Σε προηγούμενο άρθρο μας αναλύσαμε τον αφορισμό των “3-6-9 γευμάτων” προς την απόλυτη αναρχία στην ευρύτερη κοινωνία ενός κράτους. Ας υπενθυμίσουμε μερικά σημεία εκείνου του άρθρου.
3 Γεύματα για Διαμαρτυρία
Η ιδέα εδώ είναι ότι εάν οι άνθρωποι μείνουν χωρίς φαγητό για περίπου τρία γεύματα ή μία ημέρα, η απόγνωση και η απογοήτευση μπορεί να οδηγήσουν σε έντονες διαμαρτυρίες. Η απουσία άμεσης πρόσβασης σε τρόφιμα μπορεί να προκαλέσει κοινωνική αναταραχή και δημόσιες διαδηλώσεις καθώς οι άνθρωποι θα αρχίσουν να εκφράζουν δυναμικά τα παράπονα τους για αυτή τη δυσχερή κατάσταση.
6 Γεύματα για Διχοτόμηση
Πια επικρατεί εντεινόμενη έλλειψη πόρων και τα χάρτινο fiat νομίσματα αρχίζουν να χάνουν την αγοραστική τους δύναμη. Επιπροσθέτως υπάρχει περίπτωση τα μέτρα που θα λάβει μια κυβέρνηση για τη διατήρηση και τη στρατηγική κατανομή των αγαθών πρώτης ανάγκης να μην ικανοποιούν το σύνολο των πολιτών με αποτέλεσμα την εκκίνηση λεηλασιών και στάσεων, δηλαδή ένα βαθύτερο επίπεδο κοινωνικής αναστάτωσης.
9 Γεύματα για Αναρχία
Μετά από περίπου εννέα γεύματα ή τρεις ημέρες χωρίς φαγητό και γενικότερα χωρίς την δυνατότητα ανταλλαγής αγαθών πρώτης ανάγκης με χρήμα χωρίς αντίκρισμα (fiat), η κοινωνική τάξη θα μπορούσε να καταρρεύσει εντελώς. Άλλωστε υπάρχει και ο σχετικός αφορισμός ότι το χρήμα χωρίς εμπράγματο αντίκρισμα (fiat, που δεν μπορεί να ανταλλαχτεί με χρυσό για παράδειγμα) υπάρχει ακριβώς για να μπορούμε να ανταλλάσουμε αγαθά όλων των κλάσεων με ένα κομμάτι χαρτί που στην ουσία διατελεί άνευ ωφέλιμης αξίας.
Σίγουρα και νομίσματα με ικανότητα ανταλλαγής με χρυσό σε αυτή την κατάσταση θα χάσουν την αγοραστική τους δύναμη. Εδώ πια η απόγνωση και τα ένστικτα επιβίωσης μπορεί να κυριαρχήσουν, ο χρυσός δεν είναι βρώσιμο είδος και η χώρα θα οδηγηθεί σε χάος και αναρχία.
Αντιστοίχιση του 3-6-9 με την Γαλλική Επανάσταση
Η ανάθεση «3 γεύματα για διαμαρτυρία, 6 γεύματα για διχοτόμηση, 9 γεύματα από την αναρχία» σε φάσεις της Γαλλικής Επανάστασης είναι μια δημιουργική αναλογία, και παρόλο που μπορεί να μην ταιριάζει απόλυτα, μπορούμε να προσπαθήσουμε να κάνουμε μερικούς παραλληλισμούς.
3 Γεύματα για Διαμαρτυρία – Πρώιμη Φάση της Γαλλικής Επανάστασης (1789-1791)
Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, ο λαός της Γαλλίας, οδηγούμενος από την οικονομική δυσπραγία και την κοινωνική ανισότητα, ξεκίνησε διαμαρτυρίες και εξεγέρσεις. Το Estates-General συγκλήθηκε το 1789, που οδήγησε στον σχηματισμό της Εθνοσυνέλευσης. Η έφοδος στη Βαστίλη τον Ιούλιο του 1789 σηματοδότησε μια σημαντική στιγμή διαμαρτυρίας ενάντια στη βασιλική εξουσία, την έλλειψη τροφίμων και τις καταπιεστικές συνθήκες.
6 Γεύματα για Διχοτόμηση – Ριζοσπαστική Φάση (1792-1794)
Καθώς προχωρούσε η επανάσταση, η ριζοσπαστική φάση εκτυλίχθηκε με την ίδρυση της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Αυτή η περίοδος γνώρισε σημαντικές αλλαγές όπως η εκτέλεση του βασιλιά Λουδοβίκου XVI, η Βασιλεία του Τρόμου και η άνοδος ριζοσπαστικών πολιτικών φατριών. Η χώρα διχάστηκε σε ζητήματα όπως ο ρόλος της μοναρχίας και η επιρροή των εξωτερικών δυνάμεων, οδηγώντας σε εσωτερικές συγκρούσεις και μια αίσθηση βαθιάς ιδεολογικής διχοτόμησης.
9 Γεύματα από την Αναρχία – Θερμιδοριανή Αντίδραση και Άνοδος του Ναπολέοντα (1794-1799)
Η Θερμιδοριανή Αντίδραση (Thermidorian Reaction) σηματοδότησε μια μετατόπιση από τον ριζοσπαστισμό, καθώς οι μετριοπαθείς προσπάθησαν να σταθεροποιήσουν την επανάσταση. Ωστόσο, το πολιτικό τοπίο παρέμεινε ασταθές. Η άνοδος του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, με αποκορύφωμα το Πραξικόπημα της 18ης Μπρουμέρ (Coup of 18 Brumaire) το 1799, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα πιθανό σημείο καμπής προς την μετάβαση σε πλήρη αναρχία. Η αυταρχική διακυβέρνηση του Ναπολέοντα έφερε τόσο εσωτερικές όσο και εξωτερικές συγκρούσεις, οδηγώντας σε μια περίοδο αυξημένης αστάθειας και κοινωνικής αναταραχής.
Φυσικά η παραπάνω αναλογία παρέχει ένα ευρύτερο δημιουργικό πλαίσιο για την περιγραφή της Γαλλικής Επανάστασης και είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε την πολυπλοκότητα των ιστορικών γεγονότων και την πολύπλευρη φύση των γεγονότων που είχαν εξελιχθεί εκείνη την περίοδο.
Ήταν η πρωταρχική ώθηση της Γαλλικής Επανάστασης η έλλειψη τροφίμων?
Ενώ η έλλειψη τροφίμων έπαιξε σημαντικό ρόλο στην λαϊκή δυσαρέσκεια που τροφοδότησε τη Γαλλική Επανάσταση (Flour War, 1775), δεν ήταν ο μοναδικός παράγοντας.
Οι λόγοι που ξεσήκωσαν τους γάλλους πολίτες ήταν ένα σύνθετο και πολύπλευρο γεγονός που οδηγήθηκε από έναν συνδυασμό οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων. Επιπροσθέτως η εξελισσόμενη αναταραχή έδωσε μια χρυσή ευκαιρία σε εξωτερικούς προπαγανδιστές να επηρεάσουν τον όχλο για να περάσουν τις δικές τους καταστροφικές ιδεοληψίες στον γαλλικό λαό που έβραζε από θυμό.
Αρκετά βασικά ζητήματα συνέβαλαν στην επαναστατική ζέση, όπως:
Οικονομικές δυσκολίες
Η εκτεταμένη φτώχεια και η οικονομική ανισότητα ήταν διάχυτα ζητήματα στην προεπαναστατική Γαλλία. Οι κατώτερες τάξεις αντιμετώπιζαν οικονομικές δυσκολίες, ενώ οι προνομιούχες τάξεις απολάμβαναν ποικίλες απαλλαγές από τη φορολογία.
Κοινωνική ανισότητα
Η άκαμπτη κοινωνική δομή του Αρχαίου Καθεστώτος (Ancien Régime) δημιούργησε έντονους διαχωρισμούς μεταξύ των τριών πυλώνων του, με τον κλήρο και τους ευγενείς να απολαμβάνουν μεγάλα προνόμια και σκανδαλώδης εξαιρέσεις. Αντιθέτως η πλειονότητα του πληθυσμού (96%), δηλαδή η Τρίτη Περιουσία (Third Estate), αντιμετώπιζε διακρίσεις και εκμετάλλευση.
Πολιτική καταπίεση
Η απόλυτη μοναρχία, με επικεφαλής τον βασιλιά Λουδοβίκο XVI, κατείχε σημαντική εξουσία ενώ επικρατούσε έλλειψη πολιτικής εκπροσώπησης για τους απλούς πολίτες. Η οικονομική κακοδιαχείριση της μοναρχίας, σε συνδυασμό με την αντίσταση στις μεταρρυθμίσεις, συνέβαλαν στην αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια.
Ιδέες Διαφωτισμού
Οι φιλοσοφίες του Διαφωτισμού που προωθούν τα ατομικά δικαιώματα, την ελευθερία και την ισότητα επηρέασαν την επαναστατική σκέψη. Διανοούμενοι όπως ο Rousseau και ο Voltaire συνέβαλαν στην αυξανόμενη επιθυμία για πολιτική αλλαγή. Οι ιδέες του Διαφωτισμού υπονόμευσαν την εξουσία της μοναρχίας και της Καθολικής Εκκλησίας και οδήγησαν στις πολιτικές επαναστάσεις του 18ου και του 19ου αιώνα. Μια ποικιλία κινημάτων του 19ου αιώνα, όπως ο φιλελευθερισμός, ο κομμουνισμός και ο νεοκλασικισμός θεωρούνται πνευματική κληρονομιά του Διαφωτισμού.
Οικονομική κρίση
Τότε η Γαλλία αντιμετώπιζε μια σοβαρή οικονομική κρίση που είχε επιδεινωθεί από δαπανηρούς πολέμους και τις υπερβολικές δαπάνες από τη μοναρχία. Προσπάθειες αντιμετώπισης της κρίσης, όπως η σύγκληση του Estates-General, οδήγησαν σε συγκρούσεις και τελικά στην έφοδο στη Βαστίλη το 1789.
Ενώ η έλλειψη τροφίμων και οι υψηλές τιμές του ψωμιού ήταν σημαντικά κίνητρα για τις λαϊκές αναταραχές, τα αίτια της επανάστασης ήταν βαθιά ριζωμένα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο συστημικών ζητημάτων. Η επανάσταση εξελίχθηκε μέσα από διαφορετικές φάσεις, καθεμία από τις οποίες χαρακτηρίστηκε από μεταβαλλόμενες δυναμικές, ιδεολογικές αλλαγές και προπάντων την προσπάθεια για πολιτικό έλεγχο από τις διαφορετικές παρατάξεις και τα αντίστοιχα ιδιοτελή συμφέροντα.
Συνεχιζόμενη Αναρχία στην Γαλλία
Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, η οποία έλαβε χώρα από το 1789 έως το 1799, ήταν ενεργές διάφορες πολιτικές και ιδεολογικές παρατάξεις, συμπεριλαμβανομένων των αναρχικών. Ορισμένες ριζοσπαστικές ομάδες και άτομα υποστήριξαν πιο αποκεντρωμένες και αντι-βασιλικές ή αντι-συγκεντρωτικές μορφές διακυβέρνησης. Αυτές οι αναρχικές ιδέες, που έδιναν έμφαση στην “άμεση δημοκρατία”, την “κοινοτική ιδιοκτησία” και την “απόρριψη των ιεραρχικών δομών”, τελικά απέτυχαν να εγκαθιδρυθούν στην πράξη αλλά πέτυχαν αρκετή αναστάτωση.
Εξέχουσες προσωπικότητες που συνδέονται με πιο ριζοσπαστικά και αντιεξουσιαστικά αισθήματα κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης περιλαμβάνουν τους Enragés (επίσης γνωστούς ως “υπεραριστερά”), οι οποίοι δήλωναν ότι επεδίωκαν κοινωνική και οικονομική ισότητα. Ένα παράδειγμα της επιρροής τους ήταν κατά τη διάρκεια της Βασιλείας του Τρόμου, όταν ριζοσπαστικά στοιχεία όπως οι παραπάνω Enragés έπαιξαν ρόλο στην προώθηση πιο βίαιων μέτρων εναντίον των θεωρούμενων εχθρών της επανάστασης.
Κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, ο Χριστιανισμός, ιδιαίτερα η Καθολική Εκκλησία, υπέστη σημαντικές επιθέσεις και ριζικές αλλαγές. Οι επαναστάτες προσπάθησαν να εγκαθιδρύσουν ένα κοσμικό και δημοκρατικό κράτος, αμφισβητώντας την επιρροή της Καθολικής Εκκλησίας, η οποία ήταν από καιρό συνυφασμένη με τη μοναρχία και το παλαιό καθεστώς.
Οι ιδέες του Διαφωτισμού έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην επιρροή της σκέψης των ατόμων κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης. Ο Διαφωτισμός, ένα πνευματικό και πολιτιστικό κίνημα που εμφανίστηκε τον 17ο και 18ο αιώνα, έδωσε έμφαση στη λογική, την επιστήμη, τα ατομικά δικαιώματα και τον σκεπτικισμό για την παραδοσιακή εξουσία.
Πολλές από αυτές τις ιδέες βρήκαν έκφραση στις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές που εκτυλίχθηκαν κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης (1789-1799). Επιπροσθέτως κατά την εποχή του Διαφωτισμού, η άνοδος αρκετών συστημάτων σκέψης, όπως για παράδειγμα του ρασιοναλισμού (ορθολογισμός), σήμανε και τη γέννηση του σύγχρονου αναρχικού κινήματος.
Στο τέλος της της Γαλλικής Επανάστασης το 1799, μετά την εκτέλεση του Ροβεσπιέρου (1794) με το ίδιο του το εφεύρημα την γκιλοτίνα, η άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας ανατέθηκε σε ένα πενταμελές συμβούλιο, το Διευθυντήριο.
Είναι η εποχή που με την στήριξη του Διευθυντηρίου ανεβαίνει στην εξουσία ο Ναπολέων Βοναπάρτης.
Διοχέτευση της οργής σε διεθνές επίπεδο
Όμως η Επανάσταση δεν σταματά και οι πολίτες δεν ξαναγυρίζουν στις εργασίες τους, αλλά συνεχίζουν τα λυντσαρίσματα πολιτικών αντιπάλων και επικρατεί η ίδια αναρχία, σύμφωνα με τον Καθ. Roy Casagranda. Για να καταπολεμήσει αυτή την αναρχία ο Ναπολέων διοχέτευσε όλη την δυσαρέσκεια των Γάλλων από το εσωτερικό της Γαλλίας στο εξωτερικό σχηματίζοντας ένα τεράστιο στρατό.
Τα όμορα κράτη που είχαν ακόμη το θεσμό τηw βασιλείας έβλεπαν τον Ναπολέοντα και το παράδειγμα της Γαλλικής Επανάστασης ως σημαντική απειλή και αντιμετώπισαν τον Γαλλικό Στρατό με αρκετές Συμμαχίες, όπως τις:
Πόλεμος του Τρίτου Συνασπισμού (1805): Η Γαλλία του Ναπολέοντα αντιμετώπισε τον Τρίτο Συνασπισμό, ο οποίος περιελάμβανε τη Βρετανία, την Αυστρία και τη Ρωσία. Η μάχη του Austerlitz το 1805 θεωρείται συχνά ως μία από τις μεγαλύτερες νίκες του Ναπολέοντα κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου.
Πόλεμος του Τέταρτου Συνασπισμού (1806-1807): Ο Τέταρτος Συνασπισμός που σχηματίστηκε κατά του Ναπολέοντα, συμπεριλαμβανομένης της Πρωσίας, της Ρωσίας, της Σαξονίας και της Σουηδίας. Η αποφασιστική μάχη της Jena-Auerstedt το 1806 είδε τις δυνάμεις του Ναπολέοντα να νικούν την Πρωσία.
Πόλεμος της χερσονήσου (1808-1814): Η επέμβαση του Ναπολέοντα στην Ιβηρική Χερσόνησο οδήγησε στον Πόλεμο της Χερσονήσου. Ενώ αρχικά είχε στόχο να εξασφαλίσει τη γαλλική επιρροή στην Ισπανία και την Πορτογαλία, η σύγκρουση κλιμακώθηκε σε έναν παρατεταμένο και απαιτητικό πόλεμο.
Εισβολή στη Ρωσία (1812): Η εισβολή του Ναπολέοντα στη Ρωσία το 1812 θεωρείται συχνά ένα από τα πιο σημαντικά στρατιωτικά του λάθη. Η εκστρατεία έληξε καταστροφικά για τους Γάλλους καθώς αντιμετώπισαν σκληρές καιρικές συνθήκες και υπέστησαν μεγάλες απώλειες κατά την υποχώρηση από τη Μόσχα.
Έκτος Συνασπισμός και Βατερλό (1813-1815): Ο Έκτος Συνασπισμός, συμπεριλαμβανομένης της Βρετανίας, της Αυστρίας, της Πρωσίας και της Ρωσίας, σχηματίστηκε κατά του Ναπολέοντα . Η Μάχη της Λειψίας το 1813 σηματοδότησε ένα σημείο καμπής και οι δυνάμεις του συνασπισμού εισέβαλαν τελικά στη Γαλλία. Η επιστροφή του Ναπολέοντα από την εξορία το 1815 οδήγησε στις Εκατό Μέρες και στη Μάχη του Βατερλό, όπου αντιμετώπισε έναν συνασπισμό υπό την ηγεσία της Βρετανίας και της Πρωσίας.
Παρισινή Κομμούνα
Η Γαλλική Επανάσταση δεν ήταν ένα ενιαίο γεγονός αλλά μια σειρά εξελίξεων που εκτυλίχθηκαν μεταξύ 1789 και 1799. Μετά από περίπου 100 χρόνια οι βάσεις του αναρχισμού, του κομμουνισμού και του διεθνισμού συνέστησαν την Παρισινή Κομμούνα, για 3 μήνες το 1871.
Όμως η προσπάθεια της εργατικής τάξης να αποκτήσει εξουσία σε τοπικό επίπεδο και να απαλείψει τις κεντρικές δομές του κράτους αποδείχθηκε αποτυχημένη. Δύο από τα πιο γνωστά έργα που αναλύουν τα γεγονότα κατά τη διάρκεια της Παρισινής Κομμούνας είναι ο “Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία” του Καρλ Μαρξ, γραμμένο λίγο μετά το τέλος της Κομμούνας, και το “Κράτος και Επανάσταση” του Λένιν. Υπάρχουν επίσης πολλά άλλα έργα από σοσιαλιστικούς αναλυτές που ασχολούνται με το θέμα.
Ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι την “La Marseillaise” είχε οικειοποιηθεί η Παρισινή Κομμούνα, με άλλους στίχους που μετονόμασε σε “La Marseillaise de la Commune“.
Η επίδραση της Παρισινής Κομμούνας στις επόμενες επαναστατικές προσπάθειες του 20ού αιώνα ήταν σημαντική, τόσο ως σύμβολο όσο και ως το πρώτο πείραμα εργατικής-σοσιαλιστικής διακυβέρνησης.
Βέβαια το μεγάλο κομμουνιστικό πείραμα συνέβηκε μετέπειτα το 1917 στην Ρωσία, που σήμερα πια γνωρίζουμε την δυσμενή κατάληξη του και για πολλές άλλες χώρες.
Συμπεράσματα
Σήμερα βλέπουμε να εξελίσσεται μια επιχείρηση που αποσκοπεί στην μείωση της διαθέσιμης ποσότητας των τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο που μαθηματικά σε κάποια στιγμή θα εξελιχτεί σε εξέγερση των πολιτών. Είναι προφανές ότι σχεδιαστές αυτής της επιχείρησης έχουν μελετήσει τα ιστορικά γεγονότα και για αυτό το λόγο έχουν καταστρώσει αυτήν την στοχευόμενη επίθεση στον αγροτικό τομέα και στο ευρύτερο αγροτροφικό σύστημα που συμπεριλαμβάνει την παραγωγή ενέργειας.
Θεοδοροσ Κωστής
