Φαίνεται πως η Ευρώπη θα αποφύγει μια υπερμεγέθη άνοδο των τιμών της ενέργειας αυτόν τον χειμώνα, χάρη στην πολύ υψηλή αποθήκευση και στη χαμηλότερη κατανάλωση. Όμως η υφισταμένη λεπτή ισορροπία προσφοράς και ζήτησης σημαίνει ότι μια απότομη αύξηση των τιμών δεν έπαψε να παραμένει παραμένει πιθανή. Στις 14 Σεπτεμβρίου, οι απεργοί εργαζόμενοι στα εργοστάσια υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στον κολοσσό πετρελαίου και φυσικού αερίου των ΗΠΑ Wheatstone και στην Gorgon στα εργοστάσια της πολιτείας της Δυτικής Αυστραλίας άρχισαν να κλιμακώνουν τις δράσεις τους, ενώ απείλησαν ευθέως πως θα αυξήσουν τις εργασιακές στάσεις τους στις «επόμενες ημέρες και εβδομάδες».
Η βιομηχανική δράση στα δύο αυτά εργοστάσια, τα οποία μαζί αντιπροσωπεύουν το 5-7% της παγκόσμιας προσφοράς LNG, θα μπορούσε να κλιμακωθεί έως πλήρη διακοπή της παραγωγής ή ωραίες στάσεις εργασίας για διάστημα έως και δύο εβδομάδες. Οι ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας εμφανίσθηκαν ιδιαίτερα ρευστές στις ειδήσεις, καθώς οποιαδήποτε παρατεταμένη απεργία στις εγκαταστάσεις θα μπορούσε προσωρινά να αφαιρέσει περίπου 1 εκατομμύριο τόνους LNG από την παγκόσμια αγορά, αναγκάζοντας τους Ασιάτες αγοραστές να εντείνουν τον ανταγωνισμό τους με την Ευρώπη στην παγκόσμια άμεση χρηματοπιστωτική αγορά.
Ξεχωριστά, η εποχιακή συντήρηση της υποδομής φυσικού αερίου της Νορβηγίας συνεχίζει να παρουσιάζει καθυστερήσεις σε πολλά βασικά της στοιχεία (δομές και λειτουργίες υποδομής), συμπεριλαμβανομένου του γιγαντιαίου κοιτάσματος Troll, πράγμα που σημαίνει ότι οι ήδη χαμηλότερες από το συνηθισμένο εξαγωγές θα παραμείνουν επιεικώς υποτονικές για χρόνο περισσότερο από το αναμενόμενο. Ωστόσον, οι εργασίες στο εργοστάσιο υγροποιημένου φυσικού αερίου Freeport, στο Τέξας (το οποίο από μόνο του αντιπροσωπεύει το 20% των εξαγωγών LNG των ΗΠΑ και περίπου το 5% της παγκόσμιας προσφοράς) ξεκίνησαν ξανά στις 14 Σεπτεμβρίου, μετά από μιαν απρογραμμάτιστη διακοπή λειτουργίας την δεύτερη εβδομάδα του μηνός , αποτρέποντας μία «κούρσα» τιμών. Στην πραγματικότητα, οι τιμές του ευρωπαϊκού φυσικού αερίου μειώθηκαν κατά 3,5% στις ενδοημερήσιες συναλλαγές μετά την είδηση, αντισταθμίζοντας τις ανησυχίες των εμπόρων για τις διακοπές εφοδιασμού σεν Αυστραλία και Νορβηγία.
• Οι εργαζόμενοι ξεκίνησαν μερικές απεργίες στα εργοστάσια της Chevron (Wheatstone) και της Gorgon στις 8 Σεπτεμβρίου, ενώ και πιο πρόσφατες απειλές ακολούθησαν την κατάρρευση των συνομιλιών μεταξύ των συνδικάτων και της εταιρείας σχετικά με τις συνθήκες αμοιβής και εργασίας. Η ρυθμιστική αρχή της Αυστραλίας ξεκίνησε τις μεσολαβητικές διαπραγματεύσεις μεταξύ της Chevron και των εργατικών συνδικάτων στις 22 Σεπτεμβρίου, κάτι που θα μπορούσε να τερματίσει το αδιέξοδο νωρίτερα από το αναμενόμενο. Παρόμοια αιτήματα υπέβαλαν και τα συνδικάτα των εγκαταστάσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου της αυστραλιανής ενεργειακής εταιρείας Woodside’s North West Shelf LNG, αλλά η απεργίααποτράπηκε εκεί μετά συμφωνία εργοδοσίας – εργαζομένων στις 24 Αυγούστου.
• Η Νορβηγία έχει πλέον καταστεί ο βασικός πάροχος φυσικού αερίου της Ευρώπης, μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αφού η Ρωσία μετά την εισβολή της στην Ουκρανία περιόρισε σημαντικά τις προμήθειες στην Ήπειρο.
• Ο ευρωπαϊκός δείκτης αναφοράς φυσικού αερίου, η «Ολλανδική Μονάδα Μεταφοράς Τίτλων» – «Dutch Title Transfer Facility» (TTF) [μία τιμολογητική-κοστολογητική θέση στο ολλανδικό έδαφος, που συχνότατα λειτουργεί ως προσεγγιστικός τιμολογητικός εκπρόσωπος – ορόσημο της συνόλου ευρωπαϊκής αγοράς του υγροποιημένου φυσικού αερίου], υποχώρησε στα 35,5 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh) στις 14 Σεπτεμβρίου, αντισταθμίζοντας τα προηγούμενα κέρδη της ημέρας. Από τις 18 Σεπτεμβρίου και ένθεν οι τιμές παραμένουν σταθερές στα 36,5 ευρώ ανά MWh.
Ενώ οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη κινούνται σε καθοδική πορεία από τα τέλη του περασμένου χειμώνα, εξακολουθούν να υπόκεινται σε αστάθεια εν μέσω πολύ στενών ισοζυγίων προσφοράς και ζήτησης και θα αυξηθούν σταδιακά τους επόμενους μήνες καθώς ξεκινά η περίοδος θέρμανσης και ανακάμπτει ο ανταγωνισμός από αγοραστές LNG από την Ασία. στην παγκόσμια αγορά.
Η TTF αυξομειώνεται σε συσχέτιση με τα ποικίλα δρώμενα περί το φυσικό αέριο με χαρακτηριστική χρονολόγηση :
3 Απριλίου– Η ζήτηση φυσικού αερίου αυξάνεται στα ύψη, εν μέσω ψυχρότερου καιρού και χαμηλότερου ανέμου.
15 Ιουνίου– Μεγαλύτερες από τις αναμενόμενες διακοπές συντήρησης σε βασικά εργοστάσια φυσικού αερίου στη Νορβηγία.
29 Ιουνίου– Οι απρογραμμάτιστες διακοπές στη Νορβηγία μειώνουν περαιτέρω την παροχή φυσικού αερίου της χώρας
25 Ιουλίου– Η ζήτηση φυσικού αερίου εκτοξεύεται εν μέσω καύσωνα στη Νότια Ευρώπη και σε άλλες περιοχές
9 Αυγούστου– Πρώτα νέα για πιθανές απεργίες LNG στην Αυστραλία.
21 Αυγούστου– Τα συνδικάτα στις βασικές εγκαταστάσεις LNG της Αυστραλίας δίνουν τελεσίγραφο στην εργοδοσία πριν από τις απεργίες.
8 Σεπτεμβρίου– Οι εργαζόμενοι ξεκινούν τη βιομηχανική δραστηριότητα σε δύο εγκαταστάσεις LNG της Αυστραλίας.
Οι πρόσφατες προσπάθειες της Ευρώπης να μειώσει τη ζήτηση και να αυξήσει την προσφορά σταθεροποίησαν τις τιμές της ενέργειας. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η Μόσχα μείωσε την ποσότητα φυσικού αερίου που διοχέτευε στην Ευρώπη κατά δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, αλλά η έλλειψη υποδομής και διάφορα υλικοτεχνικά εμπόδια καθιστούσαν δύσκολη την αναδρομολόγηση αυτού του φυσικού αερίου σε άλλους αγοραστές. Ως αποτέλεσμα, η συνολική παγκόσμια προσφορά φυσικού αερίου μειώθηκε την ίδια στιγμή που η Ευρώπη αύξησε μαζικά τις εισαγωγές παγκόσμιου LNG για να αντικαταστήσει τις ελλείπουσες ποσότητες φυσικού αερίου από τον ρωσικό αγωγό, καθιστώντας την αγορά εξαιρετικά «στενή» και προκαλώντας την εκτίναξη των τιμών.
Η ανάγκη της Ευρώπης για φυσικό αέριο ήταν ιδιαίτερα έντονη εν μέσω χαμηλών αποθεμάτων αποθήκευσης πριν από την έναρξη της περιόδου θέρμανσης τον περασμένο Οκτώβριο. Ωστόσον, εφέτος η Ευρώπη κατάφερε να συνεχίσει να εισάγει LNG και να γεμίσει σχεδόν εξ ολοκλήρου τα αποθέματά της του φυσικού αερίου, προετοιμάζοντας τα δρώμενα του ερχομένου χειμώνα πολύ ενωρίτερα από το χρονοδιάγραμμα. Αυτά τα υψηλά επίπεδα αποθήκευσης τους επόμενους μήνες θα επιβραδύνουν τις αγορές φυσικού αερίου στην Ευρώπη, περιορίζοντας τον ανταγωνισμό με τους Ασιάτες αγοραστές, (που εξακολουθούν να εργάζονται για να δημιουργήσουν τα δικά τους αποθέματα) και συνάμα μειώνοντας τις πιέσεις στις τιμές. Επιπλέον, οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη συνέχισαν να μειώνονται από την άνοιξη, χάρη στον ηπιότερο από το συνηθισμένο χειμώνα της περιόδου 2022-23, αλλά και στη σημαντικά μειωμένη βιομηχανική κατανάλωση που βοήθησε την ήπειρο να επιτύχει έναν βέλτιστο κύκλο αποθήκευσης καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023.
• Πριν από την εισβολή της στην Ουκρανία, η Ρωσία εξήγαγε περίπου 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου αγωγών και περίπου 16 bcm LNG στην Ευρώπη, αντιπροσωπεύοντας το 40% των συνολικών εισαγωγών φυσικού αερίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εξαγωγές φυσικού αερίου αγωγών προς την Ευρώπη, που τώρα περιορίζονται σε ροές μέσω δύο οδών, μέσω Ουκρανίας και Τουρκίας, μειώθηκαν στα 62 bcm για ολόκληρο το 2022 και μέχρι στιγμής έχουν μειωθεί σε περίπου 18 bcm το 2023. Εν τω μεταξύ, οι ρωσικές εξαγωγές LNG στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί, πλησιάζοντας τα 12 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα στο πρώτο εξάμηνο του 2023, σημειώνοντας μείωση μόνο 1% σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, αλλά αύξηση 7% από το πρώτο εξάμηνο του 2021.
• Εν τω μεταξύ, οι συνολικές εισαγωγές LNG της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυξήθηκαν κατά 70%, σε 170 bcm το 2022, καθιστώντας την τον κορυφαίο εισαγωγέα καυσίμου παγκοσμίως ! Η μετάβαση σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, η διαφοροποίηση της προσφοράς και η μείωση της συνολικής κατανάλωσης φυσικού αερίου βοήθησαν περαιτέρω την Ευρώπη να μειώσει δραστικά την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο. Το 2023, η Ευρώπη κατάφερε να επιτύχει τον βασικό στόχο ενεργειακής ασφάλειας για πλήρωση του 90% της συνολικής χωρητικότητας αποθήκευσης της 10 εβδομάδες νωρίτερα, φτάνοντας τον στόχο του Νοεμβρίου από τα μέσα Αυγούστου. Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πλέον πλήρεις σχεδόν κατά 94%, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της «Ευρωπαϊκής Υποδομής Φυσικού Αερίου» – «Gas Infrastructure Europe».
Παρά τις προσπάθειες της Ευρώπης, η πρόσφατη αστάθεια των τιμών καταδεικνύει την ευθραυστότητα των αγορών φυσικού αερίου της Ηπείρου μας, ευθραυστότητα η οποία μπορεί να οδηγήσει σε εκρήξεις τιμών καθώς ξεκινά η περίοδος θέρμανσης. Η άφθονη αποθήκευση της Ευρώπης και οι πρόσφατες προσπάθειες για μείωση της ζήτησης και διαφοροποίηση της προσφοράς σημαίνουν ότι οι τιμές της ενέργειας πρόκειται να αυξηθούν μόνο σταδιακά, καθώς η ζήτηση για θέρμανση αυξάνεται στην Ευρώπη και στην Ασία. Και παρόλο που αυτές οι τιμές αυξάνονται, αναμένεται να παραμείνουν κάτω από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια του χειμώνα 2022-23.
Ωστόσο, η παγκόσμια αγορά LNG πρόκειται να παραμείνει «σφιχτή» έως ότου εμφανιστεί κάποια σημαντική νέα προσφορά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Κατάρ και άλλες χώρες, αρχής γενομένης το 2026. Επιπλέον, οι κίνδυνοι καθοδικής πορείας της συναφούς αγοράς θα αυξηθούν παράλληλα με την εποχική ζήτηση, ενώ οποιαδήποτε ένδειξη σημαντικών κλυδωνισμών ζήτησης ή προσφοράς θα μπορούσε να προκαλέσει αντιδράσεις πανικού στην αγορά και να οδηγήσει σε σοβαρές αυξήσεις των τιμών, όπως φαίνεται στις πρόσφατες διακυμάνσεις των τιμών που συνδέονται με τις διακοπές στην Αυστραλία και στη Νορβηγία.
Ενώ η επανάληψη της ενεργειακής κρίσης του 2022 είναι απίθανη, παραμένουν πιθανές πολύ υψηλότερες τιμές φυσικού αερίου κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ιδιαίτερα εάν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλότερες από το αναμενόμενο ή εάν υπάρχουν σοβαρές διακοπές στον εφοδιασμό. Προφανώς μια παρατεταμένη περίοδος πολύ υψηλών τιμών ενέργειας θα είχε ιδιαίτερα σοβαρές οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές επιπτώσεις για την Ευρώπη, δεδομένης της στάσιμης οικονομίας, του επίμονου πληθωρισμού, των υψηλών επιτοκίων και της αυξανόμενης «πολεμικής κόπωσης» λόγω Ουκρανίας.
• Πιθανές διακοπές στον εφοδιασμό περιλαμβάνουν και τα ενδεχόμενα μείζονα ατυχήματα που καταστρέφουν βασικές εγκαταστάσεις LNG στο εξωτερικό για παρατεταμένη χρονική περίοδο. Η δολιοφθορά στην ενεργειακή υποδομή της Ευρώπης είναι επίσης δυνατή, και αυτός ο κίνδυνος θα αυξηθεί κατά τη διάρκεια του χειμώνα, καθώς η Ρωσία αναζητά άλλους τρόπους για να πιέσει την Ευρώπη να μειώσει τη στήριξη προς την Ουκρανία, έχοντας πλέον χάσει μεγάλο μέρος της ικανότητάς της να χειραγωγεί την ενεργειακή αγορά της Ευρώπης μέσω των περικοπών εφοδιασμού.
• Ακόμη και με πλήρη χωρητικότητα, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης της Ευρώπης θα κάλυπταν μόνο το 25-30% της τυπικής ζήτησης φυσικού αερίου κατά τη χειμερινή περίοδο της ΕΕ, επομένως η Ήπειρος θα πρέπει να βασίζεται σε συνεχείς εισαγωγές LNG κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
• Ωστόσο, η παγκόσμια προσφορά LNG αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 6% το χειμώνα 2023-24 σε σύγκριση με τον περασμένο χειμώνα λόγω της ανάκαμψης του έργου Freeport και της πρόσθετης δυναμικότητας από νέες εγκαταστάσεις στη Ρωσία, στο Μεξικό, στην Ινδονησία και στην υποσαχάρια Αφρική.
του Αθανασίου Κωνσταντίνου
