Το βιβλίο ”The Art of the Deal” του Ντόναλντ Τραμπ θεωρείται συχνά ως ένα επιχειρηματικό εγχειρίδιο, που περιγράφει στρατηγικές για διαπραγμάτευση, μόχλευση ισχύος και επίτευξη επιθυμητών αποτελεσμάτων. Ωστόσο, οι αρχές του βιβλίου μπορούν επίσης να εφαρμοστούν στη σφαίρα της γεωπολιτικής, ιδιαίτερα μέσα από το πρίσμα του Επιθετικού Ρεαλισμού (Offensive Realism), μιας θεωρίας στις διεθνείς σχέσεις που θεωρεί ότι τα κράτη είναι εγγενώς παράγοντες μεγιστοποίησης της εξουσίας τους σε ένα άναρχο παγκόσμιο σύστημα.
Ακριβώς όπως ένας επιχειρηματίας μεγιστάνας επιδιώκει να κυριαρχήσει στις αγορές και να εξασφαλίσει τις καλύτερες συμφωνίες, έτσι και τα κράτη ενεργούν στρατηγικά για να ενισχύσουν τη δύναμη και την ασφάλεια τους, συχνά εις βάρος των αντιπάλων τους (zero-sum game).
Βασικές έννοιες στην “Τέχνη της Διαπραγμάτευσης” του Τραμπ
Το βιβλίο του Τραμπ περιγράφει πολλές βασικές αρχές, οι οποίες, ενώ έχουν δημιουργηθεί για επιχειρήσεις, έχουν αξιοσημείωτη συνάφεια στη γεωπολιτική στρατηγική:
1. Σκεφτείτε Μεγαλόπνοα (Think Big): Επιδιώξτε φιλόδοξους στόχους και λειτουργήστε με μακροπρόθεσμο όραμα.
2. Προστατέψτε την ευάλωτη πλευρά και η δυνατότερη θα φροντίσει τον εαυτό της : Να υπολογίζετε πάντα τους κινδύνους και να διασφαλίζετε εναλλακτικές επιλογές.
3. Μεγιστοποίηση επιλογών : Διατηρήστε την ευελιξία και πολλαπλές διαδρομές προς την επιτυχία για να αποφύγετε να βρεθείτε σε δύσκολη θέση.
4. Γνωρίστε την αγορά σας : Κατανοήστε τα κίνητρα, τα δυνατά σημεία και τις αδυναμίες των ανταγωνιστών και των εταίρων σας.
5. Χρησιμοποιήστε μόχλευση : Εκμεταλλευτείτε οποιοδήποτε πλεονέκτημα για να ενισχύσετε τη θέση σας στις διαπραγματεύσεις.
6. Ενισχύστε τη φήμη σας : Δημιουργήστε αξιοπιστία για να εκφοβίσετε τους αντιπάλους και να προσελκύσετε συμμάχους.
7. Αντισταθείτε σκληρά : Όταν σας προκαλούν, απαντήστε αποφασιστικά για να δείξετε δύναμη.
8. Παραδώστε τα αγαθά ή αλλιώς ολοκληρώστε τα συμφωνημένα : Ακολουθήστε τις υποσχέσεις μιας συμφωνίας για οικοδόμηση εμπιστοσύνης και ενίσχυση της δύναμης σας.
Επιθετικός Ρεαλισμός και οι γεωπολιτικές βλέψεις των ΗΠΑ υπο Τραμπ
Ο επιθετικός ρεαλισμός, όπως διατυπώνεται από θεωρητικούς όπως ο John Mearsheimer, τονίζει την αδιάκοπη επιδίωξη της εξουσίας σε ένα άναρχο διεθνές σύστημα. Τα κράτη επιδιώκουν να μεγιστοποιήσουν τη σχετική ισχύ τους, συχνά σε βάρος των αντιπάλων αλλά και συμμάχων τους, για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια τους. Οι αρχές του Τραμπ από το The Art of the Deal ευθυγραμμίζονται άψογα με αυτό το πλαίσιο:
1. Το Σκεφτείτε Μεγαλόπνοα (Think Big)έχει απήχηση στη ρεαλιστική επιδίωξη της Μεγάλης Στρατηγικής (Grand Strategy). Για παράδειγμα, η Πρωτοβουλία Belt and Road της Κίνας και οι προσπάθειες των ΗΠΑ μετά τον Β’ Π Π να δημιουργήσουν μια παγκόσμια τάξη πραγμάτων αντικατοπτρίζουν και τα δύο επεκτατικά οράματα για κυριαρχία στο διεθνές σύστημα. Επίσης, η πρόσκληση του Τραμπ στον Καναδά για να γίνει η 51η πολιτεία και η προσφορά για αγορά της Γροιλανδίας αποτελούν μέρος αυτής της στρατηγικής. Μια υπερβολική προσφορά μπορεί να αποφέρει λιγότερα, αλλά αυτό μπορεί να είναι μόνο τα επιθυμητά αποτελέσματα.
2. Το Προστατέψτε την ευάλωτη πλευρά και η δυνατότερη θα φροντίσει τον εαυτό της αντικατοπτρίζει τη ρεαλιστική έννοια της αντιστάθμισης. Τα κράτη συχνά προετοιμάζονται για τα χειρότερα σενάρια, όπως η συγκρότηση του ΝΑΤΟ από τις ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της σοβιετικής επέκτασης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
3. Η Μεγιστοποίηση Επιλογών ευθυγραμμίζεται με τις στρατηγικές εξισορρόπησης. Τα κράτη σφυρηλατούν πολλαπλές συμμαχίες ή αντισταθμίζουν τις αντίπαλες δυνάμεις, όπως φαίνεται στην προσεκτική πλοήγηση της Ινδίας μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας.
4. Γνωρίστε την αγορά σας αντανακλά την κρίσιμη σημασία της κατανόησης των προθέσεων και των δυνατοτήτων των αντιπάλων, παρόμοια με τη ρεαλιστική έμφαση στη νοημοσύνη και την ανάλυση στη γεωπολιτική.
5. Η χρήση μόχλευσης είναι θεμελιώδης στον επιθετικό ρεαλισμό. Τα κράτη χρησιμοποιούν οικονομικά, στρατιωτικά και διπλωματικά εργαλεία ή πολιτικούς πολλαπλασιαστές ισχύος για να εξαναγκάσουν ή να δώσουν κίνητρα αποθάρρυνσης στους αντιπάλους τους, όπως κάνουν οι ΗΠΑ με τις κυρώσεις ή η Κίνα με τις εμπορικές εξαρτήσεις.
6. Το Ενισχύστε τη φήμη σας σε γεωπολιτικό πλαίσιο συμβαδίζει με την έννοια της αποτροπής. Μια αξιόπιστη φήμη για τη δύναμη εμποδίζει τους αντιπάλους να δοκιμάσουν την αποφασιστικότητα ενός κράτους, όπως παραδειγματίζονται από πυρηνικά δόγματα όπως η αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή (Mutual Assured Destruction).
7. Το Αντισταθείτε σκληρά αντιστοιχεί σε ρεαλιστικές απόψεις για την αναγκαιότητα των αντιποίνων για τη διατήρηση της εξουσίας και την αποτροπή ενεργειών από “τολμηρούς και συνωμοτικούς” αντιπάλους Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ειδική Στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας που πραγματοποιήθηκε για να αποτρέψει μια πολύ χειρότερη κατάσταση από τους neocon στρατηγιστές στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
8. Το Παραδώστε τα αγαθά ή αλλιώς ολοκληρώστε τα συμφωνημένα ενισχύει τη σημασία της εκπλήρωσης των δεσμεύσεων για τη διατήρηση των συμμαχιών και τη διατήρηση της επιρροής. Το Σχέδιο Μάρσαλ, για παράδειγμα, ήταν μια γεωπολιτική υπόσχεση που όμως εδραίωσε την κυριαρχία των ΗΠΑ στη μεταπολεμική Ευρώπη με τεράστια γεωπολιτικά οφέλη για την αμερικανική οικονομία σε όλους τους τομείς, πολιτικούς και στρατιωτικούς.
Από τις Επιχειρήσεις στη Γεωπολιτική: Η εφαρμογή του Τραμπ
Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης προεδρίας του Τραμπ, αυτές οι αρχές εφαρμόστηκαν ρητά στην εξωτερική πολιτική, ενσωματώνοντας στην πράξη τον επιθετικό ρεαλισμό. Το δόγμα του «Πρώτα η Αμερική» έδωσε έμφαση στη μεγιστοποίηση της μόχλευσης των ΗΠΑ, στην αμφισβήτηση μακροχρόνιων στρατιωτικών συμμαχιών και στην επαναδιαπραγμάτευση εμπορικών συμφωνιών για την εξασφάλιση καλύτερων όρων. Για παράδειγμα:
1. Εμπορικοί πόλεμοι με την Κίνα : Ο Τραμπ χρησιμοποίησε τους δασμούς ως μοχλό για να αλλάξει το εμπορικό ισοζύγιο, αναγκάζοντας την Κίνα να επαναβαθμονομήσει τις οικονομικές της στρατηγικές.
2. Αποχώρηση από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν : Αυτό αντανακλούσε την εστίαση στην προστασία των συμφερόντων των ΗΠΑ, ενώ σηματοδοτούσε απρόβλεπτο στους αντιπάλους.
3. Πιέσεις χρηματοδότησης του ΝΑΤΟ : Ο Τραμπ απαίτησε από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ να συνεισφέρουν περισσότερο στην άμυνα, αξιοποιώντας τη στρατιωτική κυριαρχία των ΗΠΑ για να επαναδιαπραγματευθούν τους όρους της συμμαχίας.
Συμπεράσματα
Το The Art of the Deal του Τραμπ προσφέρει ένα προσχέδιο που ξεπερνά τη σφαίρα των επιχειρήσεων, παρέχοντας πολύτιμες γνώσεις για τη γεωπολιτική μέσα από το πρίσμα του προσβλητικού ρεαλισμού. Οι βασικές αρχές του – το να σκεφτόμαστε μεγάλα, να αξιοποιούμε τη δύναμη και να μεγιστοποιούμε τις επιλογές – είναι διαχρονικές στρατηγικές που εφαρμόζονται στην άναρχη και ανταγωνιστική φύση των διεθνών σχέσεων. Είτε συνειδητά είτε διαισθητικά, οι γεωπολιτικοί ελιγμοί του Τραμπ απεικονίζουν τη διαρκή συνάφεια της επιχειρηματικής του φιλοσοφίας στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των κρατών στην παγκόσμια σκηνή.
