Το F-35, γνωστό ως Lightning II, είναι ένα μονοκινητήριο και μονοθέσιο αεροσκάφος πολλαπλών ρόλων, διαθέτει πανίσχυρα ραντάρ και αισθητήρες σάρωσης του πεδίου μάχης και επιχειρήσεων, αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα 1,6 Mach, πετά στα 50.000 πόδια και θεωρείται ζωτικό όπλο στο σύγχρονο ενοποιημένο και διακλαδικό πεδίο επιχειρήσεων. Δημιουργήθηκε για να εκτελέσει πολλαπλές αποστολές και να αντικαταστήσει πολλαπλά εξειδικευμένα αεροσκάφη. Φέρνει στο πεδίο της μάχης πλεονεκτήματα όπως οι ικανότητές του να διεξάγει ηλεκτρονικό πόλεμο, να κάνει επιτήρηση και αναγνώριση και να αποφεύγει τις εχθρικές άμυνες διατηρώντας παράλληλα την αεροπορική υπεροχή.
Το μαχητικό έχει τρεις παραλλαγές, μία από τις οποίες (F-35A) σχεδιάστηκε για να φέρει και πυρηνικά όπλα. Το δεύτερο (F-35B) διακρίνεται από την ικανότητά του να διεξάγει σύντομες απογειώσεις και κάθετες προσγειώσεις. Η τελευταία έκδοση (F-35C) προορίζεται για αεροπλανοφόρα. Οι μηχανικοί σχεδίασαν το F-35 με τεχνολογία stealth και ενσωμάτωση υπερσύγχρονων συστημάτων για να δώσουν στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους πλεονεκτήματα για τις επόμενες δεκαετίες.
Αναφορικά με το κόστος του αεροσκάφους, η Υπηρεσία Έρευνας του Κογκρέσου (Congressional Research Service, CRS) διαπιστώνει ότι από τον Δεκέμβριο του 2019, το πρόγραμμα F-35 είχε μέσο κόστος μονάδας προμήθειας 83,1 εκατομμυρίων δολαρίων για κάθε άτρακτο και μοναδιαίο κόστος 16,7 εκατομμυρίων δολαρίων για κάθε κινητήρα αεροσκάφους. Αυτά τα ποσά ανέρχονται σε 107,4 εκατομμύρια δολάρια και 21,6 εκατομμύρια δολάρια, αντίστοιχα, για το οικονομικό έτος 2022. Αυτά τα στοιχεία διαχωρίζονται επειδή παράγονται από διαφορετικούς κατασκευαστές. Κατά συνέπεια, το 2022, το μέσο κόστος μονάδας προμήθειας ενός F-35 ήταν λίγο πάνω από 129 εκατομμύρια δολάρια (η έκθεση CRS δεν διακρίνει το κόστος μεταξύ κάθε παραλλαγής του F-35). Έκθεση από το 2021 του Γραφείου Κυβερνητικής Λογοδοσίας (Government Accountability Office, GAO) αναφέρει ότι το προβλεπόμενο κόστος ζωής (συντήρηση, ανταλλακτικά) για ένα έτος λειτουργίας κάθε αεροσκάφους ανέρχεται σε 7,8 εκατομμύρια δολάρια για το F-35A και σε 9,1 εκατομμύρια δολάρια για τα F-35B και F-35C. Σύμφωνα με την ίδια υπηρεσία, κάθε ώρα πτήσης κοστίζει κατά μέσο όρο 36.000 δολάρια, συγκριτικά πολύ περισσότερα από κάθε άλλο μαχητικό, ακόμη και από το stealth F-22 Raptor (22.000 ανά ώρα πτήσης).
Στην συνέχεια θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε τι είναι πραγματικά το F-35, αν είναι όντως το non plus ultra της αεροπορικής τεχνολογίας ή αν όπως λένε οι επικριτές του πρόκειται περί ενός αεροσκάφους που κοστίζει πάρα πολλά χρήματα και κάνει ακριβώς το ίδιο με τα προ δεκαετίας πολεμικά αεροσκάφη.
Το F-35 διαθέτει τα κύρια χαρακτηριστικά της 5ης γενιάς, όπως κορυφαία σύγχρονα όπλα, stealth χαρακτηριστικά και εξαιρετικά προηγμένα οπτο-ηλεκτρονικά. Αλλά κατασκευάστηκε επίσης με μια ιδιαίτερη ιδέα στο μυαλό, ήτοι να χρησιμοποιηθεί μια ενιαία άτρακτος για τα F-35A, F-35B και F-35C, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικούς κλάδους του στρατού των ΗΠΑ, μεταξύ άλλων στους πεζοναύτες και το ναυτικό. Η ιδέα πίσω από αυτή την στρατηγική ήταν οικονομίες κλίμακας, αν παράγονται πολλά από τον ίδιο τύπο αεροσκαφών, μειώνεται το μοναδιαίο κόστος. Πολλά προβλήματα άρχισαν να συσσωρεύονται όταν άρχισαν να εργάζονται στον κινητήρα για το F-35B, το οποίο έπρεπε να απογειωθεί και να προσγειωθεί κάθετα, για να χρησιμοποιηθεί σε αεροπλανοφόρα. Ο σχεδιασμός αυτού του νέου κινητήρα και η τοποθέτησή του σε ένα ήδη εξαιρετικά προηγμένο αεροσκάφος ήταν ένα δύσκολο έργο. Απαίτησε χιλιάδες μηχανικούς και τεράστιο προϋπολογισμό για να κατασκευαστεί, πέραν της μεγάλης καθυστέρησης που σωρεύτηκε στο πρόγραμμα.
Ένα από τα χαρακτηριστικά ενός αεροσκάφους είναι προφανώς η ανύψωση. Χωρίς αρκετή άνωση, το αεροσκάφος απλά θα πέσει στο έδαφος ή θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιήσει επιπλέον ισχύ κινητήρα για να συνεχίσει να πετάει, ωστόσο, αυτό μειώνει τόσο την απόδοση καυσίμου όσο και την εμβέλεια του αεροσκάφους. Αυτό για το οποίο πολλοί επικριτές διαμαρτύρονται με το F-35 είναι ότι έχει πολύ μικρά πτερύγια (προφανώς για να αποθηκευτεί συμπαγώς σε ένα αεροπλανοφόρο), γεγονός που δίνει στο αεροσκάφος μικρή ανύψωση. Οι επικριτές λένε ότι τα μικρά πτερύγια δίνουν στο F-35 κακή άνωση, καθώς η περιοχή των πτερυγίων είναι ζωτικής σημασίας για ένα αεροσκάφος να επιτύχει μια καλή άνωση. Αλλά αυτό που φαίνεται να υποτιμάται είναι ότι στην πραγματικότητα, η άτρακτος του μαχητικού αυξάνει πολύ την ανύψωση, κάτι που δοκιμάστηκε με το Χ-24Α της αεροπορικής βιομηχανίας Martin Marietta (τώρα μέρος της Lockheed Martin). Το Χ-24Α είχε την πρώτη του πτήση το 1969 και ήταν βασικά μόνο μια άτρακτος με κινητήρα. Το σχήμα της ατράκτου, αντί για τα φτερά (που δεν είχε) του έδωσε την ώθηση για να πετάξει, γεγονός που καθιστά την μικρή ανάπτυξη πτερυγίων του F-35 έναν αριθμό που δεν έχει πραγματικά σημασία (αλλά τα μεγάλα φτερά μπορούν προφανώς να βελτιώσουν την άνωση). Ένας από τους πιο επιθετικούς κριτικούς για αυτό το θέμα είναι ο Pierre Sprey. Ο Sprey είναι πρώην σχεδιαστής αεροσκαφών και αμυντικός αναλυτής, ο οποίος χρησιμοποιεί, μεταξύ άλλων, το επιχείρημα των μικρών πτερυγίων για να εξηγήσει ότι «στο F-35 το γράμμα F αντιστοιχεί σε Failure» (βλ. συν. Video).
Ένα άλλο πράγμα που είναι σημαντικό είναι η αεροδυναμική αντίσταση. Η αεροδυναμική αντίσταση είναι η αντίσταση αέρα και τριβής που αντιμετωπίζει ένα αεροσκάφος όταν κινείται στον αέρα και ουσιαστικά μια κομψή, μικρή μορφή ατράκτου μειώνει την αντίσταση. Το F-35 είναι μεγάλο και όχι τόσο αεροδυναμικό όσο για παράδειγμα το Eurofighter Typhoon, αλλά αυτό που μειώνει την αντίστασή του σε σύγκριση με το Eurofighter είναι ότι έχει τεράστιους εσωτερικούς χώρους όπλων. Το Eurofighter σε σύγκριση έχει εξαιρετικά μικρή αντίσταση χωρίς όπλα και δεξαμενές καυσίμων τοποθετημένα στα εξωτερικά σημεία της ατράκτου του, αλλά μόλις φορτώσει εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων (κάτι που συνήθως απαιτείται) και πυραύλους, η αντίσταση αυξάνεται σημαντικά. Εξακολουθεί να έχει μικρότερη αντίσταση από το F-35, αλλά η διαφορά του να έχεις 6 πυραύλους αέρος-αέρος εσωτερικά (όπως το F-35) ή να τους έχεις εξωτερικά όπως το Eurofighter είναι μια μεγάλη διαφορά στην αεροδυναμική αντίσταση.
Το μόνο όμως πράγμα που συνήθως υποτιμά περισσότερο το F-35 είναι η τεράστια τιμή του. Το κόστος της μονάδας είναι σήμερα περίπου 130 εκατομμύρια δολάρια (χωρίς οπλισμό) και ένα κόστος συντήρησης περίπου 36.000 δολαρίων ανά ώρα πτήσης, όπως προαναφέραμε, είναι εξαιρετικά ακριβό σε σύγκριση με τα πολύ ικανά μαχητικά 4,5ης γενιάς. Για παράδειγμα, το Eurofighter Typhoon κοστίζει περίπου 110 εκατομμύρια δολάρια ανά μονάδα, με πολύ χαμηλότερο κόστος συντήρησης (18.000 δολάρια ανά ώρα). Έτσι, η τιμή είναι επί του παρόντος πολύ υψηλή, αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι το κόστος είναι (εν μέρει) τόσο υψηλό επειδή οι μηχανικοί ανέπτυξαν βασικά τρία διαφορετικά αεροσκάφη σε μια πλατφόρμα. Η τιμή ανά μονάδα θα μειωθεί όταν κατασκευαστούν όλα τα προγραμματισμένα μαχητικά, προβλέπονται 2.400 στις ΗΠΑ και μερικές εκατοντάδες ακόμη για ξένους αγοραστές. Αυτή ήταν και η αρχική ιδέα του F-35. Να κατασκευαστούν πολλά, δίνοντάς τους χαμηλότερο μοναδιαίο κόστος.
Το F-35 δεν είναι κατασκευασμένο για υψηλές ταχύτητες, είναι κατασκευασμένο και ως επιθετικό αεροσκάφος, όπως το A-10 Thunderbolt II, και ως εκ τούτου χρειάζεται χαμηλές ταχύτητες για να είναι σε θέση να εκτοξεύσει βλήματα κατά του εχθρού στο έδαφος για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα πριν τον προσπεράσει. Η διατομή του ραντάρ ή η ηλεκτρομαγνητική υπογραφή του F-35, ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά των stealth, είναι μία από τις μικρότερες στον κόσμο, γεγονός που σημαίνει ότι εντοπίζεται πολύ δύσκολα από τα εχθρικά ραντάρ. Όμως δεν έχει τις καλύτερες δυνατότητες αερομαχίας λόγω του μεγάλου μεγέθους του και του μεγάλου κινητήρα πίσω από το πιλοτήριο που περιορίζει την όραση προς τα πίσω, αλλά οι σύγχρονες μάχες αέρος-αέρος υποτίθεται ότι είναι κυρίως εμπλοκές BVR (πέρα από την οπτική εμβέλεια, Beyond-visual-range), πράγμα που σημαίνει ότι όλα τα μαχητικά θα εξαρτώνται από τα ραντάρ τους και πυραύλους με IR (υπέρυθρη) καθοδήγηση και όχι από τις ικανότητές τους στις αερομαχίες.
Όπως περιγράψαμε ανωτέρω, το F-35 δεν είναι το καλύτερο μαχητικό του κόσμου από κάθε άποψη, αλλά δεν είναι τόσο κακό όπως πολλοί ισχυρίζονται. Ταιριάζει με τον σκοπό ενός στρατηγικού αεροσκάφους, αν και είναι τουλάχιστον αμφίβολο αν αξίζει την τιμή, μέχρι στιγμής, των 130 εκατομμυρίων δολαρίων, χωρίς οπλισμό. Ωστόσο, όταν η τιμή μειωθεί με τον αυξημένο αριθμό αεροσκαφών που κατασκευάζονται, μπορεί στην πραγματικότητα να αποδειχθεί ότι δεν είναι τόσο κακή επένδυση για τους αγοραστές. Αλλά κανείς δεν μπορεί πραγματικά να πει πώς θα αποδώσει μακροπρόθεσμα, για παράδειγμα, ήδη από την Ρωσία και την Κίνα αναπτύσσονται νέα αντιαεροπορικά συστήματα εδάφους-αέρος που θέτουν σε κίνδυνο μαχητικά αεροσκάφη που βασίζονται στην τεχνολογία stealth.
Για παράδειγμα αναφέρουμε ότι σχετικά πρόσφατα έγινε γνωστό ότι η Κίνα και η Ρωσία (ανεξάρτητα η μια από την άλλη) κατασκεύασαν το πρώτο κβαντικό ραντάρ (ραντάρ σωματιδίων) που μπορεί να ανιχνεύσει «αόρατα» αεροσκάφη, η βάση λειτουργίας αυτού του ραντάρ είναι ο «κβαντικός φωτισμός». Το κβαντικό ραντάρ είναι αόρατο για τα επιτιθέμενα αεροσκάφη, τουτέστιν δεν θα γνωρίζουν ότι έχουν εντοπισθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες αναλυτών στρατιωτικής τεχνολογίας, η ακτίνα εντοπισμού με το ραντάρ κβαντικής σάρωσης των αεροσκαφών stealth θα ανέρχεται περίπου στα 150 χλμ, αυτό σημαίνει ότι τα υψηλού κόστους απόκτησης μαχητικά 5ης γενιάς δεν θα είναι πλέον stealth, αλλά θα απεικονίζονται στην οθόνη του κβαντικού ραντάρ.
Επιπλέον, οι απαιτήσεις για το F-35 καθορίστηκαν σε μια εποχή που οι μελλοντικές απειλές ήταν ασαφείς. Οι απαιτήσεις τέθηκαν για να πολεμήσουν σε ένα περιβάλλον που ήταν λιγότερο έντονο από ό,τι θα περίμενε κανείς αν η Σοβιετική Ένωση δεν είχε καταρρεύσει, αλλά πιο επίπονο από αυτό που απαιτείται για μια σύγκρουση χαμηλού επιπέδου όπως στην Μέση Ανατολή. Εκείνοι που έθεσαν τις απαιτήσεις δεν περίμεναν την δυναμική επανεμφάνιση της Ρωσίας και Κίνας στην γεωπολιτική σκακιέρα ή το δόγμα επιχειρήσεων «άρνηση πρόσβασης/άρνηση περιοχής» (Anti-Access/Area Denial) που αναπτύσσεται ως βασική στρατηγική μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων όπως η Τουρκία.
Το F-35 είναι ένα πολύ καλό αεροσκάφος που όμως δεν φαίνεται να είναι αντάξιο των αναδυόμενων προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε ως έθνος, λαμβανομένου υπόψη ότι τα 20 αεροσκάφη (με προαίρεση άλλα 20) θα τεθούν σταδιακά σε επιχειρησιακή ετοιμότητα από την πολεμική μας αεροπορία όχι πριν το 2029. Έως τότε να υποθέσουμε ότι ο αντίπαλος μας θα καπνίζει ναργιλέ χωρίς να προχωρά τα δικά του υπερσύγχρονα εξοπλιστικά προγράμματα, που μάλιστα τα περισσότερα εξ αυτών είναι εγχώριας τεχνογνωσίας, ανάπτυξης και παραγωγής.
Προφανώς η απόκτηση των F-35 θα επιτρέψει στην Ελλάδα να εκσυγχρονίσει την αεροπορία της και να βελτιώσει την άμυνα του εναέριου χώρου της, αντισταθμίζοντας την αυξανόμενη απαξίωση άλλων αεροσκαφών της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας όπως τα F-4 και τα Mirage 2000. Η απόκτηση αυτού του οπλικού συστήματος κόστους άνω των 4,3 δισεκατομμυρίων (όπως αναγγέλθηκε από την κυβέρνηση για τα 20 F-35) όμως δεν θα αλλάξει την εξελισσόμενη εικοσαετή στρατιωτική ανισορροπία υπέρ της Τουρκίας, εξυπηρετεί ωστόσο τα διακλαδικά και στρατηγικά συμφέροντα του ΝΑΤΟ.
του Γεωργίου Λιναρδή
