Από το ξέσπασμα του πολέμου μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, ο ισραηλινός στρατός αντιμετωπίζει όχι μόνον απώλειες στο πεδίο της μάχης, αλλά και μιαν αυξανόμενη κρίση ψυχικής υγείας ανάμεσα στα στρατεύματά του. Αναφορές από την εφημερίδα Times of Israel, το κανάλι France 24 και την εφημερίδα Haaretz επισημαίνουν ανησυχητική αύξηση στις αυτοκτονίες στρατιωτών, που αποδίδεται στο στρες της μάχης, την διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και το ψυχολογικό βάρος του παρατεταμένου πολέμου.

Αν και οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) δεν έχουν δημοσιοποιήσει ολοκληρωμένα στατιστικά στοιχεία για τις αυτοκτονίες, μεμονωμένες περιπτώσεις και αναλύσεις ειδικών υποδηλώνουν μια επιδεινούμενη τάση που έχει οδηγήσει σε εντατικοποίηση των παρεμβάσεων για την ψυχική υγεία.

Επιβεβαιωμένα Κρούσματα και Αναφορές των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης

1. Haaretz: Τεκμηριωμένες Αυτοκτονίες και Έντονη Διαμαρτυρία των Οικογενειών

Τον Φεβρουάριο του 2024, η Haaretz ανέφερε επιβεβαιωμένες αυτοκτονίες στρατιωτών των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων (IDF) που είχαν συμμετάσχει σε μάχιμες επιχειρήσεις στη Γάζα. Οι οικογένειες των νεκρών επέκριναν τον στρατό για ανεπαρκή ψυχολογική υποστήριξη, υποστηρίζοντας ότι οι αυτόχειρες παρουσίαζαν ξεκάθαρα σημάδια ψυχικής οδύνης πριν από τον θάνατό τους. Μία από τις περιπτώσεις αφορούσε έναν έφεδρο στα 30 του που είχε γίνει μάρτυρας σφοδρών μαχών στη βόρεια Γάζα. Η οικογένειά του δήλωσε πως υπέφερε από σοβαρή αϋπνία και άγχος, αλλά του αρνήθηκαν εκτεταμένη ψυχολογική φροντίδα λόγω έλλειψης προσωπικού. Σε μιαν άλλη περίπτωση, ένας νεαρός μάχιμος στρατιώτης αυτοκτόνησε λίγο μετά την επιστροφή του από αποστολή. Αυτά τα περιστατικά έχουν εγείρει ερωτήματα σχετικά με το αν οι IDF ανταποκρίνονται επαρκώς στις ψυχολογικές συνέπειες του πολέμου.

2. France 24: PTSD και οι δυσκολίες των εφέδρων

Το France 24 επεσήμανε τον Ιανουάριο του 2024 ότι πολλοί έφεδροι προσπαθούσαν να διαχειριστούν διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD), κατάθλιψη και αυτοκτονικές σκέψεις. Ειδικοί στην ψυχική υγεία προειδοποίησαν ότι το εύρος του τραύματος θα μπορούσε να οδηγήσει σε μακροχρόνια κρίση, παρόμοια με εκείνη που αντιμετώπισαν αμερικανοί βετεράνοι μετά το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Ένας έφεδρος, γνωστός μόνο ως «Α.», είπε στο France 24 ότι είχε επαναλαμβανόμενους εφιάλτες με όσα φρικτά είδε στο νότιο Ισραήλ. Παρότι αναζήτησε βοήθεια, δεν έλαβε διότι οι στρατιωτικοί ψυχολόγοι ήταν υπερφορτωμένοι, με αποτέλεσμα την ιδιαίτερα καθυστερημένη λήψη θεραπείας. Το ρεπορτάζ τόνισε ακόμα πως πολλοί στρατιώτες αποφεύγουν να αναφέρουν ψυχολογικά προβλήματα λόγω στίγματος, γεγονός που πιθανώς συγκαλύπτει τον πραγματικό κίνδυνο αυτοκτονιών.

3. Times of Israel: Οι IDF αναγνωρίζουν την αύξηση των ψυχικών προβλημάτων

Η Times of Israel ανέφερε τον Μάρτιο του 2024 πως οι IDF έχουν επεκτείνει τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας τους ως απάντηση στην αυξανόμενη ψυχική πίεση των στρατιωτών. Παρόλο που ο στρατός δεν γνωστοποίησε ακριβείς αριθμούς αυτοκτονιών, αξιωματούχοι παραδέχθηκαν ότι το στρες των μαχών και η κόπωση του πολέμου συνέβαλαν σε πολλές ψυχολογικές καταρρεύσεις. Ο επικεφαλής ψυχικής υγείας των IDF, ταξίαρχος (ε.α.) Δρ. Αριέλ Μπεν-Γεχούντα δήλωσε ότι ο στρατός καταγράφει σημαντική αύξηση των ψυχιατρικών περιστατικών, συμπεριλαμβανομένων σοβαρών περιπτώσεων άγχους και κατάθλιψης. Έκτοτε ο στρατός έχει αποστείλει περισσότερους αξιωματικούς ψυχικής υγείας σε μάχιμες μονάδες και έχει θεσπίσει υποχρεωτικές ψυχολογικές αποσυμπιέσεις μετά από έντονες επιχειρήσεις. Ωστόσο, επικριτές υποστηρίζουν πως αυτά τα μέτρα είναι ίσως πολύ λίγα και πολύ αργά για ορισμένους στρατιώτες.

Γιατί αυξάνονται οι αυτοκτονίες; Βασικοί παράγοντες

1. Η απρόβλεπτη φύση του ανταρτοπόλεμου στη Γάζα, που περιλαμβάνει ενέδρες σε τούνελ και παγιδευμένα κτίρια, έχει αυξήσει ακόμα περισσότερο τα επίπεδα στρες. Σε αντίθεση με τα συμβατικά μέτωπα, όπου οι γραμμές είναι διακριτές, ο αστικός πόλεμος στη Γάζα δημιουργεί μια συνεχή κατάσταση υπερδιέγερσης, οδηγώντας σε ψυχική εξάντληση.

2. Έλλειψη επαρκούς ψυχολογικής υποστήριξης καθώς οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας παραμένουν υπερφορτωμένες. Με πάνω από 300.000 εφέδρους κινητοποιημένους, οι ψυχολογικές υπηρεσίες του στρατού δυσκολεύονται να ανταποκριθούν. Κάποιοι στρατιώτες αναφέρουν αναμονή εβδομάδων για συνεδρίες, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι τα συμπτώματά τους απορρίπτονταν ως προσωρινό στρες. Έκθεση της αρμόδιας επιτροπής ψυχικής υγείας των IDF, τον Δεκέμβριο του 2023, διαπίστωσε ότι πολλοί διοικητές μονάδων δεν είχαν εκπαιδευτεί ώστε να αναγνωρίζουν στρατιώτες που διατρέχουν κίνδυνο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα προειδοποιητικά σημάδια αυτοκτονίας να μένουν αδιάγνωστα μέχρι να είναι πια αργά.

3. Στίγμα και φόβος επιπτώσεων στην καριέρα. Η στρατιωτική κουλτούρα συχνά αποθαρρύνει τους στρατιώτες από το να παραδεχθούν ψυχολογικές δυσκολίες, λόγω φόβου επιπτώσεων στην καριέρα τους ή μήπως χαρακτηριστούν αδύναμοι. Έφεδροι δήλωσαν στην Haaretz ότι απέφυγαν να ζητήσουν βοήθεια επειδή ανησυχούσαν πως θα έχαναν διαβαθμίσεις ασφαλείας ή θα κρινόταν πως δεν είναι κατάλληλοι για μελλοντική υπηρεσία. Αυτό το στίγμα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τις επίλεκτες μονάδες και τους επαγγελματίες στρατιώτες, οι οποίοι δέχονται τεράστια πίεση να δείχνουν ανθεκτικοί. Χωρίς κατάλληλη παρέμβαση, να φτάσουν σε οριακό σημείο.

4. Έλλειψη ηθικού πλαισίου στον στόχο του πολέμου. Συμμετοχή ή ακόμη και παρακολούθηση ακροτήτων και βαρβαρικών συνθηκών, επηρεάζουν τον ψυχισμό και ανατρέπουν την εσωτερική ισορροπίας.

Τι κάνουν οι IDF για αυτό;

Αναγνωρίζοντας την κρίση, οι IDF έχουν εφαρμόσει μια σειρά μέτρων όπως: Αυξημένοι έλεγχοι ψυχικής υγείας πριν και μετά τις αποστολές. Προγράμματα «buddy system» στα οποία οι στρατιώτες προσέχουν ο ένας τον άλλο για σημάδια δυσφορίας. 24ωρες γραμμές βοήθειας για όσους αντιμετωπίζουν αυτοκτονικές σκέψεις. Επέκταση των θεραπειών για PTSD σε στρατιωτικά νοσοκομεία όπως το Tel Hashomer. Ωστόσο, ειδικοί σημειώνουν πως μακροπρόθεσμες λύσεις—όπως παρακολούθηση μετά την απόλυση και συνεργασίες με πολιτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας—εξακολουθούν να απουσιάζουν.

Είναι ξεκάθαρο ότι μια σιωπηλή επιδημία σαρώνει τις IDF. Ενώ η προπαγάνδα  επικεντρώνεται στις νίκες, οι αόρατοι τραυματισμοί του πολέμου συνεχίζουν να αφαιρούν ζωές μακριά από το μέτωπο. Οι αυτοκτονίες που αναφέρθηκαν από την Haaretz, το France 24 και το Times of Israel υποδηλώνουν μια ευρύτερη έκτακτη ανάγκη ψυχικής υγείας που ενδέχεται να παραμείνει πολύ μετά το τέλος των μαχών. Προς το παρόν, η αληθινή κλίμακα των αυτοκτονιών των στρατιωτών παραμένει εν μέρει κρυμμένη, αλλά τα αναδυόμενα μοτίβα αποκαλύπτουν το πρόβλημα.