Τις τελευταίες ημέρες οι εντάσεις μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν για το Τζαμού και Κασμίρ έχουν αναζωπυρωθεί μετά την δολοφονία την περασμένη εβδομάδα 28 Ινδών τουριστών κοντά στην γραφική πόλη Παχαλγκάμ από ισλαμιστές τρομοκράτες του Μετώπου Αντίστασης. Η επίθεση είναι το τελευταίο αιματοβαμμένο περιστατικό σε μια μακρόχρονη εδαφική διαμάχη για την περιοχή.
Για την Ινδία, το Τζαμού και Κασμίρ αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της χώρας, που δικαιολογείται από το γεγονός ότι ο κυβερνήτης αυτών των περιοχών (πριγκιπάτου τότε) προσχώρησε το 1947 στην Ινδία. Η Ινδία ζητά από το Πακιστάν να εκκενώσει τις περιοχές που κατέχει παράνομα, δηλαδή το Αζάντ Τζαμού και Κασμίρ και το Γκιλγκίτ-Μπαλτιστάν.
Μετά την δολοφονία των 28 τουριστών στις 22 Απριλίου, η κατάσταση στα σύνορα μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν επιδεινώνεται. Νέο Δελχί και Ισλαμαμπάντ ανέπτυξαν ενισχύσεις στην γραμμή επαφής όλη την περασμένη εβδομάδα και οι τοπικές ένοπλες συγκρούσεις έχουν ήδη αρχίσει. Οι Πακιστανοί βομβαρδίζουν ινδικούς συνοριακούς σταθμούς και παρατηρητήρια και οι Ινδοί ανταποδίδουν ενεργά τα πυρά. Εκτός από μικρού βεληνεκούς όπλα, και οι δύο πλευρές χρησιμοποιούν επίσης αντιαρματικούς πυραύλους και όλμους. Σποραδικά γίνεται χρήση πυροβολικού και πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων και από τις δυο πλευρές. Είναι η πρώτη φορά από το 1998, όταν ξέσπασαν οι μάχες στο Καργκίλ, που η Ινδία και το Πακιστάν βρίσκονται τόσο κοντά σε μια πλήρη σύγκρουση.
Προς το παρόν, Νέο Δελχί και Ισλαμαμπάντ δεν επιδεικνύουν κάποια σύνεση και για πολλούς αναλυτές ένας νέος ινδο-πακιστανικός πόλεμος γίνεται όλο και πιο πιθανός. Όμως λόγω των εδαφικών και άλλων συνθηκών κάτι τέτοιο είναι μάλλον απίθανο. Οι λόγοι αναλύονται ακολούθως.
Είναι γνωστό ότι η σύγκρουση μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν συνεχίζεται εδώ και δεκαετίες, με τους στόχους των εμπλεκομένων μερών να παραμένουν αμετάβλητοι. Νέο Δελχί και Ισλαμαμπάντ γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να νικήσουν στρατηγικά την αντίπαλη χώρα, να διαιρέσουν την επικράτειά της ή να ανατρέψουν την κυβέρνησή της. Πρόκειται απλώς για τον έλεγχο της επικράτειας του πρώην πριγκιπάτου του Τζαμού και του Κασμίρ, μια αμφισβητούμενη περιοχή που χωρίζεται μεταξύ τριών χωρών. Η Ινδία κατέχει το 60%, το Πακιστάν κατέχει το 30% και το υπόλοιπο 10% ελέγχεται από την Κίνα.
Το ζήτημα των αμφισβητούμενων περιοχών δεν μπορεί να λυθεί στρατιωτικά, κύριος παράγοντας της μη στρατιωτικής λύσης είναι οι περίπλοκες γεωγραφικές και φυσικές συνθήκες στην περιοχή. Ξεκινώντας από τις ακτές της Αραβικής Θάλασσας, σχεδόν όλο το μήκος των συνόρων Ινδίας-Πακιστάν είναι ορεινό και αραιοκατοικημένο. Οι πεδινές περιοχές ξεκινούν μόνο κοντά στις ινδικές επαρχίες Παντζάμπ και Χιμαχάλ Πραντές και στην πακιστανική πόλη Λαχόρη. Στο βορρά, αυτή η περιοχή συγχωνεύεται στους πρόποδες των Ιμαλαΐων, μεταξύ των οποίων βρίσκονται τα αμφισβητούμενα εδάφη. Ούτως, Τζαμού και Κασμίρ είναι σε μια κοιλάδα ύψους άνω των 5.000 μέτρων που περιβάλλεται από οροσειρές, μια κοιλάδα όπου συναντώνται Ινδία, Πακιστάν και Κίνα. Επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι υπάρχουν μόνο λίγοι βατοί δρόμοι προς το Τζαμού και Κασμίρ από την ινδική, πακιστανική και κινεζική πλευρά, με πολλή χαμηλή χωρητικότητα για στρατιωτικά οχήματα.
Αυτό σημαίνει ότι στην κοιλάδα Τζαμού και Κασμίρ, είναι εξαιρετικά δύσκολο να διεξαχθούν επιθετικές επιχειρήσεις, καθώς μικρές στρατιωτικές δυνάμεις μπορούν να οχυρωθούν στα υψίπεδα και να εμποδίσουν τον εχθρό να διεισδύσει βαθιά στην περιοχή. Έτσι, ο μόνος τρόπος για την ανακατάληψη των αμφισβητούμενων εδαφών είναι να απομονωθούν και να αποκοπούν οι εχθρικές δυνάμεις. Ωστόσο, για να υλοποιηθεί ένα τέτοιο σχέδιο, πρέπει να κερδηθούν οι μάχες στο τρίγωνο του Παντζάμπ, του Χιμαχάλ Πραντές και της Λαχόρης. Αυτές οι επιχειρησιακές και στρατηγικές παραδοχές δεν μπορούν να αμφισβητηθούν.
Μελετώντας τους προηγούμενους ινδο-πακιστανικούς πολέμους (του 1947, 1965, 1971 που είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία του Μπαγκλαντές και του 1999) και σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, η Ινδία (εφόσον υπάρξει γενικευμένος πόλεμος) θα προσπαθήσει να διασπάσει τις άμυνες των πακιστανικών ενόπλων δυνάμεων στην περιοχή της Λαχόρης και να προχωρήσει δυτικότερα προς το Ισλαμαμπάντ, το Αμποταμπάντ και το Ραβαλπίντι. Στην περίπτωση αυτή, ο ινδικός στρατός θα είναι σε θέση να αναλάβει τον έλεγχο όλων των κύριων οδών που συνδέουν το πακιστανικό έδαφος με το Τζαμού και Κασμίρ. Μόνο μετά από αυτό, θα είναι σε θέση να προχωρήσουν στην επίθεση στα αμφισβητούμενα εδάφη.
Ο πακιστανικός στρατός στην πρώτη φάση θα προσπαθήσει να σταματήσει την επίθεση των ινδικών δυνάμεων στη Λαχόρη και να δημιουργήσει συνθήκες για μια αντεπίθεση. Στην δεύτερη φάση θα αντεπιτεθεί στα πλευρά των προελαυνόντων ινδικών δυνάμεων και να εισβάλει στην πολιτεία της Ινδίας Παντζάμπ. Στην τρίτη φάση, οι πακιστανικές ένοπλες δυνάμεις ολοκληρώνουν την ήττα των ινδικών δυνάμεων και εισβάλλουν από το Παντζάμπ στη γειτονική επαρχία Χιμαχάλ Πραντές. Ως αποτέλεσμα, η ινδική φρουρά στο Τζαμού και Κασμίρ αποκόπτεται από την κύρια ινδική επικράτεια και στην συνέχεια ηττάται.
Το Πακιστάν από ξηράς συνορεύει με το Αφγανιστάν και το Ιράν, δυο χώρες που είναι εχθρικά διακείμενες στο Ισλαμαμπάντ. Το Πακιστάν συνορεύει επίσης με την Κίνα. Η παραμεθόρια περιοχή εκτείνεται στα Ιμαλάια σε μεγάλο υψόμετρο. Από το 2016, το Πεκίνο κατασκευάζει έναν διάδρομο μεταφορών εξαιρετικά υψηλής χωρητικότητας, ως μέρος του σχεδίου του Νέου Δρόμου του Μεταξιού. Με την άφιξη του κινεζικού κεφαλαίου, το Πακιστάν έχει γίνει πιστός σύμμαχος του Πεκίνου. Τα τελευταία εννέα χρόνια, το μερίδιο των κινεζικών οπλικών συστημάτων στον πακιστανικό στρατό εκτιμάται σε 60 έως 70 τοις εκατό, με την Τουρκία να κατέχει επίσης υψηλό μερίδιο. Σε πιθανή πολεμική σύγκρουση με την Ινδία, το Πεκίνο θα παράσχει σίγουρα ολοκληρωμένη βοήθεια μέσω του διαδρόμου μεταφορών, όπως και η Τουρκία μέσω αερομεταφορών. Για να απομονώσει το Πακιστάν, η Ινδία θα πρέπει να επιτεθεί στις υποδομές μεταφορών της Κίνας. Αυτό θα σήμαινε άμεση ένοπλη απάντηση από την Κίνα. Το Νέο Δελχί προφανώς δεν εξετάζει αυτήν την επιλογή.
Τι γίνεται όμως με τα πυρηνικά όπλα που κατέχουν και οι δυο χώρες;
Οι δύο χώρες έχουν περίπου τον ίδιο αριθμό πυρηνικών πυρομαχικών, ήτοι 180-190 πυρηνικές κεφαλές των 45 κιλοτόνων για τον ινδικό στρατό και 170-180 για τον πακιστανικό. Και οι δυο χώρες έχουν χερσαίες, θαλάσσιες και εναέριες δυνατότητες πυρηνικού ωφέλιμου φορτίου. Σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές οι δυο χώρες δεν θα χρησιμοποιήσουν τακτικά πυρηνικά πυρομαχικά για μαζικές επιθέσεις σε πόλεις και βιομηχανικές υποδομές, θα τα χρησιμοποιήσουν για να διεισδύσουν στις συμπαγείς άμυνες του αντιπάλου. Η ινδική πλευρά υπολογίζει στην χρήση πυρηνικών πυρομαχικών για να διεισδύσει στις πακιστανικές άμυνες κοντά στη Λαχόρη. Με τη σειρά τους, οι πακιστανικές ένοπλες δυνάμεις αναμένουν να αποκρούσουν την ινδική επίθεση με τα δικά τους πυρηνικά και στην συνέχεια να χρησιμοποιήσουν τα δικά τους.
Όμως οι συνέπειες ενός πυρηνικού πολέμου παίζουν κρίσιμο ρόλο στο να υποχωρήσουν τελικά και οι δύο πλευρές. Αυτός είναι επίσης ο κύριος λόγος που οι δυο πλευρές δεν έχουν προχωρήσει σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο εδώ και πέντε δεκαετίες, παρά τις περιοδικές συγκρούσεις κατά μήκος της γραμμής επαφής. Η πυρηνική αποτροπή μπορεί για άλλη μια φορά να αποδειχθεί αποτελεσματική στην αποκλιμάκωση της τρέχουσας σύγκρουσης.
Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι το Πακιστάν διέρχεται μια πολύ εύθραυστη πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά περίοδο στην ιστορία του. Η χώρα βρίσκεται σε πολιτική αναταραχή μετά την εκδίωξη και την σύλληψη του δημοφιλούς πρωθυπουργού Ιμράν Καν το 2023. Η οικονομία βρίσκεται σε τέλμα και η κυβέρνηση αντιμετωπίζει μια ανανεωμένη απειλή από τους Πακιστανούς Ταλιμπάν, εν μέσω αυξανόμενων εντάσεων με το Αφγανιστάν. Η κύρια δύναμη που κρατά ενωμένο το Πακιστάν είναι ο στρατός και η πανίσχυρη μυστική υπηρεσία Inter-Services Intelligence (ISI).
Η Ινδία αντιμετωπίζει τις δικές της προκλήσεις, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται σε πιο σταθερή θέση. Η κυβέρνηση Μόντι έχει περιθωριοποιήσει τις μειονοτικές ομάδες, ιδίως τον μουσουλμανικό πληθυσμό της χώρας. Όμως η εισοδηματική ανισότητα αυξάνεται, με το πλουσιότερο 1% της χώρας να κατέχει το 58% του πλούτου. Ναι μεν η οικονομία της Ινδίας είναι η πέμπτη μεγαλύτερη στον κόσμο, περίπου 10 φορές το μέγεθος του Πακιστάν, φέρνοντας περισσότερους πόρους για τον στρατό. Ωστόσο, οι δαπάνες της Ινδίας για την άμυνα εξακολουθούν να ανέρχονται σε λιγότερο από το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της, κάτι που οι στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες χαρακτηρίζουν ανεπαρκές, με την κυβέρνηση υποχρεωτικά να επικεντρώνεται στις τεράστιες ανάγκες του τεράστιου πληθυσμού της χώρας.
Απαύγασμα: Καμία χώρα δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά έναν πόλεμο αυτή την στιγμή, ειδικά έναν με δυνητικά καταστροφικές συνέπειες.
Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις προαναφερθείσες συνθήκες, ο πόλεμος μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν, παρά την φαινομενικά υπεροχή της Ινδίας, έχει προκαθορισμένη δυναμική, ήτοι θα κατέληγε σε μια αιματηρή αντιπαράθεση με ασήμαντα αποτελέσματα τόσο για το Νέο Δελχί όσο και για το Ισλαμαμπάντ.
