Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες ενόψει των προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών στις ΗΠΑ του επόμενου έτους αυξάνουν τις προσπάθειες για αποσύγκρουση των εμπορικών και κλιματικών πολιτικών τους, αλλά οι συνεχιζόμενες μάλλον διαφωνίες τους θα οδηγήσουν μόνον σε παροδική αναστολή και όχι σε άρση των δασμών της «εποχής Τραμπ» στον χάλυβα και στο αλουμίνιο της ΕΕ. Οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον φέρονται να προσεγγίζουν μιαν ενδιάμεση συμφωνία η οποία καλύπτει μερικά τμήματα του ευρύτερου «Παγκόσμιου Διακανονισμού για τον Αειφόρο Χάλυβα και Αλουμίνιο» (GSA), Της διατοτομεακής συμφωνίας που διαπραγματεύονται οι δύο τους από το 2021, ως εξομαλυντικό τρόπο για να κατευνάσουν τις διμερείς εμπορικές εντάσεις και να σταματήσουν τους δασμούς της «εποχής Τραμπ» για τις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου από την Ευρώπη. Εάν εφαρμοστεί, η ενδιάμεση συμφωνία θα οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες στο να εισαγάγουν νέους δασμούς οι οποίοι θα στοχεύουν στην πλεονάζουσα παραγωγή χάλυβα από χώρες που επωφελούνται από πρακτικές εκτός αγοράς, όπως η Κίνα. Ωστόσον, η συμφωνία δεν θα αντιμετωπίσει διάφορα άλλα επίσης εκκρεμή ζητήματα για τη θέσπιση του ευρύτερου πλαισίου GSA, ιδίως όσον αφορά στις εισφορές στις εισαγωγές μικρότερης έντασης άνθρακα, σχετικά με τις οποίες οι διαπραγματευτικές θέσεις των δύο πλευρών παραμένουν πολύ διαφορετικές.
• Η κυβέρνηση Τραμπ το 2018 επικαλούμενη κινδύνους για την εθνική ασφάλεια, επέβαλε δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου σύμφωνα με το άρθρο 232 του «Νόμου για την επέκταση του εμπορίου από όλους τους εμπορικούς εταίρους», συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε αντίποινα, η Ευρωπαϊκή Ένωση εισήγαγε δασμούς που στοχεύουν σε πολιτικά ευαίσθητα προϊόντα των ΗΠΑ, όπως το ουίσκι bourbon και οι περιβόητες μοτοσυκλέτες Harley-Davidson.
• Το 2021, μια προκαταρκτική συμφωνία για το GSA σταμάτησε τους δασμούς μεταξύ της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών, θέτοντας προθεσμία τον Οκτώβριο του 2023 για την εξεύρεση δεσμευτικής συμφωνίας και λύσης στη διαφορά. Εάν εν τέλει δεν επιτευχθούν, οι δασμοί του άρθρου 232 των ΗΠΑ (οι οποίοι πλέον αντικαθίστανται από δασμολογική ποσόστωση που εξακολουθεί να περιορίζει τις εξαγωγές της ΕΕ προς τις Ηνωμένες Πολιτείες) τα αντίποινα της ΕΕ πρόκειται να επανέλθουν αυτόματα σε ισχύ, εκτός εάν οι δύο πλευρές παρατείνουν περαιτέρω την προθεσμία.
• Οι διαπραγματεύσεις GSA στοχεύουν στην επίλυση των διμερών διαφορών ΗΠΑ-ΕΕ σχετικά με τους δασμούς χάλυβα και αλουμινίου. Επίσης σχετίζονται με την αντιμετώπιση της παγκόσμιας πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας, η οποία αναφέρεται έμμεσα στην πλεονάζουσα παραγωγή χάλυβα της Κίνας· στην επιτάχυνση της απανθρακοποίησης των τομέων χάλυβα και αλουμινίου· και τέλος, στην δημιουργία μιας συμφωνίας χωρίς αποκλεισμούς που θα είναι ανοιχτή σε τρίτες χώρες οι οποίες πληρούν τα κριτήρια του ανοίγματος της αγοράς αλλά και των πολιτικών μείωσης του άνθρακα.
Οι διαπραγματεύσεις αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης ώθησης στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τη μείωση των διαφορών μεταξύ των αντίστοιχων εμπορικών και περιβαλλοντικών πολιτικών τους. Ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό τους δασμούς της «εποχής Τραμπ», οι διατλαντικές σχέσεις έχουν βελτιωθεί σημαντικά από τότε που ο Πρόεδρος Μπάιντεν ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2021, ως τη δημιουργία του «Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας ΕΕ-ΗΠΑ» (TTC) το ίδιο έτος. Ωστόσο, παρά το κοινό ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και την αιχμή του δόρατος στην παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση, οι πρωτοβουλίες ορόσημο για το κλίμα και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού αποδεικνύονται και ένα σημαντικό σημείο τριβής μεταξύ ΕΕ-ΗΠΑ. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν αμοιβαίως μεταφράζονται σε απτές εμπορικές και βιομηχανικές πολιτικές μέτρα που θεωρούνται ως προστατευτικά, όπως ο «Μηχανισμός Προσαρμογής των Ορίων Ανθρακος της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (CBAM) και ο «Νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού των Ηνωμένων Πολιτειών» (IRA). Ωστόσον, οι δύο πλευρές αυξάνουν τις προσπάθειες για να αποφύγουν τους δασμούς άνθρακα και τις «πράσινες» βιομηχανικές επιδοτήσεις που θα οδηγήσουν σε εμπορικό πόλεμο, τον οποίο και οι δύο επιθυμούν να αποφύγουν. Οι διαπραγματεύσεις για το GSA, καθώς και οι συνεχιζόμενες παράλληλες συνομιλίες που αποσκοπούν να οδηγήσουν σε συμφωνία για τις κρίσιμες πρώτες ύλες, είναι βασικά στοιχεία αυτής της ευρύτερης προσπάθειας για τη συμφιλίωση των πολιτικών της ΕΕ και των ΗΠΑ σχετικά με το κλίμα και το εμπόριο.
• Μια συνολική συμφωνία στην οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα παραχωρούσαν η μία στην άλλη «έδαφος» και απαλλλαγές στο CBAM και στον IRA, αντίστοιχα, είναι απίθανη, ιδίως επειδή μια τέτοια κίνηση θα παραβίαζε τους κανόνες του ΠΟΕ («Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου»). Θα έρχονταν επίσης σε αντίθεση με την αιτιολόγηση των Βρυξελλών για το CBAM ως πρωτοβουλία χωρίς διακρίσεις, εστιασμένη στο κλίμα. Ωστόσο, οι δύο πλευρές εργάζονται σε παράλληλες διατομεακές συμφωνίες για τη μείωση των επιπτώσεων των δύο μέτρων του ενός στο άλλο. Ενώ ο GSA θα αντιμετωπίσει εν μέρει τους εμπορικούς φραγμούς για τον χάλυβα έντονου άνθρακα -που προκύπτουν από τον CBAM της Ευρωπαϊκής Ένωσης – οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον διαπραγματεύονται επίσης μια κρίσιμη συμφωνία περί ορυκτών που θα επιτρέψει στις εταιρείες εξόρυξης και χημικών της ΕΕ οι οποίες εξάγουν σε κατασκευαστές μπαταριών στις ΗΠΑ να επωφεληθούν από φορολογικές πιστώσεις για ηλεκτρικά οχήματα υπό την ομπρέλα του IRA.
• Το «Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας ΕΕ-ΗΠΑ» (TTC) ιδρύθηκε τον Ιούνιο του 2021 ως φόρουμ διατλαντικού συντονισμού σε θεμελιώδη παγκόσμια εμπορικά, οικονομικά και τεχνολογικά ζητήματα με στόχο την εμβάθυνση των διμερών εμπορικών και οικονομικών δεσμών. Εκτός από τις τακτικές υπουργικές συνεδριάσεις του TTC, ο Επίτροπος Εμπορίου της ΕΕ Βάλντις Ντομπρόβσκις και η Εμπορική Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ Κάθριν Τάι είχαν τακτικές συναντήσεις τονν περασμένο χρόνο για να επιταχύνουν τις προσπάθειες αντιμετώπισης των επίμονων εμπορικών διαφορών.
Η επίτευξη συνολικής συμφωνίας μέχρι την τρέχουσε προθεσμία της 31ης Οκτωβρίου παραμένει πρόκληση εν μέσω των επίμονων θεμελιωδών διαφωνιών, αλλά το κοινό ενδιαφέρον για τη διατήρηση της θετικής δυναμικής στις διμερείς εμπορικές σχέσεις σημαίνει ότι οι δύο πλευρές πιθανότατα θα αποφασίσουν να παρατείνουν την προθεσμία. Η αναφερόμενη ενδιάμεση συμφωνία για νέους δασμούς με στόχο την καταπολέμηση της υπερπαραγωγής χάλυβα στην Κίνα, -προτεραιότητα της κυβέρνησης Μπάιντεν-, επιβεβαιώνει το αμοιβαίο ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών να βελτιώσουν τις σχέσεις ΕΕ-ΗΠΑ εν μέσω κοινών γεωπολιτικών ανησυχιών και οικονομικών συμφερόντων. Ωστόσο, ενώ αυτό αντιπροσωπεύει όντως ένα βήμα προς τα εμπρός σε ευρύτερες διαπραγματεύσεις για την GSA, οι δύο πλευρές παραμένουν πολύ μακριά από τις βασικές πτυχές ενός ολοκληρωμένου και νομικά δεσμευτικού πλαισίου για τον περιορισμό των εισαγωγών χάλυβα και αλουμινίου έντονου άνθρακα. Από τη μία πλευρά, η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει ότι ο GSA θα πρέπει να είναι συμβατός με τους κανόνες του ΠΟΕ και να εφαρμόζεται παράλληλα με τη δική της εσωτερική πολιτική για τη φορολογία του άνθρακα — CBAM. Από την άλλη πλευρά, οι Ηνωμένες Πολιτείες πιέζουν για κοινούς δασμούς που θα αντικαταστήσουν το CBAM για το εμπόριο χάλυβα και αλουμινίου σε διμερή βάση. Στην πραγματικότητα, μια εισφορά άνθρακα σε όρια παρόμοια με του CBAM της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα απαιτούσε από τις Ηνωμένες Πολιτείες να εφαρμόσουν μια εγχώρια τιμή άνθρακα, μια πολιτικά ανέφικτη επιλογή στο τρέχον πολιτικό τους τοπίο.
Αυτό σημαίνει ότι μια συνολική συμφωνία του GSA μέχρι την προθεσμία της 31ης Οκτωβρίου φαίνεται απίθανη, αλλά καθώς ούτε οι Βρυξέλλες ούτε η Ουάσιγκτον επιθυμούν την επιστροφή των δασμών στον χάλυβα της «εποχής Τραμπ», το πιο πιθανό σενάριο είναι οι δύο πλευρές να αναβάλουν την προθεσμία και να φτάσουν σε υψηλό επίπεδο πολιτική συμφωνία τους επόμενους μήνες που θα εφαρμοστεί σε μεταγενέστερο στάδιο. Οι Βρυξέλλες και η Ουάσιγκτον θα πιέσουν για να καταλήξουν σε μια τέτοια συμφωνία πριν από τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές των ΗΠΑ το 2024, μετά τις οποίες ένα δυνητικά πιο προστατευτικό κοινοβούλιο και Επιτροπή της ΕΕ και μια πιθανή δεύτερη Προεδρία Τραμπ θα μπορούσαν να περιπλέξουν περαιτέρω τη συνεργασία. Ωστόσον, ακόμη και αν επιτευχθεί συμφωνία πριν από τις δύο εκλογές, μια ενδεχόμενη δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ πιθανότατα θα αποχωρήσει από τη συμφωνία και θα επιβάλει εκ νέου δασμούς, πράγμα που σημαίνει ότι ο κίνδυνος ενός διατλαντικού εμπορικού πολέμου θα παραμείνει.
• Ο GSA θα θεσπίσει ένα κοινό πλαίσιο για τη μέτρηση των εκπομπών άνθρακα που σχετίζονται με την παραγωγή χάλυβα και αλουμινίου και θα περιορίσει τις εισαγωγές προϊόντων που υπερβαίνουν ένα δεδομένο όριο περιεκτικότητας σε άνθρακα, επιβάλλοντας αντίστοιχη εισφορά. Οι Βρυξέλλες διαθέτουν ήδη ένα παρόμοιο εργαλείο — το CBAM — το οποίο επιβάλλει εισαγωγικό δασμό σε αγαθά που προορίζονται για την αγορά της ΕΕ τα οποία κατασκευάζονται σε χώρες με λιγότερο αυστηρή νομοθεσία για το κλίμα.
• Οι Ηνωμένες Πολιτείες διεξάγουν επί του παρόντος μια μελέτη για το επίπεδο των εκπομπών που σχετίζονται με τους τομείς χάλυβα και αλουμινίου τους, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση διερευνά ποια συστήματα τιμολόγησης άνθρακα τρίτων χωρών θα μπορούσαν να θεωρηθούν ισοδύναμα με το «Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών» (ETS), στο οποίο βασίζεται το CBAM. Αυτές οι παράλληλες προσπάθειες έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν τελικά μεγαλύτερη εναρμόνιση στα μέτρα που υιοθετήθηκαν από τις δύο αγορές στο πλαίσιο της «Παγκόσμιας Συμμαχίας Αειφορίας» (GSA), αν και καμία από τις δύο δεν θα ολοκληρωθεί πιθανότατα μέχρι την προθεσμία της 31ης Οκτωβρίου. Υπ΄ αυτήν την έννοια, μια περαιτέρω παράταση της περιόδου διαπραγμάτευσης και της «ατελούς» περιόδου θα αποκτούσε ακόμη μεγαλύτερη σημασία.
• Επίσης μια ενδεχόμενη νέα κυβέρνηση Τραμπ θα περιέπλεκε τα σχέδια για τη συμφωνία πρώτων υλών μεταξύ Βρυξελλών και Ουάσιγκτον. Εάν επανεκλεγεί, ο Τραμπ φαίνεται μάλλον απίθανο να σεβαστεί τη συμφωνία οπότε πιθανότατα τα επιχειρήματα κάθε πλευράς αμφισβητηθούν στο δικαστήριο.
του Αθανασίου Κωνσταντίνου
