Ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ Μπένι Γκαντς συναντήθηκε την περασμένη Πέμπτη με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν, αφού είχε ακυρώσει προγραμματισμένη επίσκεψη του στην Ελλάδα, και ανακοίνωσε την σταδιακή επανέναρξη των αμυντικών δεσμών με την Άγκυρα, στην πρώτη επίσκεψη Ισραηλινού υπουργού Άμυνας στην Τουρκία εδώ και περίπου μια δεκαετία. Κατά την έναρξη της συνάντησης, ο Γκαντς ευχαρίστησε τον Ερντογάν για την ενίσχυση της συνεργασίας των χωρών στον τομέα της ασφάλειας και των επίσημων αμυντικών δεσμών. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του γραφείου τύπου του Τούρκου προέδρου, οι δυο τους συζήτησαν στρατηγικά θέματα, την ανάγκη των δύο χωρών να αγωνιστούν για την εδραίωση της περιφερειακής ασφάλειας και την περιφερειακή ευημερία και ασφάλεια.

Νωρίτερα, ο Γκαντς είχε συναντηθεί με τον υπουργό Άμυνας Χουλουσί Ακάρ. Σε κοινή ομιλία του μετά τη συνάντηση, δήλωσε ότι «το 2022 ως αποτέλεσμα στενής, συγκαλυμμένης επαφής, καταφέραμε να εξαλείψουμε έναν ανησυχητικό αριθμό απειλών εναντίον Ισραηλινών πολιτών και Εβραίων στην Τουρκία». Ο Γκαντς δήλωσε: «Είμαστε ευγνώμονες στον πρόεδρο Ερντογάν, τον υπουργό Ακάρ και τις υπηρεσίες ασφαλείας που συμμετείχαν σε αυτή την κρίσιμη, σωτήρια συνεργασία. Προχωρώντας μπροστά, πρέπει να υιοθετήσουμε μια σταθερή, θετική προσέγγιση στις σχέσεις μας, διατηρώντας ανοιχτό διάλογο. Όπως συμφωνήθηκε στις συναντήσεις μας, έδωσα εντολή στο προσωπικό μου να ξεκινήσει τις διαδικασίες που απαιτούνται για την επανέναρξη των εργασιακών σχέσεων.
Έχω διατάξει τους αξιωματούχους του υπουργείου Άμυνας να έρθουν σε επαφή με τους ομολόγους τους και να επιστρέψουν σταδιακά σε μια συνεργατική ρουτίνα εργασίας όσον αφορά την άμυνα».

Πριν αλέκτωρ λαλήσει τρεις, οι διευθετήσεις που προωθούσε η Αθήνα το τελευταίο διάστημα με το Ισραήλ στην Ανατολική Μεσόγειο υπό αμερικανικό αλεξιβρόχιο ανατρέπονται και γίνονται ανεδαφικές, οι προϋποθέσεις που διαμορφώνονται από την διαφαινόμενη επαναπροσέγγιση Τουρκίας-Ισραήλ δρομολογούν εξελίξεις βλαπτικές για τα ελληνικά συμφέροντα στην περιοχή. Ας προσεγγίσουμε τις εξελίξεις πιο αναλυτικά, λαμβάνοντας υπόψη τα πρόσφατα ιστορικά δεδομένα.

Την δεκαετία 2010-2020 υπήρξαν διπλωματικές διακυμάνσεις με εκατέρωθεν εντάσεις στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ. Το ερώτημα είναι αν αυτές οι εντάσεις είχαν ως αποτέλεσμα την διακοπή της «στρατηγικής συνεργασίας» μεταξύ του μουσουλμανικού και του εβραϊκού κράτους, μια συνεργασία που είχε πολλάκις διαφημιστεί από το ισραηλινό λόμπι των ΗΠΑ ως σύμβολο της πολιτικής και στρατηγικής επιρροής του Ισραήλ στην Μέση Ανατολή.

Θυμίζουμε ότι η Τουρκία ήταν το πρώτο μουσουλμανικό κράτος που αναγνώρισε διπλωματικά το Ισραήλ στις
28 Μαρτίου 1949, σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για την ύπαρξη του κράτους αυτού στην Μέση Ανατολή,
ως απόρροια του βίαιου εποικισμού των παλαιστινιακών εδαφών από τους εβραίους που εισέβαλαν στην περιοχή. Μετά από τρία χρόνια ήρθε για την Τουρκία η αναγνώριση αυτής της ενέργειας από το εβραϊκό λόμπι της Ουάσιγκτον, οι ΗΠΑ ενέταξαν την Τουρκία στο ΝΑΤΟ, χαρακτηρίζοντας την μάλιστα «προπύργιο» ενάντια στον κομμουνισμό, ενώ η Ελλάδα που έμπρακτα είχε αγωνιστεί και είχε νικήσει τους κομμουνιστές δεν χαρακτηρίστηκε προπύργιο αλλά εκλιπάρησε και την εισδοχή της στην συμμαχία του ΝΑΤΟ.

Στην διάρκεια του πολέμου του Σουέζ το 1956 η Τουρκία συντάχθηκε με τους Αιγυπτίους και ανακάλεσε τον πρέσβη της από το Ισραήλ. Όμως στις 29 Αυγούστου 1958 ο Τούρκος πρωθυπουργός Μεντερές και ο Ισραηλινός Μπεν Γκουριόν υπέγραψαν με παρότρυνση των ΗΠΑ μυστικό «περιφερειακό σύμφωνο», το οποίο εμπεριείχε την ανταλλαγή πληροφοριών των μυστικών τους υπηρεσιών και την αμυντική συνεργασία σε περίπτωση επίθεσης της Σοβιετικής Ένωσης. Πολύ ολίγοι στρατηγοί και πολιτικοί των δυο χωρών γνώριζαν την ύπαρξη αυτού του συμφώνου, στο οποίο λίγο αργότερα εντάχθηκαν το Ιράν, η Αιθιοπία, το Μαρόκο και το Ομάν.

Ενώ η συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών βρισκόταν εν εξελίξει οι επίσημες σχέσεις των δυο κρατών ψυχράνθηκαν την δεκαετία του 1960. Στον πόλεμο των «έξι ημερών» το 1967, η Τουρκία επέτρεψε σε σοβιετικά μεταγωγικά αεροσκάφη να διέλθουν από τον εναέριο της χώρο με βοήθεια για τα αραβικά κράτη, αλλά αρνήθηκε το ίδιο για τα αεροσκάφη των ΗΠΑ με βοήθεια για το Ισραήλ, κάτι που οδήγησε στην ψύχρανση των σχέσεων Τελ Αβίβ-Άγκυρας. Μετά το πραξικόπημα των Τούρκων στρατηγών στις 12 Σεπτεμβρίου 1980 οι σχέσεις των δυο χωρών αναθερμάνθηκαν. Ο στρατηγός Κενάν Εβρέν απείχε δια της ψήφου του στην ολομέλεια του ΟΗΕ εναντίον του Ισραήλ για την παράνομη κατοχή των υψωμάτων του Γκολάν της Συρίας. Το Ισραήλ ανταπέδωσε αυτή την αποχή με την δολοφονία από τις μυστικές της υπηρεσίες όλων των μελών της αρμενικής οργάνωσης ΑSALA που δρούσε στον Λίβανο εναντίον των συμφερόντων της Τουρκίας.

Την δεκαετία του 1990 το «περιφερειακό σύμφωνο» των δυο χωρών αναβαπτίστηκε. Μετά την συμφωνία του Όσλο μεταξύ της παλαιστινιακής οργάνωσης PLO και του Ισραήλ, η Τουρκία δεν είχε πλέον κανέναν ενδοιασμό έναντι των Αράβων για την συνεργασία της με το Ισραήλ. Κατά την διάρκεια της επίσκεψης του στο Ισραήλ τον Νοέμβριο του 1993, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χικμέτ Τσετίν τόνισε ότι η χώρα του ήθελε την υποστήριξη του Ισραήλ εναντίον των Κούρδων ανταρτών του PKK, υπεγράφη δε σύμφωνο συνεργασίας στους τομείς βιομηχανίας, ασφάλειας και αμυντικής τεχνολογίας. Η πρώτη επίσκεψη ισραηλινού πρωθυπουργού πραγματοποιήθηκε στην Τουρκία τον Ιανουάριο του 1994 κατά την διάρκεια της οποίας το Ισραήλ διαβεβαίωσε την πλήρη υποστήριξη του στον αγώνα των Τούρκων εναντίον των Κούρδων. Προς αυτό τον σκοπό στάλθηκαν ισραηλινοί «εμπειρογνώμονες» στην Τουρκία για να βοηθήσουν στο έργο των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών εναντίον των κουρδικών οργανώσεων. Την ίδια εποχή η Τουρκία απέκτησε από το Ισραήλ προηγμένα συστήματα νυκτερινής όρασης για τα ελικόπτερα Cobra που βοήθησαν στον βομβαρδισμό θέσεων και εξολόθρευση Κούρδων ανταρτών.

Στις 23 Φεβρουαρίου 1996 ο Τούρκος πρωθυπουργός Ερμπακάν υπέγραψε με το Ισραήλ συμφωνία εκτεταμένης στρατιωτικής συνεργασίας που εμπεριείχε κοινά στρατιωτικά γυμνάσια και επισκέψεις εκατέρωθεν στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Με αυτή την συμφωνία επετράπη σε ισραηλινά πολεμικά αεροσκάφη να πραγματοποιούν ασκήσεις εντός του τουρκικού εναερίου χώρου και να κατασκοπεύουν την Συρία, το Ιράν και το Ιράκ. Δια της ίδιας συμφωνίας Τούρκοι πιλότοι εκπαιδεύτηκαν στον ηλεκτρονικό πόλεμο από τους Ισραηλινούς. Ουσιαστικά επρόκειτο για μια συμφωνία με στόχο το Ιράκ, το Ιράν, την Συρία και τους Κούρδους. Η συμφωνία προέβλεπε επίσης και την συνεργασία στον αμυντικό τομέα. Η ισραηλινή αμυντική βιομηχανία ανέλαβε τον εκσυγχρονισμό των τουρκικών μαχητικών Phantom F-4E και F-5, με τις ισραηλινές τράπεζες να καλύπτουν προς αυτό τον σκοπό δάνειο 450 εκατομμυρίων δολαρίων. Η αμυντική συνεργασία περιλάμβανε και την συμπαραγωγή πυραύλων εδάφους-αέρος, αντιπυραυλικών συστημάτων, τον εκσυγχρονισμό των τουρκικών αρμάτων Μ- 60 Α1 και των ελικοπτέρων S -70, όπως και την μεταφορά τεχνογνωσίας για τα τουρκικά μη επανδρωμένα μαχητικά αεροσκάφη Harpy.

Μεταξύ των ετών 1996 και 2009 η Τουρκία προμηθεύτηκε από το Ισραήλ στρατιωτικούς εξοπλισμούς αξίας 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Μέρος αυτών των εξοπλισμών χρηματοδοτήθηκε από την Τουρκία με την προμήθεια νερού στο Ισραήλ. Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Σαρόν και ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Ζεκί Τσακάν υπέγραψαν το 2002 συμφωνία 20ετούς διάρκειας για την προμήθεια του Ισραήλ με νερό ποσότητας 50 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων με τιμή 1 δολάριο το κυβικό. Ιδιαίτερη δε ήταν η συνεργασία των μυστικών υπηρεσιών που προκύπτει από την συμφωνία του 1996. Είναι γνωστή σε όλους η συνεργασία της Μοσάντ με την ΜΙΤ στην σύλληψη του Οτσαλάν στην Κένυα. Επαΐοντες του χώρου έχουν την άποψη ότι η συνεργασία ΜΙΤ-Μοσάντ ουδέποτε σταμάτησε, παρά τα εκατέρωθεν διπλωματικά σκαμπανεβάσματα.

Όπως αντιλαμβανόμαστε από τα ανωτέρω υπάρχει τις τελευταίες δεκαετίες στενότατη συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Στην όξυνση των διπλωματικών σχέσεων την τελευταία δεκαετία, όξυνση που αντικατοπτρίσθηκε στην αγενή συμπεριφορά του Ερντογάν στον ομόλογο του Περέζ κατά την διάρκεια συνεδρίου στο Νταβός της Ελβετίας και κατά την κατάληψη από τους Ισραηλινούς του τουρκικού πλοιαρίου Μαβί Μαρμαρά που έπλεε προς την Γάζα. Σε αυτό το διπλωματικό μπρα ντε φερ οι ΗΠΑ τήρησαν ίσες αποστάσεις, αυτό συνεπικουρείται από το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν μπορεί σε μακροπρόθεσμη βάση να έχει τεταμένες σχέσεις με την Τουρκία, μια από τις δυο μεγάλες μουσουλμανικές χώρες της περιοχής (η άλλη είναι το Ιράν) που το στρατιωτικό της δυναμικό μπορεί να ανατρέψει γεωστρατηγικές ισορροπίες που ευνοούν το εβραϊκό κράτος. Όπως έχει δηλώσει στις αρχές της δεκαετίας 2010 ο επικεφαλής της αντικατασκοπείας των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων (Directorate of Military Intelligence) Amos Yadlin, «η Τουρκία και το Ισραήλ έχουν κοινά στρατηγικά συμφέροντα στην Μέση Ανατολή». Επ’ αυτού προστίθενται και τα κοινά δομικά στοιχεία των δυο κρατών. Τουτέστιν και τα δυο κράτη ενεργούν στην περιοχή ως δυνάμεις κατοχής με βάση την ρατσιστική τους αυτοκατανόηση, το μεν Ισραήλ ως «κράτος των Εβραίων» η δε Τουρκία ως «κράτος των τουρκογενών λαών».

Μετά την επίσκεψη του υπουργού Άμυνας Μπένι Γκαντς στην Άγκυρα είναι βέβαιο ότι οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ θα σταθεροποιηθούν και πάλι, όπως έγινε και στο παρελθόν, στο καλύτερο δυνατό επίπεδο. Η Τουρκία θα προσπαθήσει ως περιφερειακή δύναμη να διατηρήσει μια ισορροπία στις σχέσεις της με το Ισραήλ, στην προκειμένη περίπτωση επιστρέφει στο δόγμα Νταβούτογλου, ο οποίος ως υπουργός Εξωτερικών είχε παρομοιάσει την τότε πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας με την «Οστπολιτίκ» του Βίλι Μπράντ, της αλλαγής δηλαδή δια της προσέγγισης εν μέσω του ψυχρού πολέμου.

Η ελληνική διπλωματία και οι κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαετίας διέπραξαν μέγα ιστορικό λάθος προσεγγίζοντας στρατιωτικά και διπλωματικά το Ισραήλ. Ταυτιστήκαμε στρατιωτικά με τον επί δεκαετίες σύμμαχο της Τουρκίας για να υπερασπιστούμε τα αυτονόητα συμφέροντα μας στην Ανατολική Μεσόγειο, ο ισχυρισμός ότι αυτή η ταύτιση προωθεί «την ασφάλεια και σταθερότητα» στην περιοχή και ότι το Ισραήλ θα υπερασπιστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας όχι μόνο είναι ανεδαφικός, αλλά διαψεύδεται από την πραγματικότητα.

Οι διπλωματικές ενέργειες της Αθήνας, εκουσίως ή ακουσίως (πιστεύουμε εκουσίως), προωθούν έναν νόμιμο ρόλο της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, η Τουρκία αντικειμενικά διευρύνει το περιφερειακό της αποτύπωμα, η μηρυκαστική φιλοδυτική πολιτική των Αθηνών ενισχυόμενη από την στρατιωτική ανυποληψία όλων των κυβερνήσεων των τελευταίων τουλάχιστον είκοσι ετών ανοίγει τον δρόμο σε μια ιταμή υποχώρηση, που στην καλύτερη περίπτωση θα είναι η συνεκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Γ. Λιναρδής