ΓΕΦΥΡΑ FRANCIS SCOTT KEY: ΜΑΥΡΟΣ ΚΥΚΝΟΣ, ΜΑΥΡΗ ΣΗΜΑΙΑ Η ΨΕΥΔΗ ΣΗΜΑΙΑ;

black swan

Στον τομέα της διαχείρισης κινδύνου και της πρόβλεψης σημαντικών γεγονότων, τρείς όροι έχουν αποκτήσει εξέχουσα θέση λόγω της σημασίας τους για την κατανόηση απρόβλεπτων και καταστροφικών γεγονότων: “Μαύρος Κύκνος – Black Swan”, “Μαύρη Σημαία – Black Flag” και “Ψευδή Σημαία – False Flag”.  

Ο όρος Black Swan επινοήθηκε από τον Nassim Nicholas Taleb και το γεγονός Black Flag που είναι περισσότερο συνδεδεμένο με μυστικές επιχειρήσεις, αντιπροσωπεύουν γεγονότα που είναι απροσδόκητα, σπάνια και έχουν βαθύ αντίκτυπο σε διάφορες πτυχές της κοινωνίας, του κράτους και των διεθνών σχέσεων.

Αυτοί οι δύο όροι έχουν κάποιες ομοιότητες στην καταστροφικότητα τους αλλά και σημαντικές διαφορές. Επεξηγηματικά ενώ μοιράζονται ομοιότητες στην απρόβλεπτη και αποδιοργανωτική φύση τους, διαφέρουν ως προς την προέλευση, τα πλαίσια και τις επιπτώσεις τους. Όμως λόγω των ομοιοτήτων στη καταστροφικότητα τους μπορεί σε κάποια στιγμή να υπάρξει μια παρερμηνεία, δηλαδή ένα γεγονός μαύρου κύκνου να θεωρηθεί μαύρης ή ψευδούς σημαίας.

Μαύρος ΚύκνοςΈνα συμβάν του μαύρου κύκνου αναφέρεται σε ένα απρόβλεπτο, σπάνιο και μεγάλο γεγονός που μπορεί να αλλάξει σημαντικά την πορεία της ιστορίας. Σεισμός και τσουνάμι στην Ιαπωνία το 2011: Ο σεισμός και το τσουνάμι που έπληξαν την Ιαπωνία στις 11 Μαρτίου 2011, είναι ένα κλασικό παράδειγμα ενός γεγονότος του Μαύρου Κύκνου. Ο σεισμός μεγέθους 9 Ρίχτερ, ένας από τους ισχυρότερους που έχουν καταγραφεί ποτέ, προκάλεσε ένα τεράστιο τσουνάμι που πλημμύρισε τις παράκτιες περιοχές, προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές και απώλειες ζωών. Η καταστροφή οδήγησε επίσης σε πυρηνική κατάρρευση στον πυρηνικό σταθμό Fukushima Daiichi, προσθέτοντας περαιτέρω πολυπλοκότητα και συνέπειες στην κρίση. Η κλίμακα και ο αντίκτυπος του σεισμού και του τσουνάμι ήταν σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτες, οδηγώντας σε σημαντικές προκλήσεις στις προσπάθειες αντίδρασης και ανάκαμψης. Αυτό το γεγονός χρησιμεύει ως υπενθύμιση του απρόβλεπτου χαρακτήρα των φυσικών καταστροφών και της δυνατότητας τους να προκαλέσουν καταστροφικά αποτελέσματα.
Μαύρη Σημαία (χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια μετατόπισης της ευθύνης)Μια εκδήλωση μαύρης σημαίας είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται συχνά στο πλαίσιο της εθνικής ασφάλειας ή των διεθνών σχέσεων για να περιγράψει μια σημαντική, ενορχηστρωμένη και προκλητική καταστροφική ενέργεια που πραγματοποιείται από έναν κρατικό ή μη κρατικό παράγοντα. Αυτά τα γεγονότα είναι σκόπιμα ενορχηστρωμένα και έχουν σημαντικές αρνητικές συνέπειες, αλλά δεν περιλαμβάνουν απαραιτήτως εξαπάτηση ή χειραγώγηση για να μετατοπιστεί η ευθύνη ή οι αντιλήψεις σε άλλο μέρος. Τα γεγονότα της Μαύρης Σημαίας χαρακτηρίζονται από τη σκόπιμη φύση τους και την πρόθεση να προκαλέσουν βλάβη ή αναστάτωση, συχνά έχοντας κατά νου στρατηγικούς στόχους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του συμβάντος αποτελεί η χρήση μυστικών επιχειρήσεων στον κυβερνοχώρο για την επίτευξη στρατηγικών στόχων, διατηρώντας παράλληλα μια εύλογη αμφισβήτηση (plausible deniability) της πράξης τους (Stuxnet Attack).
Ψευδή Σημαία (με ιδιαίτερη προσπάθεια μετατόπισης της ευθύνης)Ένα συμβάν ψευδούς σημαίας είναι μια μυστική επιχείρηση που έχει σχεδιαστεί για να εξαπατήσει το κοινό ή τη διεθνή κοινότητα κάνοντας το να φαίνεται σαν να πραγματοποιήθηκε από άλλη ομάδα ή έθνος. Μια επιχείρηση False Flag, από την άλλη πλευρά, περιλαμβάνει εξαπάτηση ή χειραγώγηση για να κάνει ένα γεγονός να φαίνεται σαν να διαπράχθηκε από άλλο μέρος. Οι επιχειρήσεις ψευδούς σημαίας είναι κρυφές τακτικές που χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν πρόσχημα για στρατιωτική επέμβαση, να δικαιολογήσουν επιθετικές ενέργειες ή να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη. Σε αντίθεση με τα γεγονότα της Μαύρης Σημαίας, τα οποία συνήθως διεξάγονται ανοιχτά ή αναγνωρίζονται από τους δράστες, οι επιχειρήσεις ψευδών σημαιών βασίζονται σε δόλο και συγκάλυψη για να αποκρύψουν την αληθινή ταυτότητα των δραστών και να μεταθέσουν την ευθύνη σε αποδιοπομπαίο τράγο ή εχθρό. Αυτές οι επιχειρήσεις συχνά στοχεύουν να χειραγωγήσουν τις αντιλήψεις και να προωθήσουν κρυφές ατζέντες μέσω ενορχηστρωμένων γεγονότων που έχουν σχεδιαστεί για να φαίνονται σαν να πραγματοποιήθηκαν από κάποιον άλλο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Υπόθεση Nordstream

1. Μη προβλεψιμότητα

Τόσο τα γεγονότα Black Swan όσο και Black Flag & False Flag χαρακτηρίζονται από το απρόβλεπτο τους. Εμφανίζονται έξω από τη σφαίρα των κανονικών προσδοκιών και συχνά απορρίπτονται ή υποτιμώνται λόγω της σπανιότητας ή της μοναδικότητας τους. Τα παραδοσιακά μοντέλα πρόβλεψης συχνά αποτυγχάνουν να προβλέψουν αυτά τα γεγονότα, οδηγώντας σε σημαντικές συνέπειες.

2. Αντίκτυπος

Και οι τρείς τύποι γεγονότων έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε πολλαπλά επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και ψυχολογικών επιπτώσεων. Η εμφάνιση τους μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένη αναστάτωση, απώλεια ζωής, οικονομική κατάρρευση και κοινωνική αναταραχή. Οι επιπτώσεις είναι συχνά εκτεταμένες και συχνά μακροχρόνιες, καθώς και ικανές να αναδιαμορφώσουν το κοινωνικο-οικονομικό τοπίο σε επίπεδο κράτους, διακρατικών σχέσεων, ακόμη και παγκόσμιων ισορροπιών.

3. Σπάνιο περιστατικό

Τα γεγονότα Black Swan, Black Flag και False Flag είναι σπάνια περιστατικά. Ενώ τα συγκεκριμένα ερεθίσματα και εκδηλώσεις τους μπορεί να διαφέρουν, μοιράζονται το κοινό χαρακτηριστικό ότι είναι ακραίες τιμές (outliers) στην κανονική στατιστική κατανομή των καθημερινών γεγονότων (normal distribution). Η σπάνια συχνότητα εμφάνισης τους αυξάνει την πρόκληση της επαρκούς προετοιμασίας, μετριασμού των επιπτώσεων τους ή ακόμη και σύγχυση της ταυτότητας τους (ένα γεγονός black swan θα μπορούσε να παρερμηνευτεί για κάποιο από τους άλλους δύο τύπους).

Για παράδειγμα δεν συμβαίνει συχνά  να συγκρούονται διαδοχικά αεροσκάφη στους Δίδυμους Πύργους, ούτε να καταρρέουν παράπλευρα κτίρια που ήταν σε απόσταση 100 μέτρων (Building 7) από την σύγκρουση με μεγάλη συχνότητα, ανεξάρτητα αν η πεποίθηση του κάθε παρατηρητή/αναλυτή τείνει είτε σε Black Flag (φανερή τρομοκρατική δράση από εχθρούς των ΗΠΑ ενάντια στις ΗΠΑ) είτε σε False Flag (επιχείρηση οργανωμένη από κάποια κυβερνητική οντότητα στις ΗΠΑ για να δικαιολογηθεί ο πόλεμος στο Ιράκ) γεγονός.

Ούτε ανατινάζονται αγωγοί φυσικού αερίου με μεγάλη συχνότητα (Nordstream).

1. Εκδήλωση μαύρου κύκνου

Επινοημένος από τον Nassim Nicholas Taleb στο βιβλίο του “The Black Swan”, ο όρος αυτός αναφέρεται σε γεγονότα που είναι εξαιρετικά απίθανα και απρόβλεπτα, αλλά όταν συμβούν έχουν σημαντικές συνέπειες. Αυτά τα γεγονότα συχνά προκύπτουν από πολύπλοκα συστήματα με μη γραμμική δυναμική, καθιστώντας δύσκολη την πρόβλεψη ή τη μοντελοποίηση τους.

2. Εκδήλωση Μαύρης Σημαίας

Ένα συμβάν Μαύρης Σημαίας αναφέρεται σε ένα καταστροφικό γεγονός που προκαλείται σκόπιμα από ανθρώπινη δράση, όπως η τρομοκρατία, το σαμποτάζ ή ο πόλεμος σε κάθε μορφή του, συμβατική ή ανορθόδοξη.

Σε αντίθεση με τα γεγονότα του Μαύρου Κύκνου, τα οποία μπορεί να προκύψουν από φυσικά ή ανθρωπογενή αίτια, τα γεγονότα της Μαύρης Σημαίας είναι συνήθως το αποτέλεσμα σκόπιμων ενεργειών που αποσκοπούν στην πρόκληση βλάβης ή διαταραχής.

1. Εκδήλωση μαύρου κύκνου

Η αβεβαιότητα που περιβάλλει τα γεγονότα του Μαύρου Κύκνου πηγάζει από εγγενείς περιορισμούς στην κατανόηση πολύπλοκων συστημάτων και την αδυναμία πρόβλεψης σπάνιων και ακραίων γεγονότων. Αυτά τα γεγονότα μπορεί να περιλαμβάνουν φυσικές καταστροφές, οικονομικές κρίσεις ή τεχνολογικές ανακαλύψεις που αλλάζουν θεμελιωδώς τα υπάρχοντα παραδείγματα.

Επιπροσθέτως κατασκευαστικά λάθη ή έλλειψη διορατικότητας για την προστασία ευαίσθητων σημείων σε μια σημαντική κατασκευή, όπως σημαντική ενίσχυση των πυλώνων μιας γέφυρας για την προστασία της από συγκρούσεις με πλοία συγκαταλέγονται σε αυτή την περίπτωση.

Για παράδειγμα υπάρχει τρόπος προστασίας πυλώνων με την υποβρύχια κατασκευή ενός τριγωνικού εμποδίου που να εξέχει ως την επιφάνεια της θάλασσας, αλλά στην περίπτωση της γέφυρας στην Βαλτιμόρη δεν είχε υπάρξει μέριμνα για τέτοια ενίσχυση.

2. Εκδήλωση Μαύρης Σημαίας

Η αβεβαιότητα που συνδέεται με τα γεγονότα της Μαύρης Σημαίας προκύπτει από τη σκόπιμη απόκρυψη ή τον σχεδιασμό τέτοιων ενεργειών από άτομα ή ομάδες με κυβερνητική ή μη-κυβερνητική ιδιότητα. Αυτά τα γεγονότα χαρακτηρίζονται συχνά από μυστικότητα, στρατηγικό σχεδιασμό και μυστικές επιχειρήσεις, καθιστώντας δύσκολο τον εντοπισμό ή την πρόληψη τους.

1. Εκδήλωση μαύρου κύκνου

Η ανταπόκριση στα γεγονότα του Black Swan συχνά περιλαμβάνει προσαρμοστικές στρατηγικές, οικοδόμηση ανθεκτικότητας και σχεδιασμό σεναρίων εξομάλυνσης της ζημίας.

Παρόλο που μπορεί να μην είναι δυνατή η πρόβλεψη συγκεκριμένων γεγονότων του Μαύρου Κύκνου, οι οργανισμοί και οι κοινωνίες μπορούν να ενισχύσουν την ικανότητα τους να αντέχουν και να ανακάμπτουν από τέτοιους κραδασμούς μέσω διαφοροποίησης, ευελιξίας και ισχυρών πρακτικών διαχείρισης κινδύνου. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της γέφυρας στην Βαλτιμόρη ο Πρόεδρος των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι το ομοσπονδιακό κράτος θα αναλάβει την πλήρη αποκατάσταση των ζημιών το συντομότερο δυνατόν, χωρίς να υπάρξει αναμονή για ασφαλιστικές αποζημιώσεις ή έγκριση κονδυλίων από την Πολιτεία του Μέριλαντ.

2. Εκδήλωση Μαύρης Σημαίας

Ο μετριασμός του κινδύνου των γεγονότων της Μαύρης Σημαίας απαιτεί συνδυασμό συλλογής πληροφοριών, προσπαθειών επιβολής του νόμου και διεθνούς συνεργασίας. Οι στρατηγικές μπορεί να περιλαμβάνουν επιτήρηση, αντιτρομοκρατικά μέτρα, διπλωματικές πρωτοβουλίες και βελτιώσεις της ασφάλειας για την πρόληψη ή την αποτροπή εχθρικών παραγόντων από την εκτέλεση των σχεδίων τους.

Συχνά ο μετριασμός των συνεπειών και η αποκατάσταση των ζημιών έχουν λίγες πιθανότητες επιτυχίας.

Επιπλέον, η έννοια του γεγονότος της Μαύρης Σημαίας μπορεί να επεκταθεί σε σενάρια όπου μια κυβέρνηση ή μια κυβερνώσα αρχή σκόπιμα σχεδιάζει ή εκμεταλλεύεται μια κρίση ή ένα γεγονός για να δικαιολογήσει ορισμένες ενέργειες, όπως η στρατιωτική επέμβαση ή ο περιορισμός των πολιτικών ελευθεριών. Όταν αυτή η χειραγώγηση των γεγονότων συμβαίνει για να επηρεάσει την κοινή γνώμη ή να συγκεντρώσει υποστήριξη για συγκεκριμένες ατζέντες, ή να μετατοπίσει το φταίξιμο σε άλλος άσχετο δρώντα, τότε αλλάζει ιδιότητα και αναφέρεται ως «επιχείρηση ψευδούς σημαίας».

Οι επιχειρήσεις ψευδούς σημαίας έχουν ιστορικό προηγούμενο όπου κυβερνήσεις ή υπηρεσίες πληροφοριών έχουν σκηνοθετήσει ή χειραγωγήσει γεγονότα για να δημιουργήσουν ένα πρόσχημα για στρατιωτική δράση ή να δικαιολογήσουν την εφαρμογή αυταρχικών μέτρων. Αυτές οι ενέργειες συχνά περιλαμβάνουν εξαπάτηση και συγκεκαλυμμένες επιχειρήσεις που αποσκοπούν στην παραπλάνηση του κοινού ή στην επίρριψη ευθυνών σε μια εξωτερική οντότητα για το ενορχηστρωμένο γεγονός.

Για παράδειγμα, μια κυβέρνηση μπορεί να ενορχηστρώσει ή να υπερβάλει μια απειλή, όπως μια τρομοκρατική επίθεση ή μια πιθανή πράξη επιθετικότητας από μια ξένη δύναμη, για να συγκεντρώσει δημόσια υποστήριξη για στρατιωτική επέμβαση ή για να δικαιολογήσει μια προσχεδιασμένη ατζέντα. Πλαισιώνοντας την κατάσταση ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας ή αυτοάμυνας, οι αρχές επιδιώκουν να κινητοποιήσουν την κοινή γνώμη και να μετριάσουν την αντίθεση στην προτεινόμενη πορεία δράσης τους.

Η χρήση μιας εκδήλωσης Black Flag για τέτοιους σκοπούς εγείρει σημαντικές ηθικές ανησυχίες, καθώς περιλαμβάνει τη χειραγώγηση του δημόσιου αισθήματος και δυνητικά εκθέτει τους πολίτες σε περιττούς κινδύνους ή συγκρούσεις. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις ψευδούς σημαίας διαβρώνουν την εμπιστοσύνη στους κυβερνητικούς θεσμούς και υπονομεύουν τις αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας.

Είναι σημαντικό οι κοινωνίες να παραμένουν σε εγρήγορση και να αξιολογούν κριτικά την ακρίβεια των πληροφοριών που παρουσιάζονται σε περιόδους κρίσης ή αυξημένων εντάσεων. Ο σκεπτικισμός και ο έλεγχος των επίσημων αφηγήσεων μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία από τη χειραγώγηση και να διασφαλίσουν ότι οι αποφάσεις σχετικά με θέματα πολέμου και ειρήνης βασίζονται σε ακριβείς πληροφορίες και πραγματικές απειλές και όχι σε κατασκευασμένες κρίσεις ή πολιτικές σκοπιμότητες.

Για παράδειγμα μερικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η περίπτωση του 9/11 είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εναλλαγής από Μαύρη Σημαία σε Ψευδή Σημαία.

Τα «στρατηγικά χτυπήματα υψηλής δυνατότητας άρνησης» αναφέρονται σε μυστικές επιχειρήσεις που διεξάγονται από ένα κράτος ή οντότητα μέσω μεσαζόντων ή πληρεξουσίων για την επίτευξη καταστροφής στρατηγικών στόχων έναντι των αντιπάλων, διατηρώντας παράλληλα υψηλό βαθμό εύλογης δυνατότητας άρνησης. Αυτές οι επιχειρήσεις ψευδούς σημαίας μπορούν να περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα τακτικών, συμπεριλαμβανομένων κυβερνοεπιθέσεων, σαμποτάζ και στοχευόμενων δολοφονιών, με στόχο την υπονόμευση της υποδομής ενός στόχου ή την αποσταθεροποίηση των θεσμών του.

Συνήθως τέτοιοι στρατηγικοί στόχοι είναι γέφυρες, διώρυγες και άλλα τέτοια σημεία συμφόρησης ή στενά περάσματα (choke points).

Σε αντίθεση με τις εμφανείς στρατιωτικές ενέργειες ή τις άμεσες παρεμβάσεις, τα στρατηγικά χτυπήματα μέσω κάποιου πληρεξούσιου για να εξασφαλίζεται η υψηλή δυνατότητα άρνησης επιτρέπουν στους δράστες να αποστασιοποιηθούν από την επιχείρηση, καθιστώντας την απόδοση του συμβάντος δύσκολη και ομιχλώδη, παρέχοντας με αυτό τον τρόπο μια ασπίδα αποποίησης ευθύνης.

Στο πλαίσιο της στόχευσης των υποδομών μιας χώρας, όπως τα κρίσιμα συστήματα ενέργειας, μεταφορών ή επικοινωνιών, μια ξένη δύναμη μπορεί να χρησιμοποιήσει πληρεξούσιους για να πραγματοποιήσει επιθέσεις ή διαταραχές που προκαλούν σημαντικές ζημιές ή σπέρνουν χάος χωρίς να αφήνουν σαφή στοιχεία για τη συμμετοχή τους. Το τελικό αποτέλεσμα πρέπει να μοιάζει με ένα ασυνήθιστο ατύχημα ή ακόμα καλύτερα με ένα γεγονός μαύρου κύκνου.

Αυτός ο υψηλός βαθμός εύλογης άρνησης περιπλέκει τις προσπάθειες αντιποίνων ή λογοδοσίας των υπεύθυνων μερών, δημιουργώντας μια στρατηγική πρόκληση για το στοχευόμενο έθνος στην αποτελεσματική αποτροπή μελλοντικών επιθέσεων, αποφεύγοντας παράλληλα την κλιμάκωση σε ανοιχτή σύγκρουση.

Στην περίπτωση της κατάρρευσης της Γέφυρας Francis Scott Key τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι είναι ένα γεγονός Black Swan. Αναλυτικά οι σημαντικοί παράμετροι των παραπάνω στοιχείων, όπως για παράδειγμα το ποιός ωφελείται και ο χρόνος αποκατάστασης της ζημίας δείχνουν ότι ήταν ένα ατυχές τυχαίο γεγονός και δεν είχε σχέση ούτε με Μαύρη Σημαία (σχεδιασμένη επιχείρηση δολιοφθοράς) ούτε με Ψευδή Σημαία (Στρατηγικό Χτύπημα Υψηλής Δυνατότητας Άρνησης και επίρριψη κατηγοριών σε τρίτους).  

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, ενώ τα γεγονότα Black Flag και False Flag μοιράζονται ομοιότητες στο απρόβλεπτο και τον αντίκτυπό τους, διαφέρουν ως προς την προέλευση, το πλαίσιο και τον βαθμό αποποίησης ευθύνης τους. Γεγονότα Black Swan είναι απρόβλεπτα καταστροφικά συμβάντα που δεν σχετίζονται με τα παραπάνω.

Η κατανόηση αυτών των διακρίσεων είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών για την πρόβλεψη, την αντιμετώπιση και τον μετριασμό των κινδύνων που σχετίζονται με τέτοια γεγονότα, είτε προκύπτουν από φυσικά φαινόμενα είτε από ανθρώπινες ενέργειες.

Θεόδωρος Κωστής

tweet
fb-share-icon
Insta
Tiktok