Σήμερα παρουσιάζουμε ένα έγγραφο που συνέταξε το 1960-61, η δασκάλα του χωριού Σερνικάκι στην Φωκίδα. Το κείμενο έχει ιδιαίτερη σημασία διότι, δείχνει την ψυχοσύνθεση εκείνων των παλαιών Δασκάλων, οι οποίοι (πραγματικά) υπηρετούσαν σε σχολεία, έχοντας υψηλότατο επαγγελματικό φρόνημα, σαφή κοινωνική αποστολή και πραγματική μόρφωση. Το κείμενο «υπακούει» στην γραμματική μιας άλλης εποχής, μορφωμένης κι όχι παραμορφωμένης και κανονικά θα έπρεπε να είναι γραμμένο και με πολυτονικό σύστημα, κάτι που όμως δεν κατέχω και προτίμησα να μην το τολμήσω. Διαβάστε και θα σας λυθούν πολλές απορίες, για την κατρακύλα που έχει πάρει σήμερα η χώρα μας.
” Ο άνθρωπος από της εμφανίσεώς του εις την γην, ως φύσει κοινωνικόν ον, κατά τον Αριστοτέλην, συνέπηξεν κοινωνίας, μικράς κατ’ αρχήν και μεγάλας αργότερον, δια να φθάση σήμερον, εις τα οργανομένας κοινωνίας των οποίων βασικόν γνώρισμα είναι, τα καθήκοντα και τα δικαιώματα του ανθρώπου διαμορφωθέντα εκ της συμβιώσεως και επιβαλλόμενα υπό νόμων, ανθρωπίνων και θείων.
Λόγω της φυσικής προς το ειδέναι τάσεως του ανθρώπου, αι κοινωνίαι προήχθησαν και εδημιούργησαν αξίας αναφερομένας τόσον εις τον υλικόν τομέαν, όσον και τον πνευματικόν τοιούτον της ζωής. Αι αξίαι αύται αποτελούν το βασικόν του ανθρώπου γνώρισμα δια του οποίου ούτος διακρίνεται και καταλαμβάνει την ανωτάτην βαθμίδαν μεταξύ των όντων της δημιουργίας. Ο άνθρωπος προσπαθεί πάντοτε να δίδη αισθητήν μορφήν εις τα αξίας δια των διαφόρων επιτευγμάτων τα οποία δεν αποθνίσκουν μετά των δημιουργών των, αλλ’ επιζούν των γενεών και δια του αιωνίου περιεχομένου ασκούν επίδρασιν επ’ αυτών.
Κατά τον Νικόλαον Λούβαρην «μέσα εις τα αισθητά αυτά επιτεύγματα ενυπάρχει η ψυχή των απείρων γενεών του παρελθόντος, αι οποίαι ωρίμασαν εις τον αγώναν και τον πόνον και έπλασαν εις τον εαυτό τους αισθητήν έκφρασιν των αξιών των, των ιδανικών των και της νοσταλγίας των. Η αισθητή αυτή έκφρασις είναι η πολύφωνος και μεγαλόφωνος γλώσσα του πολιτισμού, προ πάντων η θρησκεία με τα σύμβολα της λατρείας της, η τέχνη με την ποικιλίαν των μορφών της,, τας γραμμάς και τους ρυθμούς, τους τόνους και τας εικόνας της».
Μεταπολεμικώς με την επικράτησιν των υλιστικών τάσεων, η ιεράρχησις των αξιών αντεστράφη και αι κατώτεραι αξίαι (υλικαί, οικονομικαί, βιολογικαί) κατέλαβον την κορυφήν της κλίμακος, ενώ αι ανώτεραι αξίαι (ηθικαί, θρησκευτικαί, κλπ) κατέλαβον την βάσιν αυτής. Ούτως ο άνθρωπος ‘εχει χάσει τον προσανατολισμόν του και πλανάται ασταθης, παρασυρόμενος υπο των διαφόρων οφελιμιστικών ρευμάτων, χωρίς να αισθάνεται ότι κινδυνεύει να πνιγεί εντός των θολών υδάτων αυτών. Ανίκανος να διακρίνη το φως του οποίου εξακολουθούν να υπάρχουν αναλαμπαί, έχει χάσει την κοσμοθεωρία του, τον σκοπόν της ζωής του και βαίνει προς αυτοκαταστροφήν.
Εάν δεν ευρεθούν οι κατάλληλοι άνθρωποι, ν’ ανακόψουν την ορμήν του καταστρεπτικού χειμμάρου, να δεσμεύσουν τας ασυνειδήτους αγαθάς δυνάμεις του ανθρώπου, να τας κατευθύνουν και να τας απαλλάξουν υπό τας φθοροποιούς τάσεις, είναι βέβαιον ότι θα οδηγηθώμεν εις αφανισμόν και θα είναι τούτον εντροπή προς την ιστορίαν, εντροπή προς τα πεπρωμένα της φυλής και την μνήμην των προγόνων μας.
Αι γενικαί υλιστικαί τάσεις της εποχής, δυστυχώς παρεισέφρησαν και εις την χώρα μας και τείνουν να διαβρώσουν το μέλλον της φυλής. Της φυλής μας, η οποία ενώ διεκρίθη και έζησεν εν μέσω τρικυμιώδους και ταραχώδους περιόδου αιώνων και επεβλήθη χάρις εις τον πολιτισμόν της και την σύμμετρον και έλλογον θεραπεία όλων των αξιών, διατρέχει κίνδυνον σήμερον, μέσα εις την σύγχυσιν των ιδεών, να οδηγηθεί εις αφανισμόν.
Είναι ανάγκη επιτακτική περισσότερον από κάθε άλλη φοράν, σήμερον να πραγματοποιηθή μια αληθής σταυροφορία προς διαφώτισιν των κατοίκων, προς διαμόρφωσιν μιας ενατενίσεως της ζωής από υγιούς σκοπιάς. Πρέπει οι άνθρωποι και ιδία οι νέοι, να επανεύρουν τον εαυτόν των, τας ευγενείς επιδιώξεις και ιδανικά και να γίνουν σκαπανείς ενός καλλιτέρου μέλλοντος.
Το μεγαλύτερον ποσοστόν των Σχολείων της χώρας μας λειτουργεί εις χωρία πληθυσμού κάτω των χιλίων ή χιλίων πεντακοσίων κατοίκων, ασχολουμένων κυρίως με την καλλιέργειαν της γης, ή την κτηνοτροφίαν. Τα χωρία τούτα της πατρίδος μας, απομεμακρυσμένα κατά το μάλλον και ήττον των αστικών κέντρων, εστερούντο τα πλείστα εκ των μέχρι προ τινός συγκοινωνιών, πολλά δε και νυν δεν έχουν εισέτι συνδεθή μετά των αστικών κέντρων δι’ αμαξιτής ή άλλης οδού.
Η έλλειψις εις αυτά και των στοιχειοδέστερων μέσων εξυπηρετήσεως των ανθρωπίνων αναγκών ότι να εφεύρε και κατεσκεύασεν η νεωτέρα μηχανική επιστήμη, η κατά τρόπον πρωτόγονον καλλιέργεια των αγροκτημάτων και η ελαχίστη αυτών απόδοσις μετά σειράν κοπιωδών εργασιών, ώθησαν πολλούς εκ των κατοίκων να μετακινηθούν προς τα αστικά κέντρα.
Εντός της ούτω πως διαμορφωθείσης καταστάσεως, το Σχολείον και κατά συνέπειαν ο Διδάσκαλος είναι ο μόνος κατά κανόνα φωτοδότης. Εις το αγροτικόν περιβάλλον ελλείπουν τα άλλα μορφωτικά μέσα και ανώτερα σχολεία τα οποία παρατηρούνται εις τας πόλεις, το δε Δημοτικόν σχολείον είναι το κυριότερον κέντρον γύρωθεν του οποίου συγκεντρούνται ολόκληρος η πνευματική ζωή και κίνησις του χωριού.
Δυνάμεθα δε να είπωμεν, ότι εκτελεί καλλίτερον παντός άλλου Σχολείου το έργον του, διότι ο πληθυσμός του χωριού περιβάλλει αυτό με σεβασμόν και εκτίμησιν και του παρέχει αμέριστον την εμπιστοσύνη και την αφοσίωσίν του.
Εις το χωρίον ο Διδάσκαλος εκτός του κυρίου έργου του και εκτός της συστηματικής και προγραμματισμένης εξωσχολικής δράσεώς του, δύναται να γίνει ο σύμβουλος των χωρικών και ο οδηγός των, εις πλείστας εργασίας, δύναται να γίνει ο παρηγορητής εις τας θλίψεις των, πολλάκις δε ο αντιπρόσωπος εις τας προισταμένας αρχάς, ολοκλήρου της Κοινότητος, χαίρων σεβασμού και εκτιμήσεως υπο πάντων, και δυνάμενος να επιδράσει μορφωτικώς επί μικρούς και μεγάλους και να συνδέσει άριστα το εντός του Σχολείου έργον του με την προς όφελος ολοκλήρου της Κοινότητος εξωσχολικήν δράσιν του.
Την δύναμιν του Διδασκάλου την γνωρίζει καλώς η πατρίδα μας και εις κρισίμους περιστάσεις ζητεί την βοήθειάν του. Γνωρίζει ότι οι Διδάσκαλοί μας της έδωσαν την δόξαν. Γνωρίζει ότι αυτοί ακούν καλλίτερον παντός άλλου τον παλμόν της. Και οι Διδάσκαλοι, οι μεγάλοι αυτοί κοινωνικοί παράγοντες κάμνουν πάντοτε το καθήκον τους και δεν ολιγωρούν.
Ο Λαός μας, ο τόσον απλός εις τους τρόπους και την σκέψιν, ο αγνός εις τα αισθήματα και τας ιδέας, ο γενναίος κατά το φρόνημα, θα ωφεληθεί τα μέγιστα εκ της συμβολής ταύτης.
Ο Διδάσκαλος και η Διδασκάλισσα θα υποδεικνύουν ορθούς τρόπους αγωγής, θα διδάξουν στοιχεία μαγειρικής, βρεφοκομείας κλπ. Θα λύουν διαφοράς μεταξύ των χωρικών, θα ομιλούν για την εξάλειψη των κακών ελαττωμάτων, την καταπολέμησιν του αλκοολισμού, της χαρτοπαιξίας, της αγραμματοσύνης, την βελτίωσιν των όρων υγιεινής, κλπ. Θα δημιουργούν πνευματικήν κίνησιν δια της ιδρύσεως νυκτερινού σχολείου, συλλόγων γονέων, μορφωτικών αλληλοβοηθείας αλλά και αθλητικών. Θα ιδρύουν κοινοτικήν χωρωδίαν, λαϊκήν βιβλιοθήκην και θα ενεργούν δια την εγκυκλοπαιδικήν μόρφωσιν των κατοίκων.
Ο Διδάσκαλος θα τονώνη τον εθνικόν παλμόν και θα αναπτύσση τον πατριωτισμόν των κατοίκων ως φορεύς των αξιών του Έθνους αίτινες εξασφαλίζουν την επιβίωσιν και την προς τα πρόσω πορείαν του. Θα αναπτύξη την εθνικήν αγωγήν με τας εθνικάς εορτάς, θετρικάς παραστάσεις, δημοτικά τραγούδια και Ελληνικούς χορούς.
Τότε ελπίζομεν να αλλάξη η μορφή του χωριού και να επιτευχθούν αποτελέσματα μεγαλύτερα και καλλίτερα, ώστε να γίνη ένας καινούργιος όμορφος κόσμος, ηθικός αγγελικά πλασμένος.”
Αναστασία Κοτζαπέτρου
Δημοδιδασκάλισσα Δημοτικού Σχολείου Σερνικακίου
