Η απόλυση του πρωθυπουργού της Αυστραλίας Gough Whitlam στις 11 Νοεμβρίου 1975, παραμένει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα γεγονότα στην ιστορία της Αυστραλίας. Ενώ η επίσημη αφήγηση επικεντρώνεται στο πολιτικό αδιέξοδο σχετικά με την σύνταξη του προϋπολογισμού, μια άλλη θεωρία προτείνει ότι η πρόθεση του Whitlam να κλείσει την εγκατάσταση του Pine Gap, μιας μυστικής βάσης πληροφοριών των ΗΠΑ, μπορεί να έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην εκδίωξη του. Αυτό το άρθρο εξετάζει αυτήν την προοπτική μέσω αντικειμενικών πηγών.
Η απόλυση του Whitlam από τον Γενικό Κυβερνήτη (Governor-general) Sir John Kerr στις 11 Νοεμβρίου 1975, αν και μέσα στις δικαιοδοσίες του Kerr, ήταν αντίθετη με τη δημοκρατική βούληση του αυστραλιανού λαού, καθώς ο Whitlam ήταν δεόντως εκλεγμένος Πρωθυπουργός με λαϊκή εντολή. Αυτή η άνευ προηγουμένου ενέργεια παρέκαμψε την επιλογή του εκλογικού σώματος και έχει επικριθεί ως μια εξτρεμιστική κίνηση που υπονόμευσε τις δημοκρατικές αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται το πολιτικό σύστημα της Αυστραλίας. Η απόλυση, που εκτελέστηκε χωρίς προσφυγή στη Βουλή ή στο κοινό, παραμένει ένα επίμαχο επεισόδιο, που συμβολίζει την παραβίαση των δημοκρατικών κανόνων προς όφελος της εκτελεστικής υπερβολής του Γενικού Κυβερνήτη.
Η στρατηγική σημασία του Pine Gap
Το Pine Gap, που βρίσκεται κοντά στο Alice Springs στη Βόρεια Επικράτεια (Northern Territory), ιδρύθηκε το 1966 ως κοινή βάση επιτήρησης ΗΠΑ-Αυστραλίας ως μέρος του ECHELON. Διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στις παγκόσμιες επιχειρήσεις πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης της δορυφορικής αναγνώρισης και της παρακολούθησης σημάτων. Σύμφωνα με τον Desmond Ball, έναν εξέχοντα Αυστραλό αμυντικό αναλυτή, το Pine Gap ήταν «ένας από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους σταθμούς ελέγχου εδάφους μέσω δορυφόρου» εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών (Ball, 1988).
Το Pine Gap βρίσκεται σε στρατηγική τοποθεσία στη μέση της αυστραλιανής ηπείρου, για να διασφαλιστεί ότι είναι πέρα από την εμβέλεια οποιωνδήποτε κατασκοπευτικών πλοίων που επιχειρούν σε διεθνή ύδατα. Αυτή η επιλογή θέσης στην ενδοχώρα παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον, προστατεύοντας την εγκατάσταση από πιθανή επιτήρηση ή παρεμβολές από ξένες οντότητες, ενισχύοντας έτσι την αποτελεσματικότητά της ως κρίσιμης τοποθεσίας για συλλογή πληροφοριών και δορυφορική αναγνώριση.
Επειδή το Pine Gap μπορούσε να ελέγξει τους κατασκοπευτικούς δορυφόρους των ΗΠΑ, ο αντίκτυπός του ήταν παγκόσμιος, πράγμα που σημαίνει ότι οι πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν εκεί θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για οποιαδήποτε υπόθεση παγκοσμίως. Αυτή η ικανότητα επέτρεψε στο Pine Gap να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στις διεθνείς επιχειρήσεις πληροφοριών, παρέχοντας ζωτικής σημασίας δεδομένα για ένα ευρύ φάσμα παγκόσμιων θεμάτων, από στρατιωτικές κινήσεις έως διπλωματικές επικοινωνίες, καθιστώντας το έτσι απαραίτητο πλεονέκτημα για τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ.
Οι ανησυχίες του Whitlam
Ο Gough Whitlam, που εξελέγη πρωθυπουργός το 1972, είχε ιστορικό αμφισβήτησης της παρουσίας και των δραστηριοτήτων ξένων υπηρεσιών πληροφοριών στο αυστραλιανό έδαφος. Το 1975, ο Whitlam προσπάθησε να εξετάσει εξονυχιστικά και ενδεχομένως να κλείσει το Pine Gap. Όμως αυτή η ανησυχία του Whitlam, όπως υποστηρίζεται από τον Victor Marchetti, πρώην αξιωματικό της CIA, “προκάλεσε αποπληξία στον Λευκό Οίκο” και οδήγησε σε φόβους ότι θα μπορούσε να εκδιώξει τη CIA από την Αυστραλία (Marchetti, 1977).
Η Απόλυση
Στις 11 Νοεμβρίου 1975, καθώς ο Γουίτλαμ ετοιμαζόταν να ενημερώσει το Κοινοβούλιο για τις δραστηριότητες της CIA στην Αυστραλία, ο Γενικός Κυβερνήτης Σερ Τζον Κερ, δρώντας ως νόμιμος αντιπρόσωπος του Στέμματος της Μεγάλης Βρετάνιας (Governor-general), τον απέλυσε, επικαλούμενος τις νόμιμες εξουσίες του.
Αυτή η άνευ προηγουμένου κίνηση οφειλόταν φαινομενικά στο αδιέξοδο του προϋπολογισμού, αλλά η χρονική στιγμή τροφοδότησε εικασίες για άλλα κίνητρα. Ενδεικτικά, σύμφωνα με τον John Pilger, έναν ερευνητή δημοσιογράφο, ο Kerr είχε μακροχρόνιες διασυνδέσεις με αμερικανικές και βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών (Pilger, 1992).
Αποχαρακτηρισμένα Έγγραφα
Το 2020, η δημοσιοποίηση προηγούμενων εμπιστευτικών αλληλογραφιών μεταξύ του Kerr και του Στέμματος έριξε περισσότερο φως στο θέμα. Σε μια επιστολή, ο Kerr διαβεβαίωνε την Βασίλισσα ότι οι ισχυρισμοί για την ανάμειξη της CIA ήταν «ανοησίες», αλλά αυτό δεν έκανε τίποτα για να καταπνίξει τις υποψίες για τον πραγματικό ρόλο της απόλυσης του Whitlam (Palace Letters, 2020). Για παράδειγμα η αυστραλιανή ιστορικός Jenny Hocking υποστήριξε ότι οι επιστολές του Παλατιού αποκαλύπτουν την πλήρη επίγνωση του Kerr για την πολιτική ευαισθησία που περιέβαλλε τη στάση του Whitlam για το Pine Gap (Hocking, 2020).
Η εμπλοκή της CIA
Αναφορές δημοσιογράφων όπως ο Christopher Boyce, ο οποίος είχε εργαστεί ως εργολάβος για την αμυντική βιομηχανία των ΗΠΑ, υποδηλώνουν ότι η CIA ανησυχούσε βαθιά για τις πολιτικές του Whitlam. Ο Boyce ισχυρίστηκε ότι η CIA φοβόταν ότι ο Whitlam θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την εγκατάσταση Pine Gap, η οποία ήταν ζωτικής σημασίας για τις αμερικανικές επιχειρήσεις πληροφοριών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου (Boyce, 1980).
Συμπεράσματα
Αν και δεν υπάρχει οριστική απόδειξη ότι η πρόθεση του Whitlam να κλείσει το Pine Gap οδήγησε άμεσα στην απόλυση του, η σύγκλιση της πρόθεσης του να αποκαλύψει τις δραστηριότητες της CIA στην Αυστραλία και η επακόλουθη πολιτική αναταραχή με την εμπλοκή των δυνατοτήτων του Governor-general για την απόλυση του υποδηλώνει σε αρκετό βαθμό μια πιθανή σύνδεση.
Θεόδωρος Κωστής
Πηγές
- Ball, D. (1988). Pine Gap: Australia and the US geosynchronous signals intelligence satellite program. Allen & Unwin.
- Marchetti, V., & Marks, J. D. (1977). The CIA and the Cult of Intelligence. Knopf.
- Pilger, J. (1992). A Secret Country. Vintage.
- Hocking, J. (2020). The Palace Letters: The Queen, the governor-general, and the plot to dismiss Gough Whitlam. Scribe Publications.
- Palace Letters (2020). National Archives of Australia. Released Correspondences between Sir John Kerr and the Queen.
- Boyce, C. (1980). Interview on the Pine Gap facility and the CIA.
