυρούς σε αυτή την σφοδρή, κυρίως σιωπηλή σύγκρουση. Αν από την αρχική δημοσίευση αυτού του άρθρου πριν από 19 χρόνια το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν μπόρεσε να αποτρέψει τις υπερβολές του λόμπι... δεν έχει χαθεί από όλους. Ένα ολόκληρο τέλμα από λομπίστες, αλλά πάνω απ' όλα ηθοποιούς που μερικές φορές είναι οι πιο σκιεροί ή και σκοτεινοί έχουν επωφεληθεί άφθονα από αυτό. Αυτή η αδυναμία υπεράσπισης της νομιμότητας των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων -γιατί το Κοινοβούλιο δεν είναι ο μόνος στόχος- έχει συμβάλει στην υποβάθμιση της εικόνας της ΕΕ. Πολλές ξένες δυνάμεις εκτός ΕΕ και εγκληματικές ομάδες έχουν επωφεληθεί από αυτό. Αυτοί είναι οι νικητές.


Μελιτίνη Δοντά