Η προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία το 2014 αύξησε σημαντικά το γεωστρατηγικό αποτύπωμα της Μόσχας στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Από στρατηγική άποψη η νέα αυτή κατάσταση είχε επιπτώσεις σε όλες τις παρευξείνιες χώρες, κυρίως όμως επηρέασε την Ουκρανία, ενώ ανάγκασε το ΝΑΤΟ σε αναδίπλωση και διαφοροποίηση των σχεδιασμών του.

Το γεωστρατηγικό δυναμικό της Κριμαίας, σε συνδυασμό μάλιστα με την αναμενόμενη προσάρτηση των ρωσόφωνων επαρχιών της Νοτιοανατολικής Ουκρανίας από την Μόσχα, επιτρέπει στην Ρωσία να αναπτύξει και να βελτιώσει ριζικά τις στρατιωτικές της δυνατότητες στην Μαύρη Θάλασσα και να διευκολύνει την πρόσβαση της προς τον Νότο. Η εγκατάσταση π.χ. των βαλλιστικών πυραύλων εδάφους-εδάφους Iskander βεληνεκούς 400-500 χλμ και των αντιβαλλιστικών-αντιαεροπορικών συστημάτων S-400 στο έδαφος της Κριμαίας προσέφερε σημαντικότατη κάλυψη στην ρωσική επέλαση στην Ουκρανία, ενώ θεμελίωσε σημαίνουσα προστασία στην ρωσόφωνη Υπερδνειστερία. Επιθετικά η Χερσόνησος της Κριμαίας επηρεάζει την ακτογραμμή της Ρουμανίας και της βόρειας Τουρκίας και δίνει τον πλήρη στρατηγικό έλεγχο της Μαύρης Θάλασσας στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.

Η τοποθεσία της Χερσονήσου της Κριμαίας είναι ιδανική για την στάθμευση και ανάπτυξη αερομεταφερομένων δυνάμεων, πεζοναυτών και ειδικών δυνάμεων, ενώ στρατιωτικά αεροδρόμια και λιμάνια προσέφεραν και προσφέρουν ελκυστικές δυνατότητες για τα ρωσικά μαχητικά-βομβαρδιστικά και τον ρωσικό στόλο στην στρατιωτική επιχείρηση της Ουκρανίας. Πέραν των επιθετικών δυνατοτήτων που προσφέρει η Κριμαία στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις ταυτόχρονα αυξάνει και τις αμυντικές τους ικανότητες.
Η περιοχή αυτή παρέχει στην Ρωσία ένα ισχυρό προκεχωρημένο σημείο άμυνας της ρωσικής ηπειρωτικής χώρας.

Μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και τον πόλεμο στην Ουκρανία, με την διαφαινόμενη νίκη των ρωσικών δυνάμεων, η στρατηγική κατάσταση στην Μαύρη Θάλασσα διαφοροποιείται σημαντικά. Το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζει μια ισχυρή και επιθετική Ρωσία, κάτι που οδηγεί αναγκαστικά την Συμμαχία να διατηρήσει αμυντική στάση στην περιοχή, μετά από τρεις δεκαετίες προσπαθειών να μετατρέψει την Μαύρη Θάλασσα σε «λίμνη του ΝΑΤΟ».

Θυμίζουμε ότι η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας υπήρξε τόσο το επίκεντρο της επέκτασης του ΝΑΤΟ, όσο και αρκετών πραξικοπημάτων με εντολέα την Ουάσιγκτον. Η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας ήταν έως την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 σε μεγάλο βαθμό εκτός του άμεσου ελέγχου της Δύσης, μόνο ένα από τα παρευξείνια κράτη, η Τουρκία, ήταν μέλος του ΝΑΤΟ. Μετά το 1991, σταδιακά όλα τα κράτη που συνορεύουν με την Μαύρη Θάλασσα είτε έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ (Ρουμανία, Βουλγαρία), είτε ενσωματώθηκαν σε μεγάλο βαθμό στην Συμμαχία μετά από μαζικές επεμβάσεις του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην πολιτική τους μέσω «εγχρώμων επαναστάσεων» (Γεωργία, Ουκρανία).

Το 2008, η Γεωργία με την υποστήριξη της Ουάσιγκτον προκάλεσε πόλεμο με την Ρωσία, το αποτέλεσμα ήταν η απόσχιση των ρωσόφωνων επαρχιών Αμπχαζία και Νότια Οσετία. Το 2014, με το πραξικόπημα της Ουάσιγκτον στο Κίεβο απομακρύνθηκε από την εξουσία ο εκλεγμένος ρωσόφιλος πρόεδρος Γιανουκόβιτς, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την απόσχιση των ρωσόφωνων επαρχιών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ και την προσάρτηση κατόπιν δημοψηφίσματος της Κριμαίας στην Ρωσία.

Οι κινήσεις για την περικύκλωση της Ρωσίας (επέκταση του ΝΑΤΟ, «έγχρωμες επαναστάσεις) προκάλεσαν φόβο στην Μόσχα ότι η Μαύρη Θάλασσα μετατρέπεται σε «λίμνη του ΝΑΤΟ», κάτι που ήταν ένας ξεκάθαρος και δηλωμένος στόχος της Ουάσιγκτον, ένας στόχος που θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με την υπονόμευση της θέσης της Μόσχας στην περιοχή.

Σχετικά θυμίζουμε δήλωση του πρώην διοικητή του Στρατού των ΗΠΑ στην Ευρώπη, Ben Hodges, ότι ο στόχος των ΗΠΑ στον πόλεμο της Ουκρανίας συνίσταται στο «να σπάσει τελικά την πλάτη της ικανότητας της Ρωσίας να προβάλλει δύναμη εκτός των συνόρων της και να απειλήσει την Γεωργία, την Μολδαβία και τους συμμάχους μας στην Βαλτική». Ο διευθυντής Ευρωπαϊκής Πολιτικής του υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ, Alton Buland, περιέγραψε την Μαύρη Θάλασσα ως «το γεωστρατηγικό κέντρο βάρους της Ρωσίας» και «την πύλη της προς τον Νότο, την Μέση Ανατολή και την πύλη προς την Κεντρική Ασία».

Η εγγύτητα των κρατών της Μαύρης Θάλασσας με την Ρωσία σημαίνει επίσης ότι μεγάλα τμήματα της ευρωπαϊκής Ρωσίας, όπου κατοικεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας, μπορούν εύκολα να αποτελέσουν στόχο αμερικανο-νατοϊκών πυραύλων μέσου βεληνεκούς που σταθμεύουν στην Ρουμανία ή Βουλγαρία ή θα μπορούσαν να σταθμεύσουν (προ πολέμου) στην Ουκρανία. Σε αυτό το πλαίσιο η Ρωσία κατέστησε την θέση της στην Κριμαία και την Μαύρη Θάλασσα ως μείζονα στρατιωτική προτεραιότητα, ιδίως μετά το ενορχηστρωμένο πραξικόπημα της Ουάσιγκτον στο Κίεβο το 2014.

Το ΝΑΤΟ, έχοντας πλήρη επίγνωση της γεωστρατηγικής και στρατιωτικής σημασίας της Μαύρης Θάλασσας για την Ρωσία, έχει πραγματοποιήσει πολλαπλές προκλήσεις τα τελευταία χρόνια στην περιοχή με μαζικές ασκήσεις πολεμικών πλοίων. Παρενθετικά να αναφέρουμε (καθώς δεν είναι θέμα αυτής της ανάλυσης) ότι η Ελλάδα αν και δεν συνορεύει με την Μαύρη Θάλασσα, το τελευταίο διάστημα έχει γίνει μια κεντρική χώρα στους επιθετικούς σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ σε αυτή την περιοχή. Η Αλεξανδρούπολη έχει μετατραπεί σε σημαντική στρατιωτική πύλη του αμερικανικού ιμπεριαλισμού εναντίον της Ρωσίας, η Ελλάδα θέλοντας να δημιουργήσει γεωπολιτικό αντίβαρο στην Τουρκία παίρνει μέρος σε πολεμικούς σχεδιασμούς που ουσιαστικά την μετατρέπουν σε αποικιακό παράρτημα των ΗΠΑ.

Εκτός από την στρατιωτική σημασία της Κριμαίας και της Μαύρης Θάλασσας, η περιοχή είναι κρίσιμη για τις εξαγωγές υδρογονανθράκων της Ρωσίας και για την μεταφορά αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου από τον Καύκασο και την κεντρική Ασία. Το think tank Carnegie της Ουάσιγκτον σε μελέτη του σημειώνει ότι «η Μαύρη Θάλασσα είναι μια σημαντική αρτηρία εμπορίου και μεταφορών για την Ρωσία. Τόσο η Ρωσία όσο και οι χώρες της Κεντρικής Ασίας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό λιμάνι Νοβοροσίσκ για την εξαγωγή σιτηρών και πετρελαίου με δεξαμενόπλοια».

Το Νοβοροσίσκ είναι το μεγαλύτερο λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας και ο τρίτος σημαντικότερος κόμβος για εξαγωγές αργού πετρελαίου. Δεδομένης της μεγάλης εξάρτησης της από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, η διακοπή της πρόσβασης της Ρωσίας στην Μαύρη Θάλασσα και συνεπακόλουθα στην Μεσόγειο θα ήταν οικονομικό ισοδύναμο της διάσπασης της χώρας. Σήμερα δυο ρωσικοί κεντρικοί αγωγοί (Blue Stream και Turkish Stream) διασχίζουν την Μαύρη Θάλασσα, με τις ΗΠΑ και την ΕΕ τις δυο τελευταίες δεκαετίες να προσπαθούν να θέσουν τέλος σε διάφορα άλλα έργα αγωγών που θα διέσχιζαν την περιοχή, όπως ο αγωγός South Stream.

Ο South Stream θα μετέφερε ρωσικό αέριο μέσω της Μαύρης Θάλασσας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Ουγγαρίας στην Αυστρία μέσω της μιας διαδρομής και μέσω Ελλάδας στην Ιταλία, μέσω μιας δεύτερης διαδρομής. Ο αγωγός που θα κάλυπτε το ένα δέκατο της συνολικής ετήσιας ζήτησης φυσικού αερίου της Ευρώπης ακυρώθηκε το 2014 αμέσως μετά το πραξικόπημα στην Ουκρανία, κατόπιν εντόνων πιέσεων της Ουάσιγκτον στις κυβερνήσεις των νατοϊκών χωρών Ελλάδα, Βουλγαρία, Ιταλία και Ουγγαρία.

Συμπέρασμα
Η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, ήτοι και η Ουκρανία, έχει αναδειχθεί τις τελευταίες δυο δεκαετίες σε κύριο πεδίο αντιπαράθεσης μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, με τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό να προσπαθεί να υπονομεύσει την ρωσική επιρροή. Μια έκφραση αυτής της υπονόμευσης είναι και η Πρωτοβουλία Trimarium (Τρεις Θάλασσες), μιας συμμαχίας κρατών κατά μήκος ενός άξονα βορά-νότου από την Βαλτική έως την Αδριατική και την Μαύρη Θάλασσα. Τα κράτη-μέλη αυτής της Πρωτοβουλίας (Αυστρία, Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία) συναντήθηκαν για την πρώτη τους σύνοδο κορυφής το 2016 στο Ντουμπρόβνικ, σε αυτή την σύνοδο αποφασίστηκε ότι σκοπός της Πρωτοβουλίας είναι η υλοποίηση έργων υποδομών κυρίως για υγροποιημένο φυσικό αέριο, με θαλάσσιους τερματικούς σταθμούς στην Πολωνία και Κροατία και αγωγούς διασύνδεσης μεταξύ των κρατών-μελών. Στις επόμενες ετήσιες συνόδους της Πρωτοβουλίας μέχρι του έτους 2020 έχουν παρευρεθεί ο Ντόναλντ Τραμπ (2017), οι Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, Χάικο Μάας και ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Ρικ Πέρι (2018), οι Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάιερ και Ρικ Πέρι (2019).
Το 2020 η σύνοδος λόγω Covid-19 πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, με την συμμετοχή ηγετικών στελεχών της κυβέρνησης των ΗΠΑ και της ΕΕ. Η Πρωτοβουλία Intermarium βρίσκεται υπό την αιγίδα της ΕΕ και των ΗΠΑ και στρέφεται αδιαμφισβήτητα κατά των ρωσικών γεωπολιτικών και ενεργειακών συμφερόντων στην Ανατολική Ευρώπη.

Είναι ενδιαφέρον να θυμίσουμε ότι η Πρωτοβουλία Trimarium αποτελεί ιστορική συνέχεια του γεωπολιτικού σχεδίου Intermarium (Μεταξύ των Θαλασσών) που είχε εκπονηθεί αμέσως μετά τον Α΄ Π.Π. από τον Πολωνό πολιτικό και στρατιωτικό Josef Klemens Pilsudski. Το σχέδιο προέβλεπε μια πολυεθνική πολιτική που θα ενσωμάτωνε εδάφη που βρίσκονται μεταξύ της Βαλτικής και Μαύρης Θάλασσας, εξ ου και το όνομα Intermarium.
Η προτεινόμενη συνομοσπονδία είχε ως στόχο να μιμηθεί την Πολωνική-Λιθουανική Κοινοπολιτεία που εκτεινόταν από την Βαλτική μέχρι της Μαύρης Θάλασσας από το τέλος του 16ου έως το τέλος του 18ου αιώνα. Ο Pilsudski με το σχέδιο Intermarium οραματιζόταν τον διαμελισμό της Ρωσίας και την εκποίηση των εδαφών της, σε μια περίοδο που η Οκτωβριανή Επανάσταση έκανε τα πρώτα της βήματα.
Συμπληρωματικά να υπενθυμίσουμε ότι η περιοχή της Μαύρης Θάλασσας υπήρξε στον Β΄Π.Π. κεντρικό θέατρο πολέμου μεταξύ Γερμανίας και Σοβιετικής Ένωσης. Ο γερμανικός στρατός προσπάθησε να θέσει την περιοχή, κυρίως την Ουκρανία, υπό τον άμεσο έλεγχο του για να μπορέσει να εκμεταλλευτεί πρώτες ύλες όπως πετρέλαιο, σιτηρά και ορυκτά της Σοβιετικής Ένωσης. Η Γερμανία απέτυχε, η αποτυχία αυτή έθεσε τις βάσεις της ήττας της στον πόλεμο.

Η πανωλεθρία της Ουάσιγκτον στον πόλεμο δια αντιπροσώπων στην Ουκρανία είναι το αποκορύφωμα 30 ετών αποτυχημένων αιματηρών επεμβάσεων στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ, στην Λιβύη, στην Συρία, επεμβάσεις που είχαν ως κύριο στόχο την περικύκλωση της «καρδιάς της Ευρασίας». Οι καταστροφικές γεωπολιτικές αποτυχίες της Ουάσιγκτον φέρνουν ένα γρήγορο και αγωνιώδες τέλος στον «Νέο Αμερικανικό Αιώνα» (Project for the New American Century). Η προσπάθεια της Ουάσιγκτον να επιβάλει μια αρχιτεκτονική παγκόσμιας ασφαλείας αμερικανικής κοπής, προωθώντας εγωιστικές πολιτικές επεμβάσεων υπό τον μανδύα της «ελευθερίας» και «δημοκρατίας», έγινε θρύψαλα στα πεδία μαχών της Ουκρανίας. Έπεται συνέχεια των αποτυχιών και σε άλλα κέντρα γεωπολιτικής αντιπαράθεσης.

Γ. Λιναρδής