NATO: Ένα Απολίθωμα του Ψυχρού Πολέμου;

Ο Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου (NATO) ιδρύθηκε το 1949 για να εξισορροπήσει τη Σοβιετική Ένωση. Ωστόσο, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, το NATO συνέχισε να επεκτείνεται ανατολικά παρά τις διαβεβαιώσεις προς τη Μόσχα ότι δεν θα το έκανε. Αυτή η επέκταση θεωρήθηκε από τη Ρωσία ως άμεση απειλή, εντείνοντας τις εντάσεις και φέρνοντας την Ευρώπη πιο κοντά σε μια πιθανή σύγκρουση.

Πρώην Αμερικανοί αξιωματούχοι, όπως ο Τζορτζ Κέναν, αρχιτέκτονας της στρατηγικής περιορισμού της Σοβιετικής Ένωσης, προειδοποίησαν ότι η επέκταση του NATO θα ήταν ένα “στρατηγικό σφάλμα”. Ο Κέναν δήλωσε ότι η μετακίνηση του NATO προς τα ρωσικά σύνορα θα οδηγούσε αναπόφευκτα σε εχθρότητα και αστάθεια (Κέναν, 1997). Η αποτυχία να ληφθεί υπόψη αυτή η προειδοποίηση έχει τροφοδοτήσει τη δυσπιστία και τη στρατιωτική ένταση.

Ο Σκεπτικισμός του Τραμπ για το NATO: Ένα Σήμα Συναγερμού για την Ευρώπη

Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης προεδρίας του, ο Ντόναλντ Τραμπ αμφισβήτησε επανειλημμένα την αξία του NATO και εξέφρασε απογοήτευση για το γεγονός ότι οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι δεν πλήρωναν το μερίδιο τους για την άμυνα. Από τότε η κυβέρνηση Τραμπ είχε εξετάσει ακόμη και την αποχώρηση από το NATO, μια κίνηση που θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα αν, μετά τον Joe Biden, επέστρεφε στην εξουσία ένας ηγέτης με παρόμοια πολιτική.

Από την άποψη του επιθετικού ρεαλισμού, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενεργούν ορθολογικά. Η Ουάσινγκτον δεν έχει πλέον ισχυρό στρατηγικό συμφέρον να εγγυάται την ασφάλεια της Ευρώπης εις βάρος των εθνικών της συμφερόντων. Αντιμετωπίζοντας αυξανόμενο ανταγωνισμό με την Κίνα, οι ΗΠΑ πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στους πόρους τους. Μια στρατιωτική δέσμευση για την υπεράσπιση των ευρωπαϊκών κρατών, ιδιαίτερα αυτών που προκαλούν άμεσα τη Ρωσία, αυξάνει τις υποχρεώσεις της Ουάσινγκτον και μεγιστοποιεί τους κινδύνους πυρηνικού πολέμου χωρίς απτά οφέλη.

Η Ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο NATO: Ένα Στρατηγικό Λάθος

Η πρόσφατη προσχώρηση της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο NATO αποτελεί κλιμάκωση της έντασης με τη Ρωσία παρά μια κίνηση προς την ασφάλεια. Η Φινλανδία, η οποία μοιράζεται σύνορα 1300 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, είχε διατηρήσει μια πραγματιστική ουδετερότητα επί δεκαετίες, διασφαλίζοντας τη σταθερότητα στην περιοχή. Με την ένταξή της στο NATO, το Ελσίνκι εγκατέλειψε αυτήν τη στρατηγική ευελιξία και προκάλεσε αδικαιολόγητα τη Μόσχα.

Η Ρωσία πάντοτε αντιδρούσε δυναμικά σε αντιληπτές απειλές ασφαλείας στα σύνορα της. Το ιστορικό παράδειγμα της Ουκρανίας είναι χαρακτηριστικό. Οι προσπάθειες του NATO να προσεγγίσει την Ουκρανία, σε συνδυασμό με την αλλαγή καθεστώτος το 2004 (Orange Revolution) και πάλι το 2014 (Maidan) στο Κίεβο, οδήγησαν τη Ρωσία στην προσάρτηση της Κριμαίας και την εμπλοκή στο Ντονμπάς. Δεδομένου αυτού του προηγούμενου, είναι αφελές να υποθέσουμε ότι η Ρωσία δεν θα έχει καταστρώσει σχέδια ανάσχεσης στην επέκταση του NATO στη Φινλανδία και τη Σουηδία.

Τα Βαλτικά Κράτη: Η Ανάγκη Συμφιλίωσης με τη Ρωσία

Τα βαλτικά κράτη, Εσθονία, Λετονία και Λιθουανία, έχουν υιοθετήσει σκληρές στάσεις κατά της Ρωσίας παρά τις σημαντικές ρωσόφωνες μειονότητες που διαμένουν σε αυτά. Διακρίσεις κατά των Ρώσων, συμπεριλαμβανομένων περιορισμών στη γλώσσα και πολιτικού αποκλεισμού, έχουν οξύνει τις εντάσεις αντί να προωθήσουν την εθνική ενότητα (Lankina, 2012).

Από στρατηγική άποψη, τα βαλτικά έθνη θα επωφελούνταν από τη βελτίωση των σχέσεων με τη Μόσχα. Αντί να λειτουργούν ως «πυριτιδαποθήκη» του NATO, θα πρέπει να υιοθετήσουν πολιτικές που ενθαρρύνουν την οικονομική και πολιτική συνεργασία με τη Ρωσία.

Συμπέρασμα: Μια Πραγματιστική Ευρωπαϊκή Προσέγγιση

Καθώς το μέλλον του NATO γίνεται όλο και πιο αβέβαιο, η Ευρώπη πρέπει να χαράξει μια νέα πορεία που να προτάσσει τη σταθερότητα και την ασφάλεια αντί της ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον διατεθειμένες να επιδοτούν την ευρωπαϊκή άμυνα και η περαιτέρω πίεση στη Ρωσία αυξάνει τον κίνδυνο σύγκρουσης.

Αντί να συνεχίσει μια πολιτική περιορισμού, η Ευρώπη θα πρέπει να υιοθετήσει μια πραγματιστική στρατηγική:

• Να επιδιώξει διπλωματική συνεργασία με τη Ρωσία για τη δημιουργία ενός νέου πλαισίου ασφαλείας.
• Να ενθαρρύνει τη Φινλανδία και τη Σουηδία να υιοθετήσουν μέτρα αποκλιμάκωσης παρά την ένταξη τους στο NATO.
• Να παροτρύνει τα βαλτικά κράτη να βελτιώσουν τις σχέσεις τους με τη Ρωσία και να αποφύγουν περιττές προκλήσεις.

Με μια ισορροπημένη και στρατηγική προσέγγιση, η Ευρώπη μπορεί να αποτρέψει μια καταστροφική σύγκρουση και να εξασφαλίσει την ειρήνη μακροπρόθεσμα.