Τα τελευταία χρόνια οι περιοχές της Βορείου Ηπείρου στην Αλβανία και του Ντονμπάς, όχι πια στην Ανατολική Ουκρανία αλλά ως κανονικό μέλος μετά από δημοψήφισμα, της Ρωσικής Ομοσπονδίας έχουν βρεθεί στο επίκεντρο εθνοπολιτικών συγκρούσεων πυροδοτώντας συζητήσεις σχετικά με την ευθύνη των εθνών που εμπλέκονται στην προστασία του λαού τους. Καθώς η κατάσταση στο Ντονμπάς παραμένει στο προσκήνιο λόγω της παρέμβασης της Ρωσίας για την προστασία των Ρώσων πολιτών του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ, μια πιο σκοτεινή και λιγότερο συζητημένη πραγματικότητα εκτυλίσσεται στη Βόρειο Ήπειρο.
Αυτό το άρθρο έχει ως στόχο να ρίξει φως στις πικρές αλήθειες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες στη Βόρειο Ήπειρο και να αναρωτηθεί γιατί η απάντηση της Ελλάδας διαφέρει από τις ενέργειες της Ρωσίας στο Ντονμπάς.
1. Το ιστορικό: Εθνοτικές εντάσεις στη Βόρειο Ήπειρο
Στην Βόρειο Ήπειρο ζει σημαντικός Ελληνικός πληθυσμός, αποτελούμενο από Έλληνες που προφανώς μοιράζονται βαθύς πολιτιστικούς και ιστορικούς δεσμούς με την Ελλάδα. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο Ελληνικός πληθυσμός στη Βόρειο Ήπειρο δεν είναι απλώς μια μειονότητα, αλλά μια σημαντική και ιστορικά εδραιωμένη Ελληνική κοινότητα που έχει βίαια ενσωματωθεί στο έδαφος της Αλβανίας.
Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών, αυτή η κοινότητα αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της δίωξης και της καταπίεσης από αλβανικά εγκληματικά στοιχεία, την αλβανική αστυνομία και τις αλβανικές ειδικές δυνάμεις, όπως οι περιπτώσεις της δολοφονίας από αλβανούς του Αριστοτέλη Γκούμα και του Κωνσταντίνου Κατσίφα.
Οι επιθέσεις με εθνοτικά κίνητρα εναντίον Ελλήνων στη Βόρειο Ήπειρο από αλβανούς έχουν μεν εγείρει ανησυχίες για την ασφάλεια και τα δικαιώματα αυτής της μειονοτικής κοινότητας αλλά κάποια σημαντική ενέργεια δεν έχει λάβει χώρα για την καταπολέμηση αυτής της αλβανικής εχθρότητας. Αναμενόμενα, το αποτέλεσμα αυτής της αδυσώπητης εκστρατείας τρόμου από τους αλβανούς έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του μεγέθους του ελληνικού πληθυσμού στην περιοχή, σύμφωνα με πληθυσμιακά στοιχεία από το dropolinews.gr.
Όμως παρά τις φρικαλεότητες αυτές, η διεθνής κοινή γνώμη συχνά αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει επαρκώς τα δεινά της Ελληνικής κοινότητας στη Βόρειο Ήπειρο, ανεχόμενη τις αδικίες που αντιμετωπίζουν αυτοί οι άνθρωποι που είναι μεν στα πατρογονικά εδάφη τους αλλά είναι κάτω από την τρομοκρατία του αλβανικού κράτους.
Η ανάγκη αναγνώρισης και προστασίας των πολιτιστικών και γλωσσικών δικαιωμάτων αυτού του Ελληνικού πληθυσμού παραμένει απλά μια ανησυχία, ασθενώς προτρέποντας την παγκόσμια κοινότητα να λάβει μια πιο ενεργή στάση για την υποστήριξη των δικαιωμάτων και της ευημερίας τους.
2. Το Ντονμπάς και η επέμβαση της Ρωσίας
Το Ντονμπάς, από την άλλη πλευρά, έγινε μάρτυρας μιας διαφορετικής τροχιάς γεγονότων. Ο κυρίως ρωσικός πληθυσμός της περιοχής αντιμετώπισε συγκρούσεις όταν η Ουκρανία επιδίωξε στενότερους δεσμούς με την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2014. Όμως η Ρωσία, αφού εξάντλησε όλα τα διπλωματικά μέσα, παρενέβη στρατιωτικά προς την προστασία των Ρώσων στο Ντονμπάς, δηλαδή στις επαρχίες του Λουχάνσκ και του Ντονέτσκ.
Ειδικότερα από τον Φεβρουάριο του 2022 και μετά η κατάσταση κλιμακώθηκε σε μια πλήρη ειδική στρατιωτική επιχείρηση προς την εξουδετέρωση των τρομοκρατικών στοιχείων που βομβάρδιζαν το Ντονμπάς, που αποδεδειγμένα επίσης είχε και σημαντικές παγκόσμιες γεωπολιτικές επιπτώσεις.
3. Το ζήτημα της προστασίας: αντικρουόμενες απαντήσεις
Ένα κρίσιμο ερώτημα προκύπτει κατά τη σύγκριση αυτών των δύο καταστάσεων: Γιατί η Ρωσία παρεμβαίνει με όλα τα μέσα ακόμη και στρατιωτικά στο Ντονμπάς για να προστατεύσει τον λαό της, ενώ η Ελλάδα εμφανίζεται απρόθυμη να προστατεύσει τους Έλληνες στη Βόρειο Ήπειρο;
Αυτή η ανισότητα στην αντιμετώπιση εγείρει σύνθετα ζητήματα εθνικής ταυτότητας, γεωπολιτικής αλλά σημαντικότερα και του ρόλου του Ελληνικού κράτους στη διασφάλιση των δικαιωμάτων και της ασφάλειας του Ελληνικού εθνοτικού πληθυσμού του στην Αλβανία.
4. Ο ρόλος της γεωπολιτικής
Αδιαμφισβήτητα οι γεωπολιτικοί παράγοντες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αντίδρασης των κρατών για την απόφαση διπλωματικών και στρατιωτικών συγκρούσεων που αφορούν την προστασία της Ομογένειας τους στο εξωτερικό.
Η επέμβαση της Ρωσίας στο Ντονμπάς γίνεται συχνά αντιληπτή από το δυτικό στρατόπεδο ως προσπάθεια προβολής ισχύος και διατήρησης της σφαίρας επιρροής της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην νευραλγική γεωγραφική περιοχή των ανοικτών πεδιάδων της Ουκρανίας και της Κριμαίας. Προφανώς εάν μια χώρα προστατέψει την ομογένεια της θα προβάλει την ισχύ της και θα αποκτήσει σημαντικά γεωπολιτικά (γεωοικονομικά και γεωστρατηγικά) ωφελήματα.
Αντίθετα, η προσέγγιση της Ελλάδας προς τη Βόρειο Ήπειρο μετριάζεται και αχνοσβήνει με την δικαιολογία της δήθεν πολυπλοκότητας των σχέσεων με την Αλβανία, το ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο, την επίκληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για παρέμβαση και την υπακοή στις πολιτικές του ΝΑΤΟ.
5. Ιστορικά παράπονα και εθνική ταυτότητα
Μια πιο προσεκτική εξέταση των ιστορικών παραπόνων αποκαλύπτει τον περίπλοκο ιστό συναισθημάτων και πολιτικών εθνικής ταυτότητας που επηρεάζουν τη δυναμική και των δύο περιοχών, της Βορείου Ηπείρου και του Ντονμπάς.
Η Ελληνική κοινότητα στη Βόρειο Ήπειρο θεωρεί τον εαυτό της μέρος του ευρύτερου Ελληνικού έθνους, επιδιώκοντας την αναγνώριση και την προστασία των πολιτιστικών και γλωσσικών δικαιωμάτων της. Το ίδιο ακριβώς αντίστοιχα συμβαίνει και με τους ρωσόφωνους και εθνικά ρωσικούς πληθυσμούς στο Ντονμπάς.
Ποιος μπορεί να ξεχάσει τα συγκινητικά λόγια μιας ηλικιωμένης κυρίας στο Ντονέτσκ καθώς έλεγε με δάκρυα στα μάτια: “Ήρθατε! Τελικά ήρθατε!” όταν στις 24 Φεβρουαρίου 2022 ο Πούτιν μόλις είχε αποφασίσει να επιτρέψει στον ρωσικό στρατό να προστατεύσει αυτές τις περιοχές της ρωσικής ομογένειας.
6. Ο αντίκτυπος των εξωτερικών ήπιων παραγόντων (κυρώσεις, διπλωματία)
Σίγουρα οι διεθνείς κανόνες και η πίεση από την παγκόσμια κοινότητα μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη ανταποκρίνονται σε συγκρούσεις που αφορούν τους εθνοτικούς συγγενείς τους. Για παράδειγμα, η επέμβαση της Ρωσίας στο Ντονμπάς αντιμετωπίστηκε με ευρεία καταδίκη από το δυτικό στρατόπεδο, οδηγώντας σε κυρώσεις και διεθνή απομόνωση. Το αποτέλεσμα ήταν να ενδυναμωθεί το ρούβλι και να αναβαθμιστεί σε σημαντικό βαθμό η θέση της Ρωσίας ιδιαίτερα στις πλουτοπαραγωγικές περιοχές της Ασίας και της Αφρικής.
Πάντως ένα κύριο συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι με διπλωματικούς τρόπους και ήπια ισχύ δεν επιτυγχάνεται η προστασία μιας ομογένειας σε εξαιρετικά αφιλόξενο έδαφος. Τρανταχτό παράδειγμα η υπόθεση του Φρέντι Μπελέρη όπου η αλβανική Ειδική Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς (SPAK), έχοντας παραβιάσει κατάφορα το τεκμήριο της αθωότητας καθίζει στο εδώλιο των κατηγορουμένων τον εκλεγμένο δήμαρχο Χειμάρρας καθώς και τον συνεργάτη του Παντελή Κοκαβέση με την κατηγορία της ενεργητικής διαφθοράς σε εκλογικές διαδικασίες.
7. Άλλοι γεωπολιτικοί κίνδυνοι από την αποδυνάμωση της Ομογένειας της Βορείου Ηπείρου
Η ευθυγράμμιση της Αλβανίας με την Τουρκία είναι εμφανής μέσω της ιδιότητας της ως στρατηγικού συμμάχου και της στενής συνεργασίας της σε γεωπολιτικά θέματα όπως το θέμα της Ελληνοαλβανικής ΑΟΖ. Οι δύο χώρες έχουν προωθήσει μια ισχυρή εταιρική σχέση, επιτρέποντας στα τουρκικά πολεμικά πλοία και υποβρύχια να έχουν πρόσβαση στα αλβανικά λιμάνια, γεγονός που εδραιώνει περαιτέρω τους στρατιωτικούς και διπλωματικούς δεσμούς τους.
Επιπροσθέτως σε διάφορους και διάφορους γεωπολιτικούς τομείς, η Αλβανία έχει δείξει μεγάλη προθυμία να ευθυγραμμιστεί και να υποστηρίξει τις τουρκικές πολιτικές, αν και φυσικά πάντοτε έρχονται σε αντίθεση με τα Ελληνικά συμφέροντα.
Είναι προφανές ότι μια αποδυνάμωση της Ομογένειας στην Βόρειο Ήπειρο συρρικνώνει στρατηγικά την ισχύ της Ελλάδος στην νευραλγική περιοχή της Ηπείρου αλλά και ολόκληρης της Ελλάδος.
Συμπέρασμα
Η σύγκριση μεταξύ της Βορείου Ηπείρου και του Ντονμπάς αποκαλύπτει ένα σύνθετο δίκτυο ιστορικών, γεωπολιτικών και εθνικών παραγόντων εθνικής ταυτότητας που διαμορφώνουν τις απαντήσεις των κρατών σε συγκρούσεις που αφορούν την ομογένεια τους.
Ίσως η παρέμβαση της Ρωσίας στο Ντονμπάς να αντιμετωπίστηκε με εχθρότητα και κυρώσεις από τη Δύση, αλλά από την άλλη πλευρά το ρούβλι έγινε ισχυρότερο, η Ρωσία απέκτησε ισχυρότερους συμμάχους και ο Πούτιν με τον Σι Τζινπίνγκ μιλούν για την ανατροπή της δυτικής τάξης που βασίζεται σε δυτικούς εγωιστικούς κανόνες (rules-based order) και την εκθρόνιση του αμερικανικού δολαρίου από τα διαπιστευτήρια του ως το κύριο διεθνές νόμισμα.
Από την άλλη πλευρά, η προσέγγιση της Ελλάδας προς τη Βόρειο Ήπειρο αφήνεται να επηρεαστεί από μια λεπτή ισορροπία εσωτερικών και εξωτερικών ζητημάτων, πιέσεων και αποσιωπήσεων που έχουν μόνο έναν κοινό στόχο: να μην κάνουν τίποτα γι ‘αυτό και αυτή είναι η πικρή αλήθεια.
του Θεοδώρου Κωστή
