Η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος μιας ενεργειακής λιτότητας, ήδη πολλές χώρες εισάγουν αυστηρούς κανόνες εξοικονόμησης ενέργειας που περιλαμβάνουν απαγόρευση λειτουργίας κλιματιστικών, αποκοπή ζεστού νερού σε δημόσια κτήρια και εγκαταστάσεις και την διακοπή του φωτισμού μεγάλων δημόσιων κτηρίων και μνημείων την νύχτα. Επίσης εξετάζεται το ενδεχόμενο της εκ περιτροπής ηλεκτροδότησης των οικιών και ενεργοβόρων βιομηχανιών και της επιβολής προστίμων για μη συμμόρφωση. Τα μέτρα αυτά αποτελούν μέρος της μείωσης της χρήσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά 15% έως την επόμενη άνοιξη.

Όλα αυτά έρχονται εν μέσω αυξανόμενων φόβων ότι η μείωση των ρωσικών προμηθειών φυσικού αερίου μπορεί να βυθίσει την Ευρώπη σε ενεργειακή κρίση αυτόν τον χειμώνα. Συνολικά, οι ρωσικές εξαγωγές φυσικού αερίου στην ΕΕ βρίσκονται περίπου στο ένα τρίτο των επιπέδων του περασμένου έτους, μειούμενες σταθερά μετά την στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία. Ενώ όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές χώρες μειώνουν τις ρωσικές εισαγωγές φυσικού αερίου, η ίδια η Ρωσία μειώνει τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω του Nord Stream 1, του μεγαλύτερου αγωγού της ηπείρου, επικαλούμενη κυρίως τεχνικά ζητήματα. Μόλις τις προάλλες, επικαλούμενη την επισκευή εξοπλισμού, η Ρωσία ανακοίνωσε μια ακόμη μείωση της ποσότητας φυσικού αερίου που ρέει μέσω του Nord Stream 1, ο οποίος λειτουργεί τώρα με μόλις 20% χωρητικότητα.

Αυτό έχει προκαλέσει αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου σε επίπεδα που δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ ως τώρα, οι τιμές είναι δέκα φορές υψηλότερες από ό,τι ήταν πριν από δύο χρόνια. Οι διογκούμενες τιμές της ενέργειας τροφοδοτούν ήδη τον πληθωρισμό των χωρών της ΕΕ, ο οποίος επί του παρόντος κυμαίνεται στο 10 % και αυξανόμενος, συμπιέζοντας την αγοραστική δύναμη των ανθρώπων, βυθίζοντας χιλιάδες στη φτώχεια και επιβαρύνοντας σημαντικά την βιομηχανία. Αρκετοί αναλυτές προβλέπουν μεγάλη ύφεση στο τέλος του έτους, καθώς οι υψηλές τιμές μειώνουν ραγδαία την αγοραστική δύναμη.

H πρόσφατη απόφαση της ΕΚΤ να αυξήσει τα επιτόκια θα συμβάλει ελάχιστα ή καθόλου στον περιορισμό του πληθωρισμού που προκαλείται από παράγοντες από την πλευρά της προσφοράς, αλλά σχεδόν σίγουρα θα συμπιέσει περαιτέρω την οικονομική δραστηριότητα, καθιστώντας δυσκολότερη για τα κράτη την κινητοποίηση των πόρων που απαιτούνται για την άμβλυνση των επιπτώσεων της ενεργειακής κρίσης. Όσον δε αφορά το Transmission Protection Instrument (Μέσο Προστασίας Μετάδοσης, TPI) που ξεκίνησε πρόσφατα η ΕΚΤ, το οποίο έχει ως στόχο να βοηθήσει τις χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσχέρειες, τούτο μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο για τις χώρες που κρίνονται «δημοσιονομικά βιώσιμες», μια αμφισβητήσιμη έννοια από μόνη της, καθώς η τρέχουσα κρίση είναι αναπόφευκτα βέβαιο ότι θα ασκήσει πίεση στα δημόσια οικονομικά όλων των ευρωπαϊκών χωρών.

Τα πράγματα είναι ήδη άσχημα τώρα, ωστόσο, είναι αυτονόητο ότι μια περαιτέρω μείωση των ρωσικών ροών φυσικού αερίου, οι οποίες εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν το 40% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ, θα είχε εντελώς καταστροφικές συνέπειες, ειδικά εάν αυτό συνέβαινε κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν η ζήτηση για φυσικό αέριο βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο της. Άλλωστε η ενέργεια είναι κυριολεκτικά η ψυχή της οικονομίας. Είναι αυτό που κρατά τα σπίτια μας φωτισμένα και ζεστά (ή δροσερά) και τα αυτοκίνητα, τις βιομηχανίες, τα σούπερ μάρκετ και τα ηλεκτρονικά gadgets μας σε λειτουργία. Χωρίς αυτήν, ο «πολιτισμός» κυριολεκτικά σταματά.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εάν ο ενεργειακός εφοδιασμός της Ευρώπης δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί στη ζήτηση, οι συνέπειες θα είναι σχεδόν αδιανόητες: Τα εργοστάσια θα αναγκαστούν να κλείσουν, οι εργαζόμενοι θα απολυθούν και τα νοικοκυριά θα αναγκαστούν να περιορίσουν την χρήση ηλεκτρικής ενέργειας και θέρμανσης σε ορισμένες ώρες. Δεν θα ήταν τίποτα λιγότερο από κοινωνική κατάρρευση. Η υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Annalena Baerbock παραδέχτηκε πρόσφατα ότι οι ελλείψεις φυσικού αερίου αυτόν τον χειμώνα «θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν λαϊκές εξεγέρσεις», δηλαδή ας έχουμε υπόψη ταραχές, λεηλασίες, στρατιωτικούς νόμους, ενδεχομένως ακόμη και ανατροπή κυβερνήσεων. Εξυπακούεται ότι είναι εξαιρετικά απίθανο η Ευρώπη να επιβιώσει από μια πλήρη διακοπή του ρωσικού φυσικού αερίου, παρ’ όλο που ορισμένες χώρες ίσως καταφέρουν να αντικαταστήσουν εν μέρει τις ρωσικές εισαγωγές φυσικού αερίου με εναλλακτικές όπως το πολύ ακριβότερο LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο).

Έτσι, τελικά δεν υπάρχει άλλη επιλογή από το να ελπίζει η ΕΕ στην καλή θέληση του Πούτιν, αν θέλει να τα καταφέρει μέσα στον χειμώνα. Ωστόσο, ο ηγέτης της Ρωσίας δεν είναι αυτός που φταίει για τη σημερινή δύσκολη θέση της ΕΕ. Εάν σήμερα η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής και αντιμετωπίζει ήδη τεράστιες οικονομικές δυσκολίες, η ευθύνη πέφτει ξεκάθαρα στους ώμους των ευρωπαίων ηγετών. Παραμερίζοντας το γεγονός ότι η διεξαγωγή ενός «ολοκληρωτικού οικονομικού και χρηματοπιστωτικού πολέμου» σε μια πυρηνική υπερδύναμη που μοιράζεται περισσότερα από 2.000 χιλιόμετρα συνόρων με την Ευρώπη δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί λογική κίνηση, ήταν ολοφάνερο ότι η διακοπή των οικονομικών σχέσεων Ευρώπης-Ρωσίας θα έβλαπτε την πρώτη πολύ περισσότερο από τη δεύτερη, δεδομένης της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο. Πράγματι, οι Ευρωπαίοι ηγέτες το παραδέχτηκαν έμμεσα όταν απέκλεισαν τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου από το καθεστώς κυρώσεων, επέμεναν όμως ανοήτως να μην τεθεί σε λειτουργία ο έτερος αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream 2, υποκύπτοντας στις πιέσεις της Ουάσιγκτον. Μπορούμε να διαγνώσουμε κάτι παθολογικά παιδαριώδες στη συμπεριφορά των Ευρωπαίων ηγετών, ήτοι τους αρέσει να τριγυρνούν στην παγκόσμια σκηνή και να κάνουν μεγαλόστομες ομιλίες για την «δημοκρατία που αντιστέκεται στην απολυταρχία», όμως δεν φαίνεται να γνωρίζουν τις πραγματικές συνέπειες των λόγων τους. Τους τελευταίους έξι μήνες οι Ευρωπαίοι ηγέτες καυχιούνται ότι θα «χτυπήσουν τον Πούτιν εκεί που πονάει περισσότερο», όμως σήμερα γκρινιάζουν για τον πληθωρισμό και την αύξηση των τιμών και κυριεύονται από πανικό και ηθική οργή όταν η Gazprom ανακοίνωσε ότι θα μειώσει τις ροές φυσικού αερίου της προς την Ευρώπη.

Χρησιμοποιεί η Ρωσία την ροή του φυσικού αερίου ως όπλο στη διελκυστίνδα της με την Ευρώπη; Φυσικά και ναι. Αλλά οι Ευρωπαίοι ξεκίνησαν αυτό το παιχνίδι. Νόμιζε η νομενκλατούρα της ΕΕ ότι θα μπορούσε να εμπλακεί σε έναν μονομερή ενεργειακό πόλεμο με την Ρωσία, με τον δικό της ρυθμό και τους δικούς της όρους (για αυτό εξ άλλου απέκλεισαν τις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου από το καθεστώς κυρώσεων), χωρίς η άλλη πλευρά να τους πυροβολήσει. Για να κάνουμε τα πράγματα ακόμη πιο τραγελαφικά, όχι μόνο ο «πόλεμος του φυσικού αερίου» δεν έχει αποδυναμώσει τη Ρωσία, αλλά φαίνεται στην πραγματικότητα να την έχει ενισχύσει, βοηθώντας την να αυξήσει μαζικά τα συναλλαγματικά της αποθέματα λόγω των αυξανόμενων διεθνών τιμών της ενέργειας.

Είναι προφανές και αδιαμφισβήτητο ότι τα μέσα διαβίωσης εκατομμυρίων Ευρωπαίων έχουν ήδη θυσιαστεί στον βωμό της κατάφωρης ανικανότητας των ευρωπαίων ηγετών. Και τα μέσα διαβίωσης εκατομμυρίων άλλων βρίσκονται σε κίνδυνο. Η νομενκλατούρα της ΕΕ έχει δίκιο σε ένα πράγμα: Το μέλλον της Ευρώπης όντως εξαρτάται από τον αγώνα μεταξύ «δημοκρατίας και απολυταρχίας», μεταξύ ημών, των ευρωπαϊκών λαών και αυτών, των απολυταρχικών πρακτικών των Ευρωπαίων ηγετών που άγονται και φέρονται από σκοτεινές ηγεσίες πέραν του Ατλαντικού.

Εν κατακλείδι:
Η ΕΕ προσδεμένη στο άρμα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης αντιμετωπίζει υπαρξιακού χαρακτήρα κρίση. Όπως σχολίασε ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς, οι ελίτ δεν προχώρησαν σε κάποιου είδους αυτοκριτική για την παγκοσμιοποίηση την οποία διαμόρφωσαν. Μία παγκοσμιοποίηση, που ακόμη και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του διαβόητου Klaus Schwab έχει παραδεχθεί ότι «δημιούργησε σημαντικές οικονομικές ευκαιρίες και έβγαλε εκατομμύρια ανθρώπους από τη φτώχεια, ωστόσο η επικέντρωση της στην ανάπτυξη και στην ανταγωνιστικότητα έχει επικριθεί ως πηγή ανισότητας και οικονομικής διαταραχής». Μία παγκοσμιοποίηση με την συνταγή της Ουάσιγκτον, μέσω της πρωτοκαθεδρίας των αγορών, των τραπεζικών κολοσσών και των πολυεθνικών, με κάθε κοινωνικό κόστος. Αυτοί που έγραψαν τις τελευταίες δεκαετίες του κανόνες για τους λίγους εις βάρος των πολλών, έρχονται αντιμέτωποι με τα αδιέξοδα που δημιούργησαν.

Γ. Λιναρδής