Τα τελευταία 10 χρόνια γράφαμε συχνά ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μία διαδικασία εκτεταμένης αναδιάταξης, κάτι που κάνει κάθε λίγες γενιές. Αυτή δεν είναι μια διαδικασία που εξαρτάται μόνον από τις αποφάσεις των ισχυρών ή κάτι που μπορεί εύκολα να σταματήσει. Απορρέει κυρίως από αλληλοδιαπλεκόμενες οικονομικές και πολιτικές πιέσεις στο εσωτερικό των χωρών. Αυτές οι εσωτερικές πιέσεις ενίοτε μετατρέπονται και σε στρατιωτικές πιέσεις, καθώς το εκάστοτε εσωτερικό σύστημα προσπαθεί να σταθεροποιηθεί. Ορισμένες χώρες αντιμετωπίζουν αυτά τα δρώμενα ως επώδυνα αλλά συνηθισμένα γεγονότα, ενώ άλλες αποσταθεροποιούνται ή επιτίθενται.
Ένα άλλο όνομα για αυτήν την διαδικασία είναι «πρόοδος», η οποία όμως απέχει πολύ από μια θριαμβευτική πορεία προς την ευτυχία, αλλά αντίθετα παριστά μιαν οδυνηρή μάχη με την πραγματικότητα. Οι εγγενείς πόνοι της προόδου μετατρέπονται σε έμμονες κατηγορίες εναντίον άλλων ανθρώπων και άλλων εθνών. Πάντοτε κάποιος πρέπει να θεωρηθεί υπεύθυνος για την ενοχλητική διατάραξη και τον ασύμφορο αποπροσανατολισμό της αλλαγής, ενώ ο καθείς πάντα κουνά το δάχτυλό του στραμμένο στους άλλους, λησμονώντας ότι τα τρία από τα πέντε δάχτυλά του δείχνουν ταυτόχρονα τον εαυτό του !
Θεμέλιο αυτού του τρέχοντος κοσμοϊστορικού κύκλου ήταν η Ευρώπη στις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν η πάλαι ποτέ κραταιά Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε. Κατόπιν, στις 7 Φεβρουαρίου του 1992, υπεγράφη η συνθήκη του Μάαστριχτ για την «ένωση» της Γηραιάς Ηπείρου, αποτελεί δε την τρίτη κατά σειρά θεμελιώδη συνθήκη με την οποία ολοκληρώθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύγχρονος θεσμός, ύστερα από τη Συνθήκη της Ρώμης και την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (1986). Το 2001, οι Ηνωμένες Πολιτείες εβίωσαν τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Το 2013, ο Σι Τζινπίνγκ έγινε ο 7ος πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, και αρχηγός του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού. Βεβαίως κατά την αναδίφησή μας δεν πρέπει να λησμονούμε πως μέσα στον κύκλο της ιστορίας, μια ή δύο δεκαετίες είναι ένας σχετικά μικρός χρόνος.
Εκείνη την εποχή ελέγετο πως ο κατακερματισμός της Σοβιετικής Ένωσης είχε σκοπό να δημιουργήσει μιαν ανθρωποκεντρικότερη, πιο … αποτελεσματική πλανητική περιοχή. Η ενοποίηση της Ευρώπης υπό την Ευρωπαϊκή Ένωση είχε σκοπό να μειώσει την προοπτική σύγκρουσης, δημιουργώντας παράλληλα μιαν ευρεία ευημερία. Η απάντηση των ΗΠΑ στην επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου είχε σκοπό να μειώσει την διαχεόμενη απειλή της τρομοκρατίας. Η εκλογή του Σι είχε σκοπό να βάλει την Κίνα στον «δρόμο προς την άνευ προηγουμένου ευημερία».
Βεβαίως καμία από αυτές τις προθέσεις δεν κατέληξε σε πλήρη αποτυχία. Η σοβιετική διάλυση οδήγησε ορισμένες χώρες από την πρώην Σοβιετική Ένωση και τους δορυφόρους της σε υψηλότερο βαθμό ευημερίας. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση οδήγησε σε μια περίοδο σχετικής παραγωγικότητας. Η αμερικανική απάντηση στην Αλ Κάϊντα απέτρεψε μιαν άλλη επίθεση τύπου 9/11 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Και η Κίνα αναδύθηκε σύγχρονη και ακμαιότερη. Όπως συνέβη και με άλλους κοσμοϊστορικούς κύκλους, οι προθέσεις των ηγετών δεν ήσαν μια πλήρης αποτυχία, τουλάχιστον μέχρι τον επόμενο κύκλο.
Έχει πλέον περάσει μια γενιά από τότε που ξεκίνησε η τελευταία αλλαγή και τα ρήγματα της προηγουμένης φάσεως βρίσκονται στο τελικό στάδιο αλλαγής. Η Ρωσία εμπλέκεται σε μια προσπάθεια «ανασυγκρότησης» της Σοβιετικής Ένωσης, ξεκινώντας από τον πόλεμό της στην Ουκρανία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι βαθιά διχασμένη, ενώ η Γερμανία και η Γαλλία έχουν προτείνει τη θεσμοθέτηση της διαιρέσως. Τις τελευταίες ημέρες, ο ισλαμικός ριζοσπαστισμός ορθώθηκε πάλι με την εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ.
Οι μαχητές της Χαμάς εξαπέλυσαν μεγάλη επίθεση στο Ισραήλ το πρωί του Σαββάτου, 7 Οκτωβρίου του 2023. Γνωρίζουμε ασφαλώς πως η Χαμάς είναι μια ισλαμική οργάνωση έχουσα αρκούντως στενούς δεσμούς με το Ιράν, το οποίο λέγεται ότι αποτελεί την κύρια πηγή χρηματοδότησεώς της. Αυτό το στοιχείο την διαφοροποιεί από την Φατάχ, η οποία υποστηρίζεται από την Αίγυπτο, είναι πιο κοσμική – λαϊκή και προφανώς δεν συμμετείχε στην επίθεση. Το μεγαλύτερο μέρος των αραβικών χωρών είναι εχθρικές προς το Ιράν και ως εκ τούτου δεν φαίνεται πως θα υποστηρίξουν τη Χαμάς, ενώ μάλιστα οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ για την εξομάλυνση των σχέσεών τους βρίσκονται σε εξέλιξη. Η Αίγυπτος είναι εχθρική προς τη Χαμάς, παρ΄όλον που η τελευταία κυριαρχεί στη Γάζα. Το 2008, όταν η Χαμάς εκτόξευσε ρουκέτες στο Ισραήλ από τη Γάζα, οι Ρεπουμπλικάνοι ισχυρίστηκαν ότι «χρήματα από την αμερικανική βοήθεια είχαν απελευθερωθεί στη Χαμάς λίγο πριν την επίθεση». Παρόμοιοι ισχυρισμοί έχουν ήδη διατυπωθεί κατά της κυβερνήσεως Μπάιντεν σχετικά με τα κεφάλαια που απελευθέρωσε …. στο Ιράν ως μέρος της ανταλλαγής κρατουμένων !
Τα προαναφερόμενα «σπαράγματα» της ειδησεογραφίας αποτελούν ένα μικρότατο κλάσμα της πολυπλοκότητος της Μέσης Ανατολής και της πολιτικής που εμπλέκεται στα γεγονότα του παρελθόντος Σαββατοκύριακου. Προφανώς δεν επρόκειτο για μιαν αυθόρμητη επίθεση, αλλά για μια εξαιρετικά περίπλοκη επιχείρηση, με προσεκτικό συντονισμό από αέρος επιθέσεων, πυραυλικών επιθέσεων, διασπάρτων ναυτικών μικροαποβάσεων και επιθέσεων πεζικού μετρίας κλίμακος.
Γιατί η επίθεση της Χαμάς πραγματοποιήθηκε τώρα; Μπορούμε ευλόγως να υποθέσουμε ότι το Ιράν παρατηρούσε λεπτομερώς την αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ Ισραήλ και αραβικών χωρών όπως η Σαουδική Αραβία και ανησυχούσε ότι θα αποκλειστεί από το αναδυόμενο σύστημα. Οι εντάσεις μεταξύ των Αράβων Σουνιτών και των Ιρανών Σιιτών (παλαιά και θεμελιώδης διαίρεση στο Ισλάμ) είναι ουσιαστικές, οπότε η μεταμορφούμενη αραβική σχέση με το Ισραήλ έπρεπε να διαταραχθεί. Εξ ου και η επίθεση, με την ασφαλή υπόθεση ότι μια εκτενής και βάναυση ισραηλινή απάντηση ήταν αναπόφευκτη, (μαζί με τη βοήθεια των ΗΠΑ στο Ισραήλ), κάτι που θα είναι μεγάλη ντροπή για τους Άραβες. Είναι αναμφίβολα πολύ πιο περίπλοκο απ΄ ότι αυτό, ενώ και πάρα πολλοί Άραβες Σουνίτες δεν θέλουν καμία σχέση με την εξομάλυνση με το Ισραήλ. Συνεπώς αυτή είναι μια πιθανή λογική εξήγησή του γιατί η επίθεση έπρεπε να συμβεί τώρα.
Η επίθεση σχεδιάστηκε για να αποθαρρύνει μιαν … αντεπίθεση. Η εστίασή της, εκτός από την ταχεία και βραχεία προσβολή στόχων, ήταν να αιχμαλωτίσει ανθρώπους, ειδικότερα δε νέους και παιδιά. Η υποκειμένη παραδοχή μιας τέτοιας σχεδιάσεως είναι ότι οι Ισραηλινοί δεν θα αντεπιτεθούν κινδυνεύοντας να σκοτώσουν Ισραηλινούς ομήρους. Οι Ισραηλινοί ισχυρίσθηκαν ότι η Χαμάς … αλυσόδεσε Ισραηλινά παιδιά σε πασσάλους σε περιοχές όπου πιθανόν να πραγματοποιηθεί επίθεση. Εάν συνέβη αυτό, είναι προφανές πως για τους σχεδιαστές της επιθέσως η αδίστακτη σύλληψη και η αναγκαστική ….«πάκτωση» παιδιών είναι δυσάρεστη αλλά …. αποτελεσματική.
Πριν εξετάσουμε την επικείμενη «απάντηση» του Ισραήλ, πρέπει να εξετάσουμε και τα σχετικά με την περιβόητη ισραηλινή υπηρεσία πληροφοριών Μοσάντ («Ινστιτούτο Πληροφοριών και Ειδικών Αποστολών»), που φημίζεται ως παγκόσμιας κλάσης, αλλά έχει βιώσει την δεύτερη μεγαλύτερη αποτυχία της μετά από σχεδόν 50 χρόνια, όταν το Ισραήλ κατά τον «Δ’ Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο» (του Ραμαζάν ή Γιόμ Κιπούρ – Ημέρα της Εξιλεώσεως) δέχθηκε ταυτόχρονα και μιαν αιφνιδιαστική επίθεση από τον αιγυπτιακό στρατό από τη Διώρυγα του Σουέζ και από τον συριακό στρατό από τα υψώματα του Γκολάν. Αυτές οι επιθέσεις είχαν σχεδιαστεί για να κατατρομοκρατήσουν, να προξενήσουν εμβροντησία και παντελή σύγχυση στους Ισραηλινούς και εν τέλει να τους αναγκάσουν σε εντελώς απρογραμμάτιστη δράση ώστε να διαχωρίσουν τις δυνάμεις τους και να αποδυναμώσουν την ικανότητά τους να αντιστέκονται στις επιθέσεις.
Οι επιθέσεις αποκρούσθηκαν και τελικά οι αντεπιθέσεις πέτυχαν, αλλά το αποτέλεσμα ήταν «στιγμιαίο». Οι μαχητικές δυνάμεις του Ισραήλ ανέκαμψαν γρήγορα από την παταγώδη αποτυχία των μυστικών υπηρεσιών να αντιληφθούν την απειλή. Στην πραγματικότητα, οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες αντελήφθησαν ένα μεγάλο μέρος του σχεδιασμού και της προετοιμασίας του εχθρού για την επίθεση, η οποία απαιτούσε πολλές συναντήσεις και ηλεκτρονικές επικοινωνίες που υπεκλέπτοντο. Οι Ισραηλινοί αποθανάτισαν επίσης πάμπολλες αεροφωτογραφίες μαζικών αριθμών αρμάτων μάχης και οι «ανθρώπινες πληροφορίες» (κατασκοπεία, αναγνωρίσεις, ανακρίσεις) εξακρίβωσαν αυξανόμενη δραστηριότητα και ενθουσιασμό στα αεροδρόμια. Όμως οι Ισραηλινοί απέτυχαν να καταλάβουν τι θα μπορούσε να σημαίνει η ταυτόχρονη δραστηριότητα στην Αίγυπτο και στη Συρία !
Η κύρια κατάρρευση επήλθε στους αναλυτές των πληροφοριών. Οι αναλυτές πρέπει να απορροφούν τάχιστα όλα τα δεδομένα για να εξάγουν ένα συμπέρασμα. Ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις οι οργανώσεις πληροφοριών αναπτύσσουν μια ανάλυση βασισμένη αρχικά στα γεγονότα, αλλά αποτυγχάνουν κατόπιν να την ενημερώσουν καθώς εισρέουν διαρκώς νέα και αντιφατικά γεγονότα. Η ανάλυση αποκτά ένα «μεταφυσικό χρίσμα», γίνεται «ανυπέρβλητη», «πληρεστάτη» …. «ιερή» και εν τέλει η πρόβλεψη παραμένει αμετάβλητη. Το 1973, οι Αιγύπτιοι και οι Σύροι προετοιμάζονταν προφανώς για κάτι, αλλά η υπάρχουσα αντίληψη των Ισραηλινών – που έλεγε ότι κανένας από τους δύο δεν θα ξεκινούσε πόλεμο με τον τρέχοντα πεπαλαιωμένο εξοπλισμό και την ελλειπή εκπαίδευσή τους – διαμόρφωσε την κατανόησή τους για τα γεγονότα. Κάθε οργάνωση πληροφοριών αντιμάχεται με τις συλλήψεις, τις παραδοχές και τις έννοιές της ! (Όπως ακριβώς συμβαίνει και στις άρχουσες ομάδες των κομμάτων) Λίγοι μόνον επιτυγχάνουν. Στις πληροφορίες, η εγγενής αγάπη των ανθρώπων για τη σταθερότητα είναι θανατηφόρα !
Φαίνεται ότι η κύρια παραδοχή αυτήν την φορά ήταν πως η Χαμάς και ιδιαίτερα οι Ιρανοί «ευεργέτες» της ήσαν παγιδευμένοι σε διαπραγματεύσεις με διάφορες δυνάμεις και επεδίωκαν να συνάψουν ποικίλες κερδοφόρες σχέσεις, οι οποίες αξιοποιούνται από το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Προφανώς, αυτή η ανάλυση ήταν απόλυτα λανθασμένη, ώστε ανερωτώμεθα εάν κάποιο στοιχειώδες ίχνος ευφυΐας ή μία εμμονική αντίληψη, μια σφαλερά σύλληψη καθοδήγησε τους αναλυτές. Γεννάται μάλλον σοβαρά υπόνοια για το τελευταίο, αλλά δεν γνωρίζουμε, καθώς η επίσημη θέση του Ισραήλ είναι ότι θα εξετάσει ενδελεχώς την αποτυχία των μυστικών υπηρεσιών. Αμφιβάλλω βεβαίως αν θα δημοσιεύσει πλήρη έκθεση. Στο μεταξύ, η νυν ομάδα πληροφοριών της Μοσάντ ….παραμένει στη θέση της. Υπάρχουν ήδη πολλές πληροφορίες για επεξεργασία, και ο εξελισσόμενος πόλεμος μπορεί να είναι μακρύς, αλλά αυτό είναι το κομβικό καθήκον των αναλυτών πληροφοριών. Όπως όλοι οι πόλεμοι και αυτός είναι ένας πόλεμος πληροφοριών – οι πληροφορίες αναπτύσσουν και κατευθύνουν τους αγωνιστές.
Επίσης πρέπει για λόγους στοιχειώδους αναλυτικής αρτιότητος να τεθεί και το προφανές ερώτημα: Μήπως η Ρωσία πυροδότησε το θανατηφόρο αυτό δρώμενο, ώστε να αποσπάσει την αμερικανική προσοχή από την Ουκρανία; Η εισαγωγική απαντητική εικασία είναι «όχι» ! Η Ρωσία είναι εμπεπλεγμένη με πολλές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, που δεν ήθελαν αυτόν τον πόλεμο. Εν πάση περιπτώσει, η έναρξη ενός πολέμου και δη με την υπόθεση ότι οι ΗΠΑ μπορεί να εκτραπούν εμπλεκόμενες θα μπορούσε να κτυπήσει το ίδιο το «πρόσωπο» της Ρωσίας, το οποίο είναι ήδη αρκούντως …. κτυπημένο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, έχοντας αποτρέψει περαιτέρω μεγάλες επιθέσεις από ισλαμιστές τρομοκράτες, έχουν διολισθήσει στην προβλεπόμενη τελική φάση του δικού τους κοσμοϊστορικού κύκλου, όπου οι εντάσεις μεταξύ των ανθρώπων για την πολιτική, τη φυλή, τη θρησκεία, τη σεξουαλικότητα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να έχετε κατά νου θα κλιμακωθούν και θα κυριαρχήσουν τα επόμενα λίγα χρόνια. Και η προηγηθείσα οικονομική άνοδος της Κίνας έχει ήδη δώσει τη θέση της σε τεράστια οικονομική αδυναμία και πολιτική ένταση.
Υπάρχουν δύο σημεία που πρέπει να επισημανθούν εδώ. Πρώτον, τα έθνη περιέχουν πολλά εκατομμύρια ανθρώπους. Αυτοί οι άνθρωποι πράγματι …. εξεμούν πολυποίκιλες μηρυκασμένες αποφάσεις, για τις οποίες κατηγορούν τους … εκάστοτε επιλεγμένους ηγέτες τους, επειδή η πραγματική διαδικασία εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν μαζί είναι όντως πάρα πολύ περίπλοκη για να κατανοηθεί. Κάποιος πρέπει να κατηγορηθεί, και δεν μπορεί να είναι ο εαυτός του μέσου ανθρωπάκου, οπότε υπάρχει περιοδική οργή. Δεύτερον και ίσως σημαντικότερο, είναι πως το πρόβλημα κάθε νέας ιστορικής περιόδου προέρχεται από τη λύση της τελευταίας περιόδου.
Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια νέα περίοδο, η οποία έχει τις ρίζες της στην τελευταία και αποτελείται από πόλεμο, οικονομική κρίση και αμοιβαία οργή. Αυτές είναι οι πραγματικά καθολικές πραγματικότητες, μερικές φορές εύθυμες και θυμηδιογόνες, πολύ όμως συχνά όντως τραγικές. Ανθρώπινες, πολύ ανθρώπινες ! Όπως η Τραγωδία, κατά πως ορίστηκε από τον Σταγειρίτη φιλόσοσοφο Αριστοτέλη Νικομάχου, στο έργο του «Περί Ποιητικής» (1449b-1450b).
Η Τραγωδία δεν είναι απλώς «ποιητών πλάσματα ουδέ συγγραφέων επινοήσεις, αλλά γεγενημένων ίχνη. Και προσώπων και πράξεων». Επειδή δε τα γεγενημένα, σύμφωνα με την ανθρώπινη φύσι («κατά το ανθρώπινον») πάντοτε επαναλαμβάνονται (παραπλήσια -εισί και έσονται), όπως επισημαίνει και ο Θουκυδίδης, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η Τραγωδία αποτελεί «κτήμα ες αεί μάλλον»
Όμως οι δημιουργοί της τραγωδίας πρόγονοί μας έβλεπαν το δρώμενο με τον ίδιο τρόπο. Μπορούμε άραγε να αποφύγουμε αυτούς τους κοσμοϊστορικούς κύκλους ; Ασφαλώς δεν το έχουμε πράξει ακόμα !
του Αθανάσιου Κωνσταντίνου
