Πολωνία 2024: Μια χώρα στοιχειωμένη από τα φαντάσματα των ιστορικών διενέξεων

Στα χρονικά των διαφορών μεταξύ Ρωσίας και Πολωνίας, αυτές είναι οι πιο αντιπροσωπευτικές αντιπαραθέσεις που έχουν διαμορφώσει τις σημερινές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

1. Αρχική ιστορία, πρώιμες συγκρούσεις και μεσαιωνική περίοδος

966 εκκλησιαστικός διαχωρισμός σε καθολική Πολωνία και ορθόδοξη Ρωσία, διαμάχες περιόδου 981-1018, 1031 Εισβολές και Πολωνο-Λιθουανικοί-Μοσχοβίτικοι Πόλεμοι (1492–1583)

2. Πρώιμη Νεότερη Περίοδος

Λιβονικός Πόλεμος (1558–1583), Εποχή Ταραχών (1605–1618) και Ρωσοπολωνικός Πόλεμος (1654–1667)

3. 18ος αιώνας

Μεγάλος Βόρειος Πόλεμος (1700–1721), Πόλεμος της Πολωνικής Διαδοχής (1733–1738) και Διαμελισμοί της Πολωνίας (1772, 1793, 1795)

4. 19ος αιώνας

Εξέγερση του Κοσιούσκο (1794), εξέγερση του Νοεμβρίου (1830–1831) και πολωνική εξέγερση του Ιανουαρίου (1863–1864)

5. 20ος αιώνας

Πολωνοσοβιετικός πόλεμος (1919–1921) και Β ́ Παγκόσμιος Πόλεμος (1939–1945)

6. Μεταπολεμική περίοδος και Ψυχρός Πόλεμος

Πολιτική και ιδεολογική πάλη μεταξύ των πολωνικών αντικομμουνιστικών κινημάτων (π.χ. Αλληλεγγύη) και της υποστηριζόμενης από τη Σοβιετική Ένωση κομμουνιστικής κυβέρνησης. την κατάρρευση του κομμουνισμού στην Πολωνία το 1989 και το τέλος της σοβιετικής επιρροής.

Αυτές οι συγκρούσεις υπογραμμίζουν τη μακρά και συχνά ταραχώδη ιστορία μεταξύ της Πολωνίας και της Ρωσίας, που χαρακτηρίζεται από εδαφικές διαμάχες, πολέμους και πολιτικούς αγώνες.

Ενώ η ιστορία των πολωνο-ρωσικών συγκρούσεων περιλαμβάνει πολυάριθμα επεισόδια σοβαρής βίας, καταστολής και φρικαλεοτήτων, κανένα από αυτά τα γεγονότα δεν έφτασε στην κλίμακα ή τη συστηματική εξόντωση πληθυσμών, όπως οι γενοκτονίες των Αρμενίων και των Ελλήνων στη Μικρά Ασία. Αντιθέτως οι Ρώσο-Πολωνικές συγκρούσεις περιελάμβαναν τυπική βία εν καιρώ πολέμου και πολιτική καταπίεση και όχι κρατικές προσπάθειες εξόντωσης ολόκληρων εθνοτικών ή θρησκευτικών ομάδων.

Εμβαθύνοντας στη σοβιετική εποχή

Η σοβιετική εποχή είναι μια περίοδος που χαρακτηρίζεται από σκληρή καταστολή, οικονομική στασιμότητα και συστηματικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η σοβιετική λαβή στην Πολωνία ήταν βάναυση και διαρκής, αφήνοντας βαθιά σημάδια στην εθνική ψυχή. Ωστόσο, καθώς εξετάζουμε την τρέχουσα γεωπολιτική στάση της Πολωνίας, γίνεται προφανές ότι το φάντασμα του ιστορικού και σοβιετικού παρελθόντος συνεχίζει να πλανάται μεγάλο, διαμορφώνοντας τις σύγχρονες πολιτικές με τρόπους που μπορεί να μην ευθυγραμμίζονται με τη σημερινή πραγματικότητα.

Παρά τη σκληρή κληρονομιά της σοβιετικής εποχής, η σημερινή Ρωσία δεν είναι η Σοβιετική Ένωση και οι προτεραιότητές της έχουν μετατοπιστεί σημαντικά. Αυτή η ασυμφωνία μεταξύ των ιστορικών φόβων και της τρέχουσας γεωπολιτικής δυναμικής έχει βαθιές επιπτώσεις στην οικονομία και την εξωτερική πολιτική της Πολωνίας.

Ιστορικό πλαίσιο: Μια κληρονομιά καταπίεσης

Τα σοβιετικά χρόνια ήταν ένα σκοτεινό κεφάλαιο για την Πολωνία. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Πολωνία βρέθηκε εντός της σοβιετικής σφαίρας επιρροής, οδηγώντας σε δεκαετίες κομμουνιστικής κυριαρχίας που χαρακτηρίστηκαν από πολιτική καταπίεση, οικονομικές δυσκολίες και ασφυξία της εθνικής ταυτότητας. Οι πληγές αυτής της περιόδου είναι βαθιές, επηρεάζοντας τη συλλογική μνήμη και διαμορφώνοντας το εθνικό αφήγημα. Είναι κατανοητό ότι υπάρχει μια διάχυτη επιφυλακτικότητα απέναντι στη Ρωσία, η οποία συχνά φαίνεται μέσα από το πρίσμα της σοβιετικής καταπίεσης του παρελθόντος.

Η Σοβιετική Ένωση, ενώ φαινομενικά ήταν ένας εργατικός παράδεισος αφοσιωμένος στα ιδανικά του σοσιαλισμού και της βελτίωσης του προλεταριάτου, ήταν στην πραγματικότητα ένα εξαιρετικά καταπιεστικό καθεστώς που δεν απάλλασσε ούτε τον ρωσικό λαό από την καταπίεση. Ειδικότερα ο ρωσικός λαός, όπως και άλλες εθνικότητες εντός της ΕΣΣΔ, γνώρισε σημαντική καταστολή, οδηγώντας μερικούς είτε να γίνουν αντιφρονούντες συγγραφείς και να γράψουν βιβλία κατά του σοβιετικού καθεστώτος είτε να αυτομολήσουν στη Δύση.

Σύγχρονη Ρωσία: μια εντελώς διαφορετική οντότητα

Σήμερα, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η σύγχρονη Ρωσία, υπό την ηγεσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, είναι θεμελιωδώς διαφορετική από τη Σοβιετική Ένωση.

Σήμερα, η κύρια εστίαση της Ρωσίας έχει μετατοπιστεί προς τα οικονομικά συμφέροντα και όχι προς την ιδεολογική και στρατιωτική επέκταση προς την Ευρώπη. Η Ρωσία επιδιώκει να αξιοποιήσει τους τεράστιους φυσικούς πόρους της, ιδιαίτερα το φυσικό αέριο, το πετρέλαιο ακόμη και τα πυρηνικά καύσιμα, για να ενισχύσει την οικονομία της και να ασκήσει επιρροή μέσω του εμπορίου και όχι της εδαφικής κατάκτησης.

ΝΑΤΟ & Ουκρανία: Ένας πόλεμος ανάγκης για τη Ρωσία

Τα τελευταία χρόνια η Ρωσία διεξάγει έναν πόλεμο ανάγκης για να ενισχύσει την ασφάλειά της στην Κριμαία και το Ντονμπάς και οι ενέργειες αυτές δεν θεωρούνται επιθετικές, αλλά αντίθετα απολύτως δικαιολογημένες ως αμυντικές, από πολλούς εξέχοντες Αμερικανούς γεωπολιτικούς επιστήμονες και μελετητές διεθνών σχέσεων, όπως ο John Mearsheimer και ο Jeffrey Sachs.

Η πεποίθηση ότι η Ρωσία θα επέκτεινε στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Πολωνία είναι εντελώς εσφαλμένη, ακόμη και κακόβουλη από οποιονδήποτε θα είχε οφέλη να προωθήσει ένα τέτοιο αφήγημα.

Οικονομική αλληλεξάρτηση και επιπτώσεις πολιτικών αντιπαραθέσεων

Γερμανία

Αυτή η στροφή προς τον οικονομικό πραγματισμό είναι εμφανής στην προσέγγιση της Ρωσίας προς την Ευρώπη. Η Ρωσία έχει δείξει έντονο ενδιαφέρον για επιχειρηματικές δραστηριότητες με ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως με τη Γερμανία, αναγνωρίζοντας τα αμοιβαία οφέλη της οικονομικής αλληλεξάρτησης.

Φυσικά, το σαμποτάζ των αγωγών Nord Stream τον Σεπτέμβριο του 2022 σηματοδότησε μια κρίσιμη καμπή. Οι υποθαλάσσιες εκρήξεις που κατέστρεψαν τους αγωγούς θεωρήθηκαν ευρέως ως πράξεις σκόπιμου σαμποτάζ σε πολιτικές υποδομές από άλλες δυτικές δυνάμεις, που ήταν και είναι λεγόμενοι σύμμαχοι της Γερμανίας, οδηγώντας σε σημαντική διακοπή της ροής φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Ευρώπη.

Πολωνία

Αυτή η οικονομική αλληλεξάρτηση τονίστηκε πρόσφατα όταν η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Πολωνία, αφού η Βαρσοβία αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την απαίτηση της Μόσχας να πληρώσει για το φυσικό αέριο σε ρούβλια. Αυτή η κίνηση, αν και πολιτικά φορτισμένη, υπογραμμίζει την εστίαση της Ρωσίας στην αξιοποίηση οικονομικών εργαλείων για την επίτευξη των στόχων της προς τα κράτη που ακολουθούν τις καταστροφικές κατευθύνσεις του ΝΑΤΟ και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η απόφαση της Πολωνίας να απορρίψει τους όρους πληρωμής και στη συνέχεια να αντιμετωπίσει διακοπή του φυσικού αερίου είχε σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις. Οι τιμές της ενέργειας έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, ασκώντας σημαντική πίεση τόσο στα νοικοκυριά όσο και στις βιομηχανίες. Η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας έχει τεθεί σε κίνδυνο, οδηγώντας σε αυξημένη εξάρτηση από ακριβότερες και λιγότερο σταθερές πηγές ενέργειας. Αυτή η πολιτική, που καθοδηγείται από ιστορικές έχθρες και την επιθυμία να σταθεί σταθερή ενάντια στην αντιληπτή ρωσική επιθετικότητα, αποδεικνύεται καταστροφική για την οικονομία της Πολωνίας.

Σύγχρονοι γεωπολιτικοί προβληματισμοί: η ανάγκη για μια ρεαλιστική προσέγγιση

Ενώ είναι σημαντικό για την Πολωνία να διατηρήσει μια ισχυρή άμυνα και να είναι επιφυλακτική για τις προθέσεις οποιασδήποτε άλλης χώρας, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, επειδή μερικές φορές θα μπορούσε να αποδειχθεί ως ένας εξαιρετικά επικίνδυνος σύμμαχος, είναι εξίσου σημαντικό να υιοθετηθεί μια ρεαλιστική προσέγγιση που να αντικατοπτρίζει το σημερινό γεωπολιτικό τοπίο.

Η οικονομική συνεργασία με τη Ρωσία δεν συνεπάγεται έγκριση των πολιτικών της, αν και τόσο η Πολωνία όσο και η Ρωσία μοιράζονται τις ίδιες αξίες προς την προστασία της οικογένειας και την πολιτιστική κληρονομιά. Αντίθετα, αναγνωρίζει την πραγματικότητα της αμοιβαίας αλληλεξάρτησης στην σημερινή γεωπολιτική πραγματικότητα. Με την ενίσχυση των οικονομικών δεσμών με τη Ρωσία, η Πολωνία μπορεί να ενισχύσει τη δική της οικονομία, να ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια και ενδεχομένως να ασκήσει επιρροή στη Ρωσία μέσω εμπορικών σχέσεων.

Η τρέχουσα πολιτική της Πολωνίας, που καθοδηγείται από το φόβο του σοβιετικού φαντάσματος και τροφοδοτείται από το ΝΑΤΟ, κινδυνεύει να απομονώσει οικονομικά τη χώρα και να αποδυναμώσει τη στρατηγική της θέση, υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών σε πολλά επίπεδα. Πρώτον, το αμερικανικό βιομηχανικό-στρατιωτικό σύμπλεγμα κερδίζει δισεκατομμύρια δολάρια από την πώληση όπλων στην Πολωνία, παράλληλα η Πολωνία χρησιμοποιείται ως πεδίο πιθανής μελλοντικής στρατιωτικής αντιπαράθεσης, στρατιωτικό προκεχωρημένο φυλάκιο και διάνυσμα επίθεσης από το ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας.

Άλλωστε είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν επιθυμούν πόλεμο στα δικά τους εδάφη, αλλά σε άλλες ηπείρους, όπως ενδεικτικά η Ευρώπη. Με αυτό τον τρόπο οι βιομηχανίες της παραμένουν αλώβητες και οι εταιρίες της μπορούν να θησαυρίζουν είτε πριν με την πώληση όπλων, είτε μετά τον εκάστοτε πόλεμο με την ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων υποδομών και την προμήθεια δανείων. Ειδικότερα σήμερα, τεράστιες περιοχές στη Ουκρανία έχουν πωληθέι σε αμερικανικά funds με το νόμο του δικτάτορα πια Ζελένσκι.

Αντ ‘αυτού, μια ισορροπημένη προσέγγιση που διαφυλάσσει την εθνική ασφάλεια προωθώντας παράλληλα την οικονομική συνεργασία θα μπορούσε να προσφέρει μια πιο βιώσιμη πορεία προς τα εμπρός για τις δύο χώρες. Αυτό δεν σημαίνει εγκατάλειψη αρχών ή αγνόηση ιστορικών παραπόνων, αλλά μάλλον προσαρμογή στη σύγχρονη πραγματικότητα για τη διασφάλιση της ευημερίας και της σταθερότητας της Πολωνίας και της Ρωσίας.

Συμπεράσματα

Η ιστορία της Πολωνίας ανά τους αιώνες με τη Ρωσία είναι ταραχώδης και οι ουλές εκείνης της εποχής επηρεάζουν δικαιολογημένα τις τρέχουσες πολιτικές. Ωστόσο, η σύγχρονη Ρωσία δεν είναι η Σοβιετική Ένωση και η κύρια εστίαση της είναι στα οικονομικά συμφέροντα και όχι στην ιδεολογική ή στρατιωτική επέκταση.

Η απόφαση της Πολωνίας να απορρίψει μια ρεαλιστική και αμοιβαίως επωφελή δέσμευση με τη Ρωσία υπέρ μιας σκληροπυρηνικής στάσης υπέρ του ΝΑΤΟ έχει επιζήμιες επιπτώσεις στην οικονομία της.

Με την αναπροσαρμογή της προσέγγισης της σε φιλικότερο τόνο προς τη Ρωσία, η Πολωνία μπορεί να πλοηγηθεί καλύτερα στις πολυπλοκότητες του 21ου αιώνα, διασφαλίζοντας τόσο την οικονομική της ζωτικότητα όσο και την εθνική της ασφάλεια.

Συμπερασματικά, παρά τις ιστορικές εντάσεις και τις σύγχρονες γεωπολιτικές προκλήσεις, η Πολωνία και η Ρωσία έχουν τη δυνατότητα να προωθήσουν τη συνεργασία τους στον σύγχρονο κόσμο.

Σε αντίθεση με τις βαθιά ριζωμένες έχθρες και τις ιστορικές γενοκτονίες που απαγορεύουν την προσέγγιση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η Πολωνία και η Ρωσία μοιράζονται μια περίπλοκη αλλά διαχειρίσιμη ιστορία που χαρακτηρίζεται από περιόδους συγκρούσεων και συνεργασίας.

Και τα δύο έθνη αναγνωρίζουν τα αμοιβαία οφέλη της οικονομικής συνεργασίας και της περιφερειακής σταθερότητας. Εστιάζοντας σε κοινά συμφέροντα όπως η οικονομική αλληλεξάρτηση, οι πολιτιστικές ανταλλαγές και ο διπλωματικός διάλογος, η Πολωνία και η Ρωσία μπορούν να χαράξουν μονοπάτια για την ενίσχυση των διμερών σχέσεων και να συμβάλουν θετικά στις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες υποθέσεις.

Μέσω της εποικοδομητικής δέσμευσης και της ρεαλιστικής διπλωματίας, υπάρχει μια ρεαλιστική ευκαιρία για την Πολωνία και τη Ρωσία να ξεπεράσουν τα ιστορικά παράπονα τους και να οικοδομήσουν μαζί ένα πιο συνεργατικό και ευημερούν μέλλον.

ΥΓ. Για όποιον νομίζει ότι η προσέγγιση μεταξύ Πολωνίας και Ρωσίας είναι αδύνατη, τους παραπέμπουμε στις πρόσφατες διπλωματικές κινήσεις της Ουγγαρίας, που θα αναφερθούμε σε επόμενο άρθρο.

Θεόδωρος Κωστής

tweet
fb-share-icon
Insta
Tiktok