Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ), που εδρεύει στη Χάγη της Ολλανδίας, είναι το πρώτο και μοναδικό μόνιμο διεθνές δικαστήριο στον κόσμο αφιερωμένο στη δίωξη ατόμων για τα σοβαρότερα εγκλήματα διεθνούς ενδιαφέροντος. Με έτος ίδρυσης το 2002, το ΔΠΔ επικεντρώνεται στη γενοκτονία, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τα εγκλήματα πολέμου και το έγκλημα της επιθετικότητας εναντίον άλλων κρατών. Παρεμβαίνει όταν τα εθνικά δικαστικά συστήματα δεν είναι σε θέση ή δεν επιθυμούν να καταστήσουν τους δράστες υπόλογους για αυτά τα σοβαρά αδικήματα. Το ΔΠΔ στοχεύει στην αποτροπή μελλοντικών φρικαλεοτήτων, διασφαλίζοντας ότι οι υπεύθυνοι θα προσαχθούν στη δικαιοσύνη. Τουλάχιστον αυτή είναι η θεωρία και το ισχύον αφήγημα.
Το ΔΠΔΓ
Πριν από το ΔΠΔ κατά τρία χρόνια, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) ιδρύθηκε το 1993 για την αντιμετώπιση εγκλημάτων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια των γιουγκοσλαβικών πολέμων. Όπως αποδείχθηκε, το ICTY είχε συσταθεί για έναν μόνο σκοπό: να συλλάβει τον Milosevich με ψευδείς κατηγορίες, να τον φυλακίσει και στη συνέχεια να τον αφήσει να πεθάνει στη φυλακή πριν από την ημέρα εκδίκασης του σε αυτό το αποκαλούμενο διεθνές δικαστήριο. Είναι αξιοσημέιωτο γεγονός ότι η δίκη του στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) συνεχιζόταν για αρκετά χρόνια κατά τη στιγμή του θανάτου του.
Το ΔΠΔ κυνηγά τον Πούτιν
Οι ΗΠΑ χειροκρότησαν το ΔΠΔ όταν οι ενέργειες του ευθυγραμμίζονται με τα αμερικανικά συμφέροντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η πρόσφατη πίεση για ένταλμα κατά του Βλαντιμίρ Πούτιν. Αυτές οι περιπτώσεις ενισχύουν το αφήγημα των ΗΠΑ για την προώθηση της διεθνούς δικαιοσύνης όπως εξυπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα.
Αναλυτικά στις 17 Μαρτίου 2023, μετά από έρευνα σχετικά με ισχυρισμούς για εγκλήματα πολέμου, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) εξέδωσε εντάλματα σύλληψης με στόχο τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τον Πρόεδρο της Ρωσίας, και τη Μαρία Λβόβα-Μπέλοβα, τη Ρωσίδα Επίτροπο για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
Κατηγορήθηκαν ότι είναι υπεύθυνοι για το έγκλημα πολέμου της παράνομης απέλασης και μεταφοράς παιδιών κατά τη διάρκεια του ρωσο-ουκρανικού πολέμου. Αυτό το ένταλμα εναντίον του Πούτιν σηματοδοτεί την πρώτη φορά που το ΔΠΔ εκδίδει μια τέτοια εντολή εναντίον του ηγέτη ενός μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Μετά από αυτό το ένταλμα και σύμφωνα με τους κανονισμούς του ΔΠΔ, τα 124 κράτη μέλη υποχρεούνται να συλλάβουν και να μεταφέρουν, εάν εισέλθουν στο έδαφος τους, τον Πούτιν και τη Λβόβα-Μπέλοβα σε εγκαταστάσεις κράτησης του ΔΠΔ.
Η Ρωσία έχει επανειλημμένα περιγράψει το ένταλμα σύλληψης του ΔΠΔ ως εξωφρενικό και νομικά άκυρο, καθώς και έχει τονίσει ότι η χώρα δεν είναι μέλος αυτού του οργανισμού.
Αμερικανοί γερουσιαστές απειλούν το ΔΠΔ να μην αγγίξει το Ισραήλ
Ωστόσο, η πρόσοψη της διεθνούς δικαιοσύνης των Ηνωμένων Πολιτειών καταρρέει όταν το ΔΠΔ έστρεψε το βλέμμα του προς το Ισραήλ. Η πιθανή έρευνα του Δικαστηρίου σχετικά με ενέργειες γενοκτονίας από ισραηλινούς αξιωματούχους στα παλαιστινιακά εδάφη έχει προκαλέσει έντονη αντίθεση από γερουσιαστές των ΗΠΑ .
Αναλυτικά, επιστολές από γερουσιαστές των ΗΠΑ, διανθισμένες με απειλές κυρώσεων εναντίον αξιωματούχων και δικαστών του ICC, αποτελούν παράδειγμα μιας έντονης τόνου εντολής προς δύο μέτρα και δύο σταθμά. Αυτή η ξεκάθαρη υποκρισία υπονομεύει τη λεγόμενη δέσμευση των ΗΠΑ για παγκόσμια δικαιοσύνη και αποκαλύπτει την τεράστια διπροσωπία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Αναλυτικά, αυτή η ομάδα γερουσιαστών των ΗΠΑ απείλησε ανοικτά και δημόσια το ΔΠΔ ότι οποιαδήποτε πράξη εναντίον του Ισραήλ θα ληφθεί ως πράξη κατά των Ηνωμένων Πολιτειών.
Εικάζεται ότι πίσω από την επιθυμία αυτών των γερουσιαστών των ΗΠΑ να υπερασπιστούν αδιάκριτα τις ενέργειες του Ισραήλ βρίσκεται η άσκηση πίεσης από την AIPAC. Η Αμερικανο-Ισραηλινή Επιτροπή Δημοσίων Υποθέσεων (AIPAC) είναι μια ισχυρή ομάδα πίεσης (lobby) που υποστηρίζει μια ισχυρή σχέση μεταξύ των κυβερνήσεων των ΗΠΑ και Ισραήλ. Το AIPAC ασκεί σημαντική επιρροή μέσω πολιτικών πιέσεων, συγκέντρωσης χρημάτων για υποψηφίους και κινητοποίησης βάσης οπαδών.
Επιπροσθέτως η AIPAC πιστώνεται με τη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, εξασφαλίζοντας δισεκατομμύρια σε στρατιωτική βοήθεια για το Ισραήλ και επηρεάζοντας τον δημόσιο διάλογο για την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση.
Ωστόσο, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η επιρροή της AIPAC καταπνίγει τη συζήτηση σχετικά με την πιο συμφέρουσα πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή και αδιάκριτα δίνει προτεραιότητα στα συμφέροντα του Ισραήλ.
Ωστόσο, η προσφυγή σε απειλές κατά του ICC αποδυναμώνει την παγκόσμια θέση των ΗΠΑ ως υποστηρικτή ενός δίκαιου διεθνούς συστήματος βασισμένου σε κανόνες. Η σημερινή κατάσταση σκιαγραφεί μια ανησυχητική εικόνα: εδώ η αμερικανική υπερδύναμη υπαγορεύει τις αποφάσεις του ΙCC για να εξυπηρετήσει τα δικά της συμφέροντα.
Είναι το ΔΠΔ ένα πραγματικό διεθνές δικαστήριο?
Το ερώτημα αν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) μπορεί πραγματικά να είναι αμερόληπτο σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από αγώνες εξουσίας και αναρχικές δυναμικές, όπως υποδηλώνει ο επιθετικός ρεαλισμός, είναι περίπλοκο και υπόκειται σε συζήτηση.
Ο επιθετικός ρεαλισμός, μια θεωρία στις διεθνείς σχέσεις που συνδέεται με μελετητές όπως ο John Mearsheimer, υποστηρίζει ότι τα κράτη καθοδηγούνται κυρίως από την επιδίωξη ισχύος και ασφάλειας, οδηγώντας σε ανταγωνισμό και συγκρούσεις στο διεθνές σύστημα. Σε έναν τέτοιο κόσμο, τα κράτη δίνουν προτεραιότητα στα δικά τους συμφέροντα έναντι των διεθνών θεσμών και οι ανισορροπίες ισχύος διαμορφώνουν τα τελικά αποτελέσματα.
Κατά την εξέταση του ΔΠΔ στο πλαίσιο αυτό, προκύπτουν διάφορες προκλήσεις:
1. Πολιτική επιρροή: Ισχυρά κράτη μπορεί να επιδιώξουν να επηρεάσουν ή να χειραγωγήσουν το ΔΠΔ για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την άσκηση πίεσης στο δικαστήριο για να αποφύγει τη διερεύνηση ή τη δίωξη ατόμων από ισχυρά κράτη ή τη χρήση της επιρροής τους για να υπονομεύσει την αξιοπιστία του δικαστηρίου.
2. Επιβολή: Το ΔΠΔ βασίζεται στη συνεργασία των κρατών για την εκτέλεση των ενταλμάτων σύλληψης και την εκτέλεση των αποφάσεών του. Εάν ισχυρά κράτη αρνηθούν να συνεργαστούν ή αντιταχθούν ενεργά στις ενέργειες του ΔΠΔ, μπορεί να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα και την αμεροληψία του δικαστηρίου.
3. Επιλεκτική δικαιοσύνη: Οι επικριτές υποστηρίζουν ότι το ΔΠΔ έχει στοχεύσει δυσανάλογα άτομα από αφρικανικές χώρες, ενώ αγνοεί σε μεγάλο βαθμό τα εικαζόμενα εγκλήματα που διαπράχθηκαν από ισχυρά κράτη στην Δύση ή τους συμμάχους τους. Αυτή η αντιληπτή προκατάληψη μπορεί να υπονομεύσει τη νομιμότητα και την αμεροληψία του ΔΠΔ.
Συμπεράσματα
Συμπερασματικά, έφθασε η στιγμή που το ΔΠΔ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις στην χρησιμότητα και λειτουργία του από την υπερδύναμη των ΗΠΑ εις όφελος του Ισραήλ. Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από πολιτική εξουσίας και βαθμού άσκησης της, η αλήθειες του επιθετικού ρεαλισμού είναι πια δύσκολο να αποκρυφτούν.
Θεόδωρος Κωστής
