Οι προτεινόμενες κυρώσεις της ΕΕ στο ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο (Liquified Natural Gas – LNG) θα σηματοδοτήσουν το πρώτο βήμα προς την σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου από το ευρωπαϊκό συγκρότημα έως το 2027, ενώ θα περιπλέξουν περαιτέρω τα σχέδια της Μόσχας περί επεκτάσεως του LNG της. Ωστόσον, η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει απίθανο να περιορίσει σημαντικώς τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου έως ότου η νέα παγκόσμια προμήθεια LNG τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2026. Συμφώνως προς δημοσιεύματα ΜΜΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταρτίζει σχέδια για την επιβολήν περιορισμών στο ρωσικό LNG ως μέρος του 14ου «πακέτου κυρώσεων» κατά της Μόσχας για την εισβολή της στην Ουκρανία. Οι περιορισμοί φέρεται να περιλαμβάνουν απαγόρευση μεταφορτώσεων από λιμάνια της ΕΕ σε τρίτες χώρες, μαζί με κυρώσεις σε τρία κομβικά ρωσικά έργα LNG : Τον Αρκτικό σταθμό LNG 2, τον τερματικό σταθμό LNG του οικισμού Ust Luga και το εργοστάσιο του Μουρμάνσκ – τα οποία ευρίσκονται ακόμη σε φάση αναπτύξεως. Οι κυρώσεις της ΕΕ χρειάζονται ομόφωνο έγκριση από τα κράτη μέλη, τα οποία πρόκειται να συζητήσουν την πρόταση στις αρχές Μαΐου. Δύο από τους μεγαλυτέρους καταναλωτές φυσικού αερίου της Ευρώπης, η Γερμανία και η Ιταλία, εδήλωσαν ότι θα υπεστήριζαν τα μέτρα, αλλά οι συζητήσεις παραμένουν σε πρώιμο στάδιο και άλλα κράτη μέλη ενδέχεται να αντιταχθούν στις προτάσεις.
- Ο Ιταλός Υπουργός Ενεργείας και Οικολογικής Μεταβάσεως Τζιλμπέρτο Πικέτο Φρατίν και ο Γερμανός Αντικαγκελάριος – Υπουργός Οικονομίας και Προστασίας του Κλίματος Ρόμπερτ Χάμπεκ, εδήλωσαν ότι οι χώρες τους δεν χρειάζονται πλέον ρωσικό φυσικόν αέριο για την ενεργειακή τους ασφάλεια και ότι θα υπεστήριζαν την πρόταση του Σουηδού Υπουργού Εξωτερικών Τομπίας Μπίλστρεμ να συμπεριληφθεί το ρωσικό LNG στο επόμενο πακέτο κυρώσεων της ΕΕ κατά της Ρωσίας .
- Τα προτεινόμενα μέτρα κατά των ρωσικών έργων LNG θα περιλαμβάνουν πιθανώς περιορισμούς εξαγωγών σε εξοπλισμό και σε πλοία δυτικής κατασκευής που χρησιμοποιούνται για την υγροποίηση και μεταφορά LNG, καθώς και σε άλλες τεχνολογίες, υπηρεσίες ή σε συναφή χρηματοδότηση, προστιθέμενα σε παρομοίους περιορισμούς που έχουν ήδη επιβληθεί από το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλεν απαγόρευση στις εισαγωγές άνθρακος και θαλασσίου αργού πετρελαίου από την Ρωσία ολίγον μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά το ευρωπαϊκό συγκρότημα δεν έχει καταφέρει μέχρι στιγμής να καταλήξει σε συναίνεση για την επέκταση των ενεργειακών περιορισμών του στο φυσικόν αέριο. Στις αρχές του 2022, η Ρωσία εμείωσεν δραστικώς το φυσικόν αέριο που στέλλει στην Ευρώπη μέσω αγωγών, ως αντίποινα για τις κυρώσεις της ΕΕ. Αυτό ωδήγησε αρχικώς σε μια σοβαρά ενεργειακή κρίση στην Ήπειρο, κρίση που προεκάλεσεν αχαλίνωτον πληθωρισμό, επιβράδυνση της οικονομικής αναπτύξεως και ηύξησε το κόστος για τον βιομηχανικόν τομέα της Ευρώπης. Ωστόσον, οι προμήθειες και οι τιμές φυσικού αερίου έκτοτε εσταθεροποιήθησαν, σε μεγάλον βαθμόν χάρη σε έναν συνδυασμό παρεμβάσεων πολιτικής, διαφοροποιήσεως της προσφοράς και εξαλείψεως της ζητήσεως, καθώς και στους θερμοτέρους από τον μέσον όρο χειμώνες τα τελευταία δύο έτη, οι οποίοι εμείωσαν περαιτέρω την ζήτηση φυσικού αερίου.
Ως αποτέλεσμα, το μερίδιον του φυσικού αερίου των χωρών της ΕΕ που εισάγεται από την Ρωσία μέσω αγωγών εμειώθη από περισσότερον του 40% του συνόλου το 2021 σε μόλις 8% το 2023. Όμως, οι εισαγωγές ρωσικού LNG από την ΕΕ ηυξήθησαν κατά 40% κατά την ιδία περίοδο λόγω μιας ανόδου των φορτίων με μεγάλη έκπτωση στα λιμάνια της ΕΕ, καθιστώσες την Ρωσία τον δεύτερο μεγαλύτερον προμηθευτή LNG της Ευρώπης μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και αυξάνουσες το συνολικό μερίδιον φυσικού αερίου που εισέρχεται τώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την Ρωσία σε 15% (μείωση από το 45% προ του πολέμου). Αυτό ωδήγησε πολλά μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Σουηδίας, της Φινλανδίας και των χωρών της Βαλτικής, να αυξήσουν τις εκκλήσεις τους για επιβολή εμπάργκο της ΕΕ στο ρωσικό LNG. Ενώ η επισφαλής ενεργειακή κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ενώσεως έχει μέχρι στιγμής κρατήσει το φυσικό αέριο εκτός του πεδίου των κυρώσεων στην Ρωσία, η νέα προοπτική σημαίνει ότι τώρα η ΕΕ αισθάνεται αρκετήν αυτοπεποίθηση ώστε να αρχίσει να εφαρμόζει τουλάχιστον ορισμένους περιορισμούς για την επιδίωξη του ευρυτέρου στόχου της για πλήρη κατάργηση των εισαγωγών ρωσικής ενεργείας έως το 2027.
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση ημπόρεσε να επιβάλει κυρώσεις στις εισαγωγές ρωσικού άνθρακος και αργού πετρελαίου, κυρίως επειδή τα υλικά αυτά ημπορούν να αντικατασταθούν ευκολότερον στην παγκόσμιον αγορά σε σύγκριση με το φυσικόν αέριο, το οποίον έχει σημαντικότερον ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια πολλών χωρών της ΕΕ. Ενώ ήταν σχετικώς εύκολο να αλλαχθεί η διαδρομή των αλύσων εφοδιασμού και να ευρεθούν εναλλακτικές πηγές από άλλες χώρες εξαγωγής πετρελαίου και άνθρακος, η εξάρτηση του ευρωπαϊκού συγκροτήματος από τις προμήθειες φυσικού αερίου της Ρωσίας είναι ιδιαιτέρως περίπλοκος λόγω της εκτεταμένης υποδομής αγωγών που συνδέουν αμέσως την Ρωσία με την Ευρώπη και τις σχετικώς σπάνιες εναλλακτικές βραχυπρόθεσμες λύσεις στην παγκόσμιον αγορά LNG. Η διατάραξη αυτού του εφοδιασμού θα επιδεινώσει επίσης τις ήδη σοβαρές επιπτώσεις των περικοπών εφοδιασμού της ιδίας της Ρωσίας. Ως εκ τούτου, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει μια σταδιακή προσέγγιση για τον «απογαλακτισμό» της από το ρωσικό φυσικό αέριο με την κατασκευή της απαραιτήτου υποδομής εισαγωγής LNG (όπως τερματικοί σταθμοί επαναεριοποιήσεως και εγκαταστάσεις αποθηκεύσεως) και την υπογραφή μακροπροθέσμων συμβάσεων με εναλλακτικούς προμηθευτές.
- Πριν εισβάλει στην Ουκρανία τον Φεβρουάριον του 2022, η Ρωσία εξήγαγε περίπου 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέσω αγωγών και περίπου 16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα LNG στην Ευρώπη, ποσότητες που αντεπροσώπευαν το 40% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Οι εξαγωγές φυσικού αερίου της Ρωσίας με αγωγούς προς την Ευρώπη, τώρα περιορίζονται σε ροές μέσω δύο οδών, μέσω Ουκρανίας και Τουρκίας, εμειώθηκαν δε στα 62 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2022 και στα 25 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2023. Εν τω μεταξύ, οι ρωσικές εξαγωγές LNG στην Ευρώπη έχουν πράγματι αυξηθεί από την αρχή του πολέμου, ανερχόμενες στα 22 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2023.
- Οι συνολικές εισαγωγές LNG της Ευρωπαϊκής Ενώσεως ηυξήθησαν κατά 70% σε 170 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2022, συνολικώς 134 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το 2023, καθιστώσες την ΕΕ τον κορυφαίον εισαγωγέα καυσίμου παγκοσμίως (κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ρωσία και το Κατάρ). Το LNG αντιπροσωπεύει τώρα περίπου το 42% της συνολικής προσλήψεως φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, από 20% το 2021. Η μετάβαση σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, η διαφοροποίηση του εφοδιασμού και η μείωση της συνολικής καταναλώσεως φυσικού αερίου εβοήθησαν περαιτέρω την Ευρώπη να μειώσει δραστικώς την συνολικήν της εξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Οι εγκαταστάσεις αποθηκεύσεως φυσικού αερίου του ευρωπαϊκού συγκροτήματος είναι τώρα πλήρεις κατά 60% και ευρίσκονται σε καλόν δρόμο ώστε να επιτύχουν τον στόχον του 90% μέχρι την έναρξη του επομένου χειμώνος. Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη εμειώθησαν από το υψηλό ρεκόρ του Αυγούστου 2022, περισσότερον από 300 ευρώ ανά μεγαβατώρα σε ολιγότερον από 30 ευρώ ανά μεγαβατώρα στις 30 Απριλίου 2024.
Οι προτεινόμενοι περιορισμοί θα είχαν περιορισμένο αντίκτυπο στις προμήθειες φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, καθώς δεν θα απηγόρευαν τις αγορές του ρωσικού LNG που χρησιμοποιείται στο ευρωπαϊκό συγκρότημα. Όμως, οι κυρώσεις κατά των ρωσικών έργων LNG θα περιπλέξουν περαιτέρω τις προσπάθειες της Μόσχας να αυξήσει την παραγωγή LNG. Συμφώνως προς την πρόταση των κυρώσεων, τα κράτη μέλη της ΕΕ θα απαγορεύεται να εισάγουν φορτία που σκοπεύουν να επανεξάγουν σε χώρες εκτός της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, τα οποία και αντιπροσωπεύουν περίπου το εν τέταρτον των συνολικών ρωσικών εισαγωγών LNG στο ευρωπαϊκό συγκρότημα.
Μεμονωμένα κράτη μέλη όπως η Γαλλία, η Ισπανία και το Βέλγιον (τα οποία ομού αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 90% των συνολικών εισαγωγών LNG της Ευρωπαϊκής Ενώσεως) είναι απίθανο να σταματήσουν εντελώς να εισάγουν ρωσικό LNG με έκπτωση στα λιμάνια τους έως ότου τα υποχρεώσει μια απαγόρευση εισαγωγής σε όλη την ΕΕ. Ωστόσον, το ευρωπαϊκό συγκρότημα είναι απίθανο να επιβάλει συντόμως τέτοιο συνολικό εμπάργκο λόγω της συνεχιζομένης ελλείψεως συναινέσως μεταξύ των κρατών μελών, καθώς οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις παραμένουν υπό πίεση ώστε να διατηρήσουν τον ενεργειακόν τους εφοδιασμόν και τις τιμές υπό έλεγχον, πράγμα που σημαίνει ότι το ευρωπαϊκό συγκρότημα πιθανότατα θα συνεχίσει να εισάγει ρωσικό LNG, έως ότου το 2026 προκύψει σημαντική νέα προμήθεια LNG από το Κατάρ και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σε αυτό το πλαίσιον, η Ευρωπαϊκή Ένωση πιθανότατα θα ανταποκριθεί στην σχεδιαζομένη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2027 μόνον μέσω σταδιακών βημάτων για την αποφυγή νέων ενεργειακών κρίσεων. Εν τω μεταξύ, οι προτεινόμενοι περιορισμοί της ΕΕ στα τρία ρωσικά έργα LNG στη Βαλτική και στην Αρκτική θα περιέπλεκαν περαιτέρω τα σχέδια επεκτάσεως του LNG της Ρωσίας καθιστώντες έτι δυσχερεστέρα την εξασφάλιση των πλοίων, της τεχνολογίας και της χρηματοδοτήσεως που απαιτούνται για την ολοκλήρωση και την λειτουργίαν αυτών των έργων. Πράγματι, οι νέες κυρώσεις της ΕΕ πιθανότατα θα περιλαμβάνουν μέτρα ενισχύοντα τους ήδη υφισταμένους περιορισμούς των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου στην προμήθεια εξοπλισμού δυτικής κατασκευής για τα ρωσικά έργα LNG, κάτι που θα ημπόδιζε περαιτέρω την ικανότητα της Ρωσίας να υλοποιήσει τους στόχους μεγαλυτέρας παραγωγής LNG της.
- Συμφώνως προς εκτιμήσεις του εγκρίτου ανεξαρτήτου «Κέντρου Ερεύνης για την Ενέργεια και τον Καθαρόν Αέρα» (Centre for Research on Energy and Clean Air – CREA), ιδρυθέντος το 2019 στο Ελσίνκι της Φινλανδίας το 22% του ρωσικού LNG που εισάγεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν καταναλώνεται στο ευρωπαϊκό συγκρότημα αλλά διακινείται σε λιμένες του Βελγίου, της Γαλλίας και της Ισπανίας και στην συνέχεια επανεξάγεται σε άλλες χώρες αλλού, κυρίως στην Ασία.
- Ομοίως με τις εισαγωγές LNG, τα κράτη μέλη της ΕΕ που συνεχίζουν να βασίζονται σε μεγάλον βαθμό στις παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου (πολύ μειωμένες πλέον) στο ευρωπαΊκό συγκρότημα μέσω αγωγών, είτε δεν επιθυμούν να διακόψουν τις μακροπρόθεσμες συμβάσεις προμηθείας με την Ρωσία (όπως η Ουγγαρία), είτε δεν ημπορούν να το πράξουν νομίμως δίχως απαγόρευση των συμβάσεων προμηθειών σε ολόκληρο την ΕΕ (όπως η Αυστρία).
- Συμφώνως προς μιαν πρόβλεψη την οποίαν εκυκλοφόρησεν το 2023 η ρωσική κυβέρνηση, αναμένει ότι τα έργα LNG της χώρας θα παράγουν μεταξύ 44 και 39 εκατομμύρια τόνους LNG έως το 2026. Ωστόσον, η εταιρεία ενεργειακής ερεύνης Rystad Energy, ιδρυθείσα το 2004 και εδρεύουσα στο Όσλο της Νορβηγίας, εκτιμά ότι τα ρωσικά συγκροτήματα παραγωγής LNG θα παράγουν μόνο 36,3 εκατομμύρια τόνους έως το 2026.
Αθανάσιος Κωνσταντίνου
