Η ΔΥΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΕΛΕΙΩΣΕ: ΟΙ BRICS ΕΧΟΥΝ ΥΨΗΛΟΤΕΡΟ ΑΕΠ ΑΠΟ ΤΙΣ G7

Τα τελευταία δημοσιοποιημένα δεδομένα της Παγκόσμιας Τράπεζας αναφορικά με την εξέλιξη έως το 2022 των εθνικών παραγωγικών ικανοτήτων (GDP, Gross Domestic Product/ΑΕΠ, Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) αποτελούν ευκαιρία ανάλυσης και προβληματισμού σχετικά με την νέα γεωπολιτική κατάσταση και τις παγκόσμιες εξελίξεις (βλ. GDP, PPP current international $/data.worldbank.org).

Τα νέα δεδομένα εκπεφρασμένα σε δολάρια PPP υπογραμμίζουν την μετάβαση από μια πολυπολική παγκόσμια οικονομία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ σε μια πολυπολική παγκόσμια οικονομία, μια πραγματικότητα που οι στρατηγικοί αναλυτές της Δύσης έχουν μέχρι στιγμής αποτύχει να αναγνωρίσουν. Ωστόσο, τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας καθιστούν σαφές ότι η οικονομική κυριαρχία της Δύσης έχει τελειώσει. Αναλυτικότερα:

Εν προοιμίω θυμίζουμε ότι ο όρος ΑΕΠ υποδεικνύει την συνολική αξία όλων των αγαθών και υπηρεσιών που παρήχθησαν ως τελικά προϊόντα εντός των εθνικών συνόρων μιας οικονομίας κατά την διάρκεια μιας περιόδου εμπορίας μετά την αφαίρεση όλης της ενδιάμεσης ανάλωσης. Τα στοιχεία για την παγκόσμια οικονομική ισχύ ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με το αν δίνονται στο πραγματικά υπάρχον νόμισμα, όπως το δολάριο ΗΠΑ, ή σε ένα μόνο πλασματικό νόμισμα, το λεγόμενο δολάριο PPP (Purchasing Power Parity) που είναι η Ισοτιμία Αγοραστικής Δύναμης.

Για το 2021, για παράδειγμα, το ΔΝΤ  υπολογίζει την ονομαστική αξία της παγκόσμιας οικονομικής δύναμης στα 96,3 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και 146,0 τρισεκατομμύρια δολάρια PPP. Η αξία που εκφράζεται σε ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης (PPP) είναι συστηματικά υψηλότερη από εκείνη του δολαρίου ΗΠΑ, επειδή, «με απλά λόγια, ένα σακί ρύζι αξίζει πολύ περισσότερο σε μια φτωχή χώρα λόγω της χαμηλής παραγωγικότητας της εργασίας από ό, τι σε μια εξαιρετικά παραγωγική πλούσια χώρα». Στην πλούσια χώρα, είτε η ίδια ποσότητα ρυζιού μπορεί να παραχθεί με λιγότερη ανθρώπινη εργασία είτε άλλα αγαθά μπορούν να παραχθούν με συγκριτικά λιγότερη εισροή εργασίας που μπορεί να ανταλλαγεί με τον σάκο ρυζιού στην διεθνή αγορά. Ούτως είναι λογικό το ΑΕΠ που υπολογίζεται να σταθμίζεται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (δολάρια PPP) για την διεθνή σύγκριση των οικονομικών επιδόσεων. Αυτό σημαίνει ότι το ΑΕΠ των χωρών που εκφράζεται σε δολάρια PPP διασφαλίζει καλύτερη συγκρισιμότητα.

Το 1994, οι δυτικές χώρες της G7, που είναι ο Καναδάς, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ιαπωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες, αντιπροσώπευαν το 45,3% της παγκόσμιας παραγωγής εμπορευμάτων, σε σύγκριση με το 18,9% για τις χώρες BRICS, οι οποίες περιλαμβάνουν την Βραζιλία, την Κίνα, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, την Ινδία, το Ιράν, την Ρωσία, την Νότια Αφρική και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Εν τω μεταξύ τα δεδομένα έχουν αντιστραφεί. Οι χώρες BRICS παράγουν τώρα το 35,2% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ οι χώρες της G7 παράγουν μόνο το 29,3%. Από το 2022, οι πέντε μεγαλύτερες οικονομίες είναι, κατά φθίνουσα σειρά, η Κίνα, οι ΗΠΑ, η Ινδία, η Ρωσία και η Ιαπωνία. Το ΑΕΠ της Κίνας είναι περίπου 25% μεγαλύτερο από αυτό των ΗΠΑ. Ανά άτομο, είναι περίπου το 30% του ΑΕΠ των ΗΠΑ, αλλά με πληθυσμό 4,2 φορές μεγαλύτερο.

Σήμερα, τρεις από τις πέντε οικονομικά μεγαλύτερες χώρες είναι μέλη των BRICS, ενώ μόνο δύο από αυτές είναι μέλη της G7. Σε σύγκριση με το 1994, οι συνθήκες έχουν αλλάξει επίσης. Πριν από 30 χρόνια, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Κίνα, η Γερμανία και η Ινδία ήταν οι πέντε οικονομικά μεγαλύτερες χώρες, τρεις από τις οποίες εξακολουθούσαν να ανήκουν στην G7 και μόνο δύο στις BRICS.

Αυτά τα γεγονότα έχουν μέχρι στιγμής αγνοηθεί ή ελάχιστα αναγνωριστεί στην πολιτική συζήτηση στην Δύση, κάτι που οδηγεί σε κραυγαλέους λανθασμένους υπολογισμούς της πολιτικής και γεωπολιτικής ισχύος. Τα στατιστικά στοιχεία που συνήθως παρουσιάζονται με την κατάταξη των 20 χωρών με το μεγαλύτερο ΑΕΠ με βάση το δολάριο ΗΠΑ υποστηρίζουν την άποψη των λανθασμένων υπολογισμών. Σε αυτή την κατάταξη των οικονομικών επιδόσεων για το 2023, οι ΗΠΑ είναι μακράν ο ηγέτης, ακολουθούμενες από την Κίνα, την Γερμανία, την Ιαπωνία και την Ινδία. Η Ρωσία ακολουθεί στην 11η θέση μεταξύ του Καναδά και του Μεξικού. Ωστόσο, αυτή η παρουσίαση σε δολάρια GDP και όχι PPP είναι μονόπλευρη και ελλιπής και οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα.

Ακριβώς όπως έχουν αλλάξει τα μερίδια της παγκόσμιας οικονομίας, το ίδιο έχει αλλάξει και η παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων. Η βασική συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, η οποία περιλαμβάνει τον Καναδά, την Βρετανία, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ιαπωνία, την Νότια Κορέα, την Αυστραλία και την Νέα Ζηλανδία, αντιπροσώπευε το 56% της παγκόσμιας παραγωγής το 1994, αλλά σήμερα αντιπροσωπεύει μόνο το 39,5%. Ως αποτέλεσμα μειώνεται η παγκόσμια επιρροή των ΗΠΑ. Ένα πρόσφατο ζωντανό παράδειγμα αυτού: Όταν οι δυτικές χώρες υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εισήγαγαν οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας το 2022, πολύ λίγες χώρες εκτός της βασικής συμμαχίας εντάχθηκαν σε αυτές τις κυρώσεις και ως αποτέλεσμα, η Ρωσία δεν είχε κανένα πρόβλημα να μετατοπίσει το εμπόριό της σε χώρες εκτός της συμμαχίας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Η παγκόσμια οικονομία διέρχεται μια βαθιά διαδικασία οικονομικής σύγκλισης, περιοχές που είχαν μείνει πίσω από την Δύση στην εκβιομηχάνιση τον 19ο και τον 20ό αιώνα αναπληρώνουν τώρα τον χαμένο χρόνο. Η οικονομική σύγκλιση ξεκίνησε στην πραγματικότητα την δεκαετία του 1950, όταν έληξε η ευρωπαϊκή αποικιοκρατική κυριαρχία στην Αφρική και την Ασία. Έχει εξελιχθεί κατά κύματα, πρώτα στην Ανατολική Ασία, στην συνέχεια περίπου 20 χρόνια αργότερα στην Ινδία, και στα επόμενα 20 έως 40 χρόνια θα συμβεί και στην Αφρική. Αυτές και ορισμένες άλλες περιοχές αναπτύσσονται τώρα πολύ ταχύτερα από τις δυτικές οικονομίες, επειδή έχουν περισσότερα «περιθώρια ανάπτυξης» για να αυξήσουν το ΑΕΠ, αυξάνοντας γρήγορα τα επίπεδα εκπαίδευσης, βελτιώνοντας τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού τους και εγκαθιστώντας σύγχρονες υποδομές, συμπεριλαμβανομένης της καθολικής πρόσβασης στις ψηφιακές πλατφόρμες. Οι αναδυόμενες αγορές είναι συχνά σε θέση να ξεπεράσουν τις πλουσιότερες χώρες με υπερσύγχρονες υποδομές (π.χ. γρήγορος υπεραστικός σιδηρόδρομος, 5G, σύγχρονα αεροδρόμια και λιμάνια), ενώ οι πλουσιότερες χώρες αντιμετωπίζουν γερασμένες υποδομές και δαπανηρές μετασκευές.

Το World Economic Outlook του ΔΝΤ προβλέπει ότι οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες θα επιτύχουν μέση ανάπτυξη περίπου 4% ετησίως τα επόμενα πέντε χρόνια, ενώ οι χώρες υψηλού εισοδήματος θα επιτύχουν κατά μέσο όρο λιγότερο από 2% ετησίως.

Σύγκλιση δεν παρατηρείται μόνο στις οικονομικές δυνατότητες και υποδομές. Πολλές από τις αναδυόμενες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, της Ρωσίας, του Ιράν και άλλων, σημειώνουν επίσης ταχεία πρόοδο στην τεχνολογική καινοτομία, τόσο στην πολιτική όσο και στην στρατιωτική. Η Κίνα έχει σαφώς ένα μεγάλο προβάδισμα στην παραγωγή τεχνολογιών αιχμής που απαιτούνται για την παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση, συμπεριλαμβανομένων των μπαταριών, του 5G, των φωτοβολταϊκών, των ανεμογεννητριών, της πυρηνικής ενέργειας τέταρτης γενιάς και άλλων.

Οι ταχείες εξελίξεις της Κίνας στην διαστημική τεχνολογία, την βιοτεχνολογία, την νανοτεχνολογία και άλλες τεχνολογίες είναι εξίσου εντυπωσιακές. Στην άλλη πλευρά, οι ΗΠΑ έχουν το παράλογο σκεπτικό ότι η Κίνα έχει «πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα» σε αυτές τις τεχνολογίες αιχμής, ενώ η προφανής αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν σημαντική ανικανότητα σε πολλούς τομείς. Η ικανότητα της Κίνας για καινοτομία και παραγωγή χαμηλού κόστους υποστηρίζεται από τεράστιες δαπάνες στον τομέα Έρευνας και Ανάπτυξης και ενισχύεται από τον τεράστιο και αυξανόμενο αριθμό επιστημόνων και μηχανικών της.

Παρά τις νέες παγκόσμιες οικονομικές πραγματικότητες, οι ΗΠΑ εξακολουθούν να ακολουθούν την μεγάλη στρατηγική της «κυριαρχίας». Μια στρατηγική που θέλει να είναι και να παραμείνουν οι ΗΠΑ η κυρίαρχη οικονομική, χρηματοπιστωτική, τεχνολογική και στρατιωτική δύναμη σε κάθε περιοχή του κόσμου. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να προσπαθούν να διατηρήσουν αυτή την κυριαρχία στην Ευρώπη περικυκλώνοντας την Ρωσία στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας και Ανατολικής Ευρώπης με στρατεύματα του ΝΑΤΟ, αλλά η Ρωσία στραγγαλίζει αυτή την στρατηγική στρατιωτικά τόσο στην Γεωργία όσο και στην Ουκρανία και Μαύρη Θάλασσα. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να προσπαθούν να διατηρήσουν την κυριαρχία τους στην Ασία περικυκλώνοντας την Κίνα στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, μια τρέλα που μπορεί να οδηγήσει τις ΗΠΑ σε έναν καταστροφικό πόλεμο για την Ταϊβάν. Οι ΗΠΑ χάνουν επίσης την θέση τους στην Μέση Ανατολή αντιστεκόμενες στην συλλογική έκκληση πολλών χωρών, ακόμη και της Δύσης, για αναγνώριση της Παλαιστίνης ως το 194ο κράτος μέλος των Ηνωμένων Εθνών.

Η διατήρηση της παγκόσμιας κυριαρχίας σίγουρα δεν είναι πλέον δυνατή σήμερα και ήταν ήδη αλαζονική πριν από 30 χρόνια, ήταν μια έκφραση ύβρεως (με την αρχαιοελληνική σημασία της λέξης), όταν η σχετική ισχύς των ΗΠΑ ήταν πολύ μεγαλύτερη μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Σήμερα, το μερίδιο των ΗΠΑ στην παγκόσμια παραγωγή είναι 14,8%, σε σύγκριση με 18,5% της Κίνας, λαμβανομένου υπόψη ότι το μερίδιο των ΗΠΑ στον παγκόσμιο πληθυσμό είναι μόνο 4,1%, σε σύγκριση με 17,8% για την Κίνα. Ωστόσο, η τάση προς ευρεία παγκόσμια οικονομική σύγκλιση δεν σημαίνει ότι η ηγεμονία των ΗΠΑ θα αντικατασταθεί από την κινεζική ηγεμονία. Στην πραγματικότητα, το μερίδιο της Κίνας στην παγκόσμια παραγωγή είναι πιθανό να κορυφωθεί περίπου στο 20% του παγκόσμιου ΑΕΠ την επόμενη δεκαετία και στην συνέχεια να μειωθεί ξανά καθώς ο πληθυσμός της Κίνας μειώνεται. Άλλες χώρες του κόσμου, ιδίως η Ινδία και χώρες της Αφρικής, είναι πιθανό να δουν μια απότομη αύξηση των αντίστοιχων μεριδίων τους στην παγκόσμια παραγωγή και, ως εκ τούτου, του γεωπολιτικού τους βάρους.

Είναι βέβαιο ότι εισερχόμαστε σε έναν μετα-ηγεμονικό, πολυπολικό κόσμο που θα είναι γεμάτος προκλήσεις. Στην εποχή των μεγάλων πυρηνικών δυνάμεων μόνο μια πολιτική καθοδηγούμενη από την λογική και βασισμένη σε μια ισορροπία συμφερόντων μπορεί να κρατήσει τον κόσμο βιώσιμο για όλους και να τον σώσει από τον αφανισμό. Από τον αφανισμό σίγουρα δεν θα σώσει τον κόσμο η ιμπεριαλιστική πολιτική και νοοτροπία των ΗΠΑ και των συμμάχων της που βιώνουμε αυτή την εποχή.