Περίπου στα τέλη Φεβρουαρίου 2024 σημειώθηκε μια σεισμική μετατόπιση στη στάση της Ευρώπης. Μόλις πριν από λίγους μήνες, η ιδέα των Ευρωπαίων ηγετών να προτείνουν την αποστολή ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία θα ήταν ακατανόητη.

Γαλλία

Ωστόσο, στις 26 Φεβρουαρίου 2024, ο Γάλλος πρόεδρος Macron έσπασε τη σιωπή αναγνωρίζοντας ότι η ανάπτυξη ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία δεν μπορούσε εντελώς να απορριφθεί.

Ακολουθώντας το παράδειγμα του Macron, άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εξέφρασαν όμοιες απόψεις. Για παράδειγμα η Φινλανδή υπουργός Εξωτερικών αλλά και ο Πολωνός υπουργός Εξωτερικών υπαινίχτηκαν την πιθανότητα ανάπτυξης δυνάμεων των χωρών τους στην Ουκρανία. Αυτές οι δηλώσεις, μαζί με την υπάρχουσα υποστήριξη για τέτοιες ενέργειες στα κράτη της Βαλτικής, δείχνουν έναν αυξανόμενο συνασπισμό χωρών πρόθυμων να εξετάσουν την άμεση ευρωπαϊκή στρατιωτική παρέμβαση στην συνεχιζόμενη σύγκρουση.

Γαλλία, Αφρική & Ουκρανία

Η εκδίωξη των γαλλικών στρατευμάτων από την Αφρική υπέρ της ρωσικής εμπλοκής είναι μια σημαντική γεωπολιτική αλλαγή και είναι λογικό ότι η Γαλλία θα επανεκτιμήσει τη στρατηγική της θέση. Με τα ιστορικά συμφέροντα της Γαλλίας στην Αφρική να διακυβεύονται, η ανακατεύθυνση στρατιωτικών πόρων στην Ουκρανία για να αντισταθμίσει τη ρωσική επιρροή άραγε γίνεται μια εύλογη στρατηγική για τα γαλλικά συμφέροντα?

Θα ήταν μια εύλογη στρατηγική αν η Ρωσία δεν είχε πυρηνικά όπλα με μεγάλη εμβέλεια, με δυνατότητες εκτόξευσης δολωμάτων και με κρυμμένα κινούμενα σημεία εκτόξευσης και υποβρύχια με τορπίλες με πυρηνικές γομώσεις. Ως εκ τούτου, δεν είναι καθόλου μια εύλογη στρατηγική για τη Γαλλία και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν διαφημίζονται επίσημα γαλλικά στρατεύματα στην Ουκρανία.

Πολωνία

Τα ιστορικά παράπονα της Πολωνίας με τη Σοβιετική Ένωση είναι αναμφισβήτητα, ριζωμένα σε δεκαετίες καταπίεσης, υποταγής και απώλειας κυριαρχίας υπό ένα κομμουνιστικό καθεστώς. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι ανησυχίες της Πολωνίας για τη Ρωσία σήμερα είναι απλώς μια συνέχεια των παραπόνων του παρελθόντος και όχι μια απάντηση στις σημερινές γεωπολιτικές πραγματικότητες. Η σημερινή Ρωσία έχει αποτινάξει τον κομμουνισμό, είναι ικανοποιημένη με την τρέχουσα κατάσταση στα σύνορα με την Ευρώπη και θα προτιμούσε την ενίσχυση των οικονομικών και εμπορικών σχέσεων παρά να προσπαθήσει να βαδίσει με κάποιο blitzkrieg προς τη Δουνκέρκη.

Φινλανδία

Μετά από σχεδόν 30 χρόνια στενής συνεργασίας με το ΝΑΤΟ, η Φινλανδία εντάχθηκε στη Συμμαχία στις 4 Απριλίου 2023. Η προηγούμενη εταιρική σχέση της Φινλανδίας με το ΝΑΤΟ βασίστηκε ιστορικά στην πολιτική της στρατιωτικού μη-προσεταιρισμού (military non-alignment), η οποία άλλαξε μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Στην πραγματικότητα, αυτό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πράξη επιθετικότητας από τη Φινλανδία, δεδομένου ότι συμβάλλει στην επέκταση του ΝΑΤΟ πιο κοντά στη Ρωσία.

Ακόμη και εκτός του ΝΑΤΟ, η πιθανότητα η Ρωσία να ξεκινούσε μια στρατιωτική επίθεση εναντίον της Φινλανδίας ήταν μηδαμινή για διάφορους λόγους.

Φυσικά, η Φινλανδία διαθέτει μια καλά εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη στρατιωτική δύναμη, γνωστή για τον επαγγελματισμό και την ικανότητά της, η οποία λειτουργεί ως σημαντικός αποτρεπτικός παράγοντας έναντι κάθε πιθανής επιθετικότητας. Η Φινλανδία έχει επίσης επενδύσει στον αμυντικό εκσυγχρονισμό και διατηρεί μια αξιόπιστη αμυντική στάση, η οποία θα καθιστούσε οποιαδήποτε στρατιωτική δράση εναντίον της μια εξαιρετικά δαπανηρή επιχείρηση.

Επιπλέον, η γεωγραφία της Φινλανδίας θέτει προκλήσεις για κάθε πιθανό εισβολέα. Τα μακρά σύνορα της, τα πυκνά δάση και οι πολυάριθμες λίμνες δημιουργούν φυσικά εμπόδια που θα εμπόδιζαν την πρόοδο των δυνάμεων εισβολής. Το στρατιωτικό δόγμα της Φινλανδίας δίνει έμφαση στην εδαφική άμυνα και την ικανότητα διεξαγωγής ασύμμετρου πολέμου, περιπλέκοντας περαιτέρω οποιαδήποτε πιθανή στρατιωτική εισβολή.

Αλλά το κύριο σημείο είναι ότι η σημερινή Ρωσία θέλει να κάνει αμοιβαία επωφελείς επιχειρήσεις με την Φιλανδία και γενικότερα με την Ευρώπη και δεν ενδιαφέρεται για καμία στρατιωτική επίθεση. Ακριβώς αυτή η αμοιβαία επωφελής επιχείρηση τορπιλίζεται συνεχώς από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον ισχυρό βραχίονα τους στην Ευρώπη, το ΝΑΤΟ, ώστε το βαθύ κράτος των ΗΠΑ και το στρατιωτικό-βιομηχανικό της σύμπλεγμα να μπορεί να διατηρεί στενό πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό έλεγχο στις ευρωπαϊκές χώρες.

Βαλτικές χώρες

Το ενδιαφέρον της Ρωσίας να επιτεθεί στα κράτη της Βαλτικής είναι εξαιρετικά απίθανο λόγω πολλών στρατηγικών, γεωπολιτικών και πρακτικών λόγων.

Πρώτον, η γεωγραφική και στρατηγική σημασία των κρατών της Βαλτικής για τη Ρωσία είναι περιορισμένη. Για την γεωστρατηγική σημασία της περιοχής, η Ρωσία είναι ευχαριστημένη με το Καλίνινγκραντ, τον θύλακα που βρίσκεται μεταξύ Πολωνίας και Λιθουανίας. Παρέχει στη Ρωσία πρόσβαση στα θερμότερα νερά της Βαλτικής Θάλασσας και αποτελεί μια σημαντική στρατιωτική βάση.

Επιπροσθέτως μιας και το Καλίνινγκραντ έχει πρόσβαση στην Βαλτική Θάλασσα, δεν απαιτεί την κατοχή ή τον έλεγχο γειτονικών χωρών για να διατηρήσει τη λειτουργικότητα του.

Αντί της στρατιωτικής επίθεσης, η Ρωσία έχει επιδιώξει άλλα μέσα για να ασκήσει επιρροή στην περιοχή της Βαλτικής, όπως η οικονομική συνεργασία, η ενεργειακή διπλωματία και η χρήση τακτικών πληροφοριακού πολέμου. Αυτές οι τακτικές επιτρέπουν στη Ρωσία να επιδιώξει τα συμφέροντα της στην περιοχή χωρίς να διακινδυνεύσει οποιαδήποτε άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση.

Συμπερασματικά, ενώ η Ρωσία ασκεί κάποια επιρροή στην περιοχή της Βαλτικής, η στρατιωτική επίθεση εναντίον των χωρών της Βαλτικής είναι εξαιρετικά απίθανη των περιορισμένων στρατηγικών και οικονομικών οφελών.

Οι ΗΠΑ και το όπλο επιρροής τους στην Ευρώπη, το ΝΑΤΟ

Στις 22 Απριλίου, το 2024 βρήκε την δημοσιότητα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο από τους Alex Crowther, Jahara Matisek, and Phillips P. O’Brien με τίτλο “Europe—but Not NATO—Should Send Troops to Ukraine”.

Αυτό το κείμενο παρουσιάζει ένα όχι και τόσο αθώο επιχείρημα για τις ευρωπαϊκές χώρες να εξετάσουν το ενδεχόμενο ανάπτυξης στρατευμάτων στην Ουκρανία ανεξάρτητα από το ΝΑΤΟ.

Αναλυτικά, το παραπάνω άρθρο υποστηρίζει ότι μερικοί λόγοι για τους οποίους η Ευρώπη θα μπορούσε να επιλέξει να αναλάβει τέτοια δράση μπορεί να είναι:

1. Αυτόνομη λήψη αποφάσεων

Τα ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να προτιμούν να ενεργούν ανεξάρτητα από το ΝΑΤΟ για να διατηρήσουν την κυριαρχία τους επί των στρατιωτικών τους αποφάσεων. Ενώ το ΝΑΤΟ παρέχει ένα πλαίσιο για συλλογική άμυνα, μεμονωμένα κράτη μέλη μπορεί να επιθυμούν να διεκδικήσουν τη δική τους υπηρεσία για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων περιφερειακών απειλών, όπως η σύγκρουση στην Ουκρανία.

2. Ευελιξία και ευκινησία

Η δράση εκτός του ΝΑΤΟ επιτρέπει στα ευρωπαϊκά κράτη να ανταποκρίνονται πιο γρήγορα και ευέλικτα στις εξελισσόμενες καταστάσεις επί τόπου. Στην περίπτωση της Ουκρανίας, όπου η δυναμική της σύγκρουσης αλλάζει ραγδαία, τα ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να προτιμούν να μην δεσμεύονται από τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων του ΝΑΤΟ, οι οποίες μερικές φορές μπορεί να είναι (εκούσια ή ακούσια) δυσκίνητες.

3. Περιφερειακή ευθύνη

Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν έννομο συμφέρον να διασφαλίσουν τη σταθερότητα και την ασφάλεια στη γειτονιά τους. Η σύγκρουση στην Ουκρανία επηρεάζει άμεσα την ευρωπαϊκή ασφάλεια και οι ευρωπαϊκές χώρες μπορεί να αισθάνονται ηθική και στρατηγική υποχρέωση να συμβάλουν στις προσπάθειες επίλυσης της κρίσης και υποστήριξης της Ουκρανίας.

4. Ευρύτερη ευρωπαϊκή ενότητα

Αναλαμβάνοντας ανεξάρτητη δράση, οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να επιδείξουν ενότητα και αλληλεγγύη στην αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας. Αυτό μπορεί να ενισχύσει την ευρωπαϊκή συνοχή και να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα αποφασιστικότητας τόσο στη Ρωσία όσο και στην Ουκρανία.

5. Αποφυγή Εμπλοκής με τη Δυναμική του ΝΑΤΟ

Τα Ευρωπαϊκά κράτη μπορεί να επιθυμούν να αποφύγουν να εμπλακούν στις πολύπλοκες δυναμικές και τις πολιτικές εκτιμήσεις εντός του ΝΑΤΟ. Ενεργώντας ανεξάρτητα, μπορούν να επικεντρωθούν αποκλειστικά στα δικά τους στρατηγικά συμφέροντα και στόχους στην περιοχή.

6. Αποφυγή κινδύνων κλιμάκωσης

Η λειτουργία εκτός του ΝΑΤΟ μπορεί να βοηθήσει στον μετριασμό του κινδύνου κλιμάκωσης με τη Ρωσία, καθώς οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν να προσαρμόσουν τις ενέργειες τους για να ελαχιστοποιήσουν την άμεση αντιπαράθεση, παρέχοντας παράλληλα ουσιαστική υποστήριξη στην Ουκρανία.

Συνολικά, αυτό το κείμενο υποστηρίζει ότι η απόφαση της Ευρώπης να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία ανεξάρτητα από το ΝΑΤΟ αντικατοπτρίζει έναν συνδυασμό στρατηγικών εκτιμήσεων, περιφερειακών ευθυνών και επιθυμίας για αυτονομία στη λήψη αποφάσεων.

Η ανάλυση μας

Η απροθυμία του ΝΑΤΟ να εμπλακεί άμεσα στη σύγκρουση στην Ουκρανία μπορεί να φαίνεται ότι πηγάζει από μια πολύπλοκη σειρά παραγόντων, αλλά στην πραγματικότητα το πυρηνικό οπλοστάσιο της Ρωσίας κατέχει σίγουρα ένα καταλυτικό ρόλο αποτροπής.

Ο λόγος είναι ότι σε μια αυριανή γενικευμένη στρατιωτική σύγκρουση η αμερικανική ενδοχώρα θα βρίσκεται άνετα μέσα στην εμβέλεια των ρωσικών βαλλιστικών πυραύλων με πυρηνικές κεφαλές. Η εποχή του Δευτέρου Παγκοσμίου Πόλεμου όπου η Αμερική ήταν βολικά πολύ μακριά από τα μέτωπα του πόλεμου έχει παρέλθει οριστικά και αυτός είναι αν όχι ο μοναδικός σίγουρα ο πρωταρχικός λόγος για την επιφυλακτικότητα του ΝΑΤΟ(ΗΠΑ).

Αναλυτικά:

1. Κίνδυνος κλιμάκωσης:

Η παρουσία πυρηνικών όπλων στο οπλοστάσιο της Ρωσίας προσθέτει ένα σημαντικό επίπεδο πολυπλοκότητας σε οποιοδήποτε πιθανό σενάριο σύγκρουσης. Οποιαδήποτε άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας στην Ουκρανία θα μπορούσε να φέρει τον κίνδυνο πυρηνικής κλιμάκωσης, με καταστροφικές συνέπειες για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και ιδιαιτέρως για την γεωγραφική ενδοχώρα των ΗΠΑ.

2. Στρατηγικές προτεραιότητες: Η βασική αποστολή του ΝΑΤΟ είναι να διατηρεί στενό έλεγχο στην πολιτική, οικονομικά και στρατιωτική πτυχή των Ευρωπαϊκών κρατών προς δικό του όφελος. Βολικά εμφανίζεται ως ένας οργανισμός αμοιβαίας άμυνας, ενώ στην πραγματικότητα είναι ένας πολιτικός μοχλός πίεσης και νουθεσίας στην Ευρώπη.

Βάσει των τουλάχιστον δύο επιχειρημάτων, μια άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση με την Ρωσία θα είχε πολυ-επίπεδα καταστροφικά αποτελέσματα για τις ΗΠΑ.

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, η απροθυμία των Ηνωμένων Πολιτειών και του ΝΑΤΟ να αναπτύξουν επίσημα στρατεύματα στην Ουκρανία καθοδηγείται από πολλούς παράγοντες, με τον φόβο πιθανών ρωσικών πυρηνικών αντιποίνων να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Το φάντασμα της πυρηνικής κλιμάκωσης πλανάται πάνω από οποιαδήποτε άμεση στρατιωτική επέμβαση στην Ουκρανία, παρουσιάζοντας έναν τρομερό αποτρεπτικό παράγοντα που αναγκάζει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ να σταθμίσουν προσεκτικά τους κινδύνους και τις συνέπειες των πράξεων τους.

Ενώ το ΝΑΤΟ παραμένει δεσμευμένο στην υποστήριξη της Ουκρανίας με διάφορα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας, η προοπτική πυροδότησης μιας πυρηνικής σύγκρουσης με τη Ρωσία ρίχνει μια μακρά σκιά πάνω από οποιαδήποτε πιθανή άμεση στρατιωτική εμπλοκή.

Η ενθάρρυνση του ΝΑΤΟ προς άλλα ευρωπαϊκά κράτη να εμπλακούν άμεσα στη σύγκρουση στην Ουκρανία είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα που εγείρει ερωτήματα σχετικά με τη στρατηγική προσέγγιση της συμμαχίας και τον καταμερισμό των ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών της.

Από τη μία πλευρά, η απροθυμία του ΝΑΤΟ να αναπτύξει επίσημα στρατεύματα στην Ουκρανία μπορεί να πηγάζει από την επιθυμία να αποφευχθεί η άμεση αντιπαράθεση με τη Ρωσία και ο κίνδυνος πυρηνικής κλιμάκωσης. ¨

Όμως η ύπαρξη δημοσιευμάτων που προσπαθούν να επηρεάσουν τα στρατηγικά δρώμενα και που να ενθαρρύνουν άλλα ευρωπαϊκά κράτη να αναλάβουν έναν ενεργό ρόλο εκτός του ΝΑΤΟ σίγουρα εγείρει αμφιβολίες σε κάθε πολίτη στην Ευρώπη.