Το Ισραήλ διαθέτει αναμφισβήτητα σε υπηρεσία σήμερα ένα από τα πιο αποτελεσματικά, δοκιμασμένα στην μάχη συστήματα αεράμυνας. Το σύστημα περιγράφεται συχνά στα μέσα ενημέρωσης ως «Iron Dome», αλλά αυτό δεν είναι αρκετά ακριβές. Η αντιαεροπορική-αντιβαλλιστική άμυνα του Ισραήλ έχει διάφορα επίπεδα, καθένα από τα οποία έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση απειλών που προέρχονται από διαφορετικές περιοχές.

Ο «Σιδερένιος Θόλος» είναι μόνο ένα από αυτά τα αμυντικά επίπεδα: Πρόκειται για ένα αμυντικό σύστημα μικρού βεληνεκούς, σχεδιασμένο να αναχαιτίζει βλήματα πυροβολικού και πυραύλους μικρού βεληνεκούς. Στην ουσία, ο Iron Dome αποτελείται από ένα δίκτυο πομπών ραντάρ, εγκαταστάσεων διοίκησης, ελέγχου και αναχαίτισης (ειδικοί πύραυλοι εδάφους-αέρος). Το ραντάρ ανιχνεύει γρήγορα τις εισερχόμενες απειλές, τα στοιχεία διοίκησης και ελέγχου αποφασίζουν ποια είναι πιο πιεστικά και οι πύραυλοι εδάφους-αέρος αποστέλλονται για να καταστρέψουν τα εισερχόμενα βλήματα ή πυραύλους. Τα άλλα επίπεδα του αμυντικού συστήματος του Ισραήλ περιλαμβάνουν το David’s Sling και τα αντιβαλλιστικά Arrow 2 και 3. Αυτά έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να πλήττουν βαλλιστικούς πυραύλους μεγαλύτερου βεληνεκούς, τόσο εντός της ατμόσφαιρας όσο και σε πολύ μεγάλα υψόμετρα πάνω από αυτήν (εξωατμοσφαιρική αναχαίτιση).

Ο Σιδερένιος Θόλος τέθηκε για πρώτη φορά σε λειτουργία το 2011, γεννημένος από την ανάγκη προστασίας του Ισραήλ από τα ανελέητα μπαράζ ρουκετών που εξαπέλυσαν η Χαμάς και η Χεζμπολάχ. Αναπτύχθηκε από την Rafael Advanced Defence Systems με σημαντική οικονομική υποστήριξη από τις ΗΠΑ, το σύστημα προσαρμόστηκε για να αναχαιτίζει μη κατευθυνόμενες ρουκέτες με βεληνεκές 4 έως 70 χιλιόμετρα, όπως οι παραλλαγές Qassam και Grad που εκτοξεύονταν συχνά από την Γάζα. Τα βασικά συστατικά του περιλαμβάνουν το ραντάρ EL/M-2084, που κατασκευάστηκε από την Israel Aerospace Industries, το οποίο ανιχνεύει και παρακολουθεί εισερχόμενες απειλές, μια μονάδα διαχείρισης και ελέγχου μάχης που υπολογίζει τις τροχιές και ιεραρχεί τους στόχους και τον πύραυλο αναχαίτισης Tamir, ένα ευκίνητο βλήμα σχεδιασμένο να εκρήγνυται κοντά στον στόχο του, καταστρέφοντάς τον με κεφαλή κατακερματισμού έκρηξης.

Στην πραγματικότητα, το σύστημα δεν προοριζόταν ποτέ να αντιμετωπίσει βαλλιστικούς πυραύλους, οι οποίοι παρουσιάζουν μια πολύ διαφορετική πρόκληση. Σε αντίθεση με τους σχετικά αργούς, χαμηλής πτήσης πυραύλους που εκτοξεύονται από μαχητικές ομάδες πλησίον των συνόρων του Ισραήλ (Χαμάς, Χεζμπολάχ), βαλλιστικοί πύραυλοι όπως ο Shahab-3 του Ιράν ή ο Zolfaghar ταξιδεύουν με υπερηχητικές και υπερ-υπερηχητικές ταχύτητες, συχνά άνω των 5 Mach, και ακολουθούν τροχιές υψηλού τόξου που μπορούν να φτάσουν σε υψόμετρα πέρα από την ατμόσφαιρα. Το βεληνεκές τους, που εκτείνεται εκατοντάδες ή ακόμα και χιλιάδες χιλιόμετρα, και η δυνατότητά τους να μεταφέρουν βαριές ή ευέλικτες κεφαλές τα καθιστούν απειλή πολύ πέρα από το πεδίο εφαρμογής του αρχικού σχεδιασμού του Iron Dome.

Για την αντιμετώπισή τους, το Ισραήλ βασίζεται σε άλλα συστήματα: Το Arrow 2 και το Arrow 3, που αναπτύχθηκαν από την Israel Aerospace Industries και την Boeing, στοχεύουν βαλλιστικούς πυραύλους στην μέση ή τελική τους φάση, συχνά έξω από την ατμόσφαιρα, ενώ το David’s Sling, ένα κοινό έργο με την Raytheon, χειρίζεται απειλές μεσαίου βεληνεκούς. Μαζί, αυτά σχηματίζουν ένα πολυεπίπεδο αμυντικό δίκτυο, κάθε σύστημα προσαρμοσμένο σε ένα συγκεκριμένο προφίλ απειλής.

Τα τελευταία χρόνια, η Rafael και οι ισραηλινοί συνεργάτες της έχουν μεταμορφώσει αθόρυβα τον Σιδερένιο Θόλο, επεκτείνοντας τις δυνατότητές του μέσω μιας σειράς αναβαθμίσεων που αντικατοπτρίζουν την πρόβλεψη του Ισραήλ για απειλές από το Ιράν και την Υεμένη. Το ραντάρ EL/M-2084, ήδη μια πρωτοποριακή ενεργή συστοιχία ηλεκτρονικής σάρωσης, έχει ενισχυθεί με βελτιώσεις λογισμικού που επιτρέπουν την ταχύτερη ανίχνευση και παρακολούθηση στόχων υψηλής ταχύτητας. Αυτές οι αναβαθμίσεις επιτρέπουν στο ραντάρ να διακρίνει μεταξύ των προβλέψιμων τόξων των πυραύλων και των πιο σύνθετων διαδρομών των τακτικών βαλλιστικών πυραύλων, όπως εκείνοι με βεληνεκές έως 300 χιλιόμετρα. Ο αναχαιτιστικός πύραυλος Tamir έχει επίσης εξελιχθεί, με τροποποιήσεις στα συστήματα πρόωσης και καθοδήγησης που αυξάνουν την ευελιξία του και του επιτρέπουν να εμπλέκει στόχους στην τελική τους φάση, λίγο πριν από την πρόσκρουση. Αυτές οι αλλαγές, αν και δεν μετατρέπουν τον Iron Dome σε ένα ειδικό σύστημα αντιβαλλιστικών πυραύλων, του έδωσαν μια περιορισμένη αλλά σημαντική ικανότητα ενάντια σε ορισμένες βαλλιστικές απειλές, ιδιαίτερα εκείνες με χαμηλότερες ταχύτητες ή λιγότερο εξελιγμένες τροχιές. Η πιο σημαντική  πρόοδος ήταν η ενσωμάτωση του Iron Dome στο ευρύτερο δίκτυο αεράμυνας του Ισραήλ. Δεν λειτουργεί πλέον μεμονωμένα, το σύστημα μοιράζεται δεδομένα σε πραγματικό χρόνο με το Arrow, το David’s Sling, ακόμη και με το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ που είναι εξοπλισμένο με αναχαιτιστικούς πυραύλους SM-3 και SM-6.

Για παράδειγμα, το Arrow μπορεί να εμπλακεί με έναν βαλλιστικό πύραυλο στην μέση φάση του, ενώ ο Iron Dome χειρίζεται οποιονδήποτε διεισδύει σε χαμηλότερα υψόμετρα. Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης έχει βελτιώσει περαιτέρω αυτή την διαδικασία, με αλγόριθμους που αναλύουν τις εισερχόμενες τροχιές και ιεραρχούν στόχους σε χιλιοστά του δευτερολέπτου, μια αναγκαιότητα όταν αντιμετωπίζονται δεκάδες ή εκατοντάδες πύραυλοι. Ούτως η αποτυχία ή επιτυχία αναχαίτησης βαλλιστικών πυραύλων δεν πρέπει να αποδίδεται σε ένα μόνο σύστημα, αλλά σε ολόκληρο το δίκτυο αναχαίτησης, το οποίο όμως είναι στην κοινή γνώμη γνωστό ως Iron Dome.

Το Ιράν διαθέτει ένα μεγάλο οπλοστάσιο βαλλιστικών πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών μεγάλου βεληνεκούς, όπως πυραύλους cruise. Οι βαλλιστικοί πύραυλοι ταξιδεύουν σε μεγάλο βαθμό σε σταθερή διαδρομή που καθοδηγείται από την βαρύτητα, ενώ οι πύραυλοι cruise μπορούν να προσαρμόσουν την πορεία τους καθώς ίπτανται. Το Ιράν απέχει περίπου 1.000 χιλιόμετρα από το Ισραήλ, επομένως οι τρέχουσες επιθέσεις περιλαμβάνουν κυρίως βαλλιστικούς πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς, μαζί με μη επανδρωμένα αεροσκάφη μεγάλου βεληνεκούς. Δεν είναι σαφές ακριβώς τι είδους πυραύλους χρησιμοποίησε το Ιράν στις επιθέσεις του, πιθανώς τους Fattah-1 και Emad.

Είναι πολύ δύσκολο να αμυνθεί κανείς ενάντια στους βαλλιστικούς πυραύλους. Δεν υπάρχει πολύς χρόνος μεταξύ εκτόξευσης και πρόσκρουσης και κατεβαίνουν με πολύ μεγάλη ταχύτητα. Όσο μεγαλύτερη είναι η εμβέλεια του πυραύλου, τόσο πιο γρήγορα και ψηλότερα πετάει. Ένας εισερχόμενος πύραυλος παρουσιάζει έναν μικρό, ταχέως κινούμενο στόχο και για την αναχαίτησή του υπάρχει πολύ λίγος χρόνος αντίδρασης. Όταν πρόκειται για βαλλιστικούς πυραύλους, το πλεονέκτημα έγκειται στον επιτιθέμενο. Οι βαλλιστικοί πύραυλοι μπορούν να μεταφέρουν μεγάλα εκρηκτικά ωφέλιμα φορτία (ή ακόμα και πυρηνικές κεφαλές), οπότε ακόμη και ένας μικρός αριθμός πυραύλων που «διαρρέουν» πέρα από αμυντικά συστήματα μπορούν να προκαλέσουν σημαντική ζημιά.

Η επιτυχία του Ιράν να διεισδύσει στην πολυεπίπεδη αεράμυνα του Ισραήλ οφείλεται τόσο στις δυνατότητες των πυραύλων του (πολλαπλάσιες ταχύτητες του ήχου) όσο και στις τακτικές κορεσμού. Οι υπερσύγχρονοι βαλλιστικοί πύραυλοι που χρησιμοποιήθηκαν λειτουργούν έξω από το «σύστημα» Iron Dome, αναγκάζοντάς το να λειτουργεί πέρα από τα όριά του. Ταυτόχρονα, η ταυτόχρονη εκτόξευση δεκάδων πυραύλων δημιουργεί υπερφόρτωση στις ισραηλινές άμυνες: Ακόμη και με υψηλά ποσοστά επιτυχίας ανά πύραυλο, ένας αρκετά μεγάλος όγκος επιθέσεων εξασφαλίζει ότι κάποιοι θα διαφύγουν. Επισημαίνουμε ότι βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής όπου τα επιθετικά βαλλιστικά όπλα, υπό ορισμένες συνθήκες, μπορούν να νικήσουν ακόμη και τα πιο εξελιγμένα αμυντικά συστήματα (κάτι που θα έπρεπε να εξετάσει πολύ σοβαρά η Ελλάδα εν όψει της τουρκικής απειλής, θυμίζουμε ότι η Άγκυρα διαθέτει μικρού και μεσαίου βεληνεκούς βαλλιστικούς πυραύλους). Είναι σαφές ότι η ισραηλινή αεράμυνα, αν και αναχαιτίζει πολλούς βαλλιστικούς πυραύλους, δεν μπορεί να εγγυηθεί απόλυτη προστασία,  κάτι που έχει αποδειχθεί επαρκώς από τα γεγονότα των τελευταίων ημερών.

Οι πυραυλικές άμυνες του Ισραήλ είναι απίθανο να σταματήσουν να λειτουργούν εντελώς. Ωστόσο, καθώς οι επιθέσεις εξαντλούν τα αποθέματα αναχαίτισης, το σύστημα μπορεί να γίνει λιγότερο αποτελεσματικό και καθώς η σύγκρουση συνεχίζεται, μπορεί να γίνει ένας αγώνας δρόμου για το ποιος θα ξεμείνει πρώτος από όπλα. Θα είναι τα αποθέματα βαλλιστικών πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών του Ιράν ή τα αντιαεροπορικά πυρομαχικά του Ισραήλ, των ΗΠΑ στην περιοχή και οποιωνδήποτε άλλων υποστηρικτών;