Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχει σημασία να αναλογισθούμε τι είναι γνήσια δημοκρατία.
Να διευκρινίσουμε στο μυαλό μας, ποια είναι η όψη αλλά και η υπόσταση της διακυβέρνησης στην χώρα μας κι όχι μόνο. Ποιο είναι το πρόσωπο της εξουσίας.
Ας κάνουμε την βασική ερώτηση. Τι είναι εξουσία;
Κατ’ αρχήν είναι μια συντομογραφία. Κανονικά δεν πρέπει να λέμε «εξουσία» αλλά «εξουσία επάνω μας».
Κι όμως, σχεδόν κανείς δεν προβληματίζεται με το γεγονός πως, όταν δίνει την εξουσία σε ένα κόμμα, προσφέρει την δύναμη να εξουσιάζουν τον ίδιο την οικογένεια και τους φίλους του.
Κι αυτό γιατί, η επικοινωνιακή πολιτική (δηλαδή το επιστημονικό ψέμα) την οποία θρέφει και ανέχεται η παρούσα κοινωνία μας, μας κάνει να πιστεύουμε ότι όταν κυβερνά το κόμμα μας, κυβερνάμε κι εμείς οι ίδιοι! Ψεύδος, παραπλάνηση, κοροϊδία, κακοήθεια και ατιμία. Τίποτε δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την αλήθεια…
Η πραγματικότητα είναι αφοπλιστικά απλή, όπως κάθε σοβαρό πράγμα στην ζωή. Σήμερα υπάρχει ένα διεθνές πλέγμα οικονομικής εξουσίας, το οποίο για να διατηρείται ποδηγετεί τις επιμέρους κυβερνήσεις. Καθόλου δεν ενδιαφέρεται το διεθνές αυτό σύμπλεγμα, για τον πολίτη, παρά μόνο ως commodity στις συναλλαγές του (δανείζομαι εδώ έναν διεθνή χρηματιστηριακό όρο).
Θεωρητικά μια τέτοια κατάσταση, δεν επιβάλλει την απόρριψη της επιμέρους δημοκρατικής πρακτικής σε τοπικές κοινωνίες όπως η Ελλάδα. Και η αλήθεια είναι πως, προς το παρόν δεν το κάνει. Στο μέλλον θα γίνει, είναι αναντίρρητο αλλά σήμερα δεν είναι ακόμη αδύνατο.
Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι, οι πολίτες δύνανται ακόμη να εκλέγουν κυβερνήσεις, ακόμη και σε αυτό το θολό τοπίο, με γνώμονα την καλυτέρευση της ζωής τους και την προστασία των ιδεωδών τους.
Όμως για να γίνει κάτι τέτοιο, θα πρέπει οι πολίτες να έχουν γνώση, να έχουν αυτό που κάποτε λεγόταν «αγωγή του πολίτη». Να ξέρουν για παράδειγμα τι σημαίνει δημοκρατία.
Κάντε ένα μικρό πείραμα, ρωτήστε φίλους ή την οικογένειά σας, τι σημαίνει δημοκρατία. Είναι βέβαιο πως δεν θα πάρετε τις ίδιες απαντήσεις. Θα ακούσετε για ελευθερία, για εκλογές, για ισονομία, για αυτοδιάθεση. Όλες πιθανές, αλλά γενικές κι αόριστες απαντήσεις. Και κάθε μια από αυτές, μπορεί να ερμηνευθεί με δεκάδες τρόπους και να εφαρμοσθεί με ακόμη περισσότερους τρόπους.
Πρακτικά, οι διαδικασίες ενός «δημοκρατικού πολιτεύματος» λίγον αντίκτυπο έχουν στην ουσιαστική δημοκρατία και εν τέλει, λίγο ενδιαφέρουν. Αν δηλαδή σε ένα κράτος γίνονται εκλογές για βουλευτές, ή και για γερουσιαστές,
αν εκλέγονται μια ή δύο βουλές, αν γίνονται εκλογές κάθε τέσσερα ή πέντε χρόνια, αν η δημοκρατία είναι βασιλευομένη ή προεδρική ή προεδρευομένη, αν ψηφίζουν ομογενείς ή όχι, λίγη σημασία έχει για την ουσία.
Ακόμη και το μέτρο της διαφάνειας δεν έχει αξιόλογη σημασία.
Σκεφθείτε ότι όλα τα παραπάνω έχουν εφαρμοσθεί και εφαρμόζονται σε δεκάδες χώρες αλλά η αποτυχία της κεντρικής εξουσίας να εκφράσει την λαϊκή θέληση αλλά και να οδηγήσει σε προκοπή κι αντιμετώπιση των τεράστιων προβλημάτων, είναι αυταπόδεικτη.
Ο λόγος όπως προανέφερα είναι απλός. Ο κρίσιμος πυρήνας είναι ένα και μόνο πράγμα: η λογοδοσία.
Σαν άμυνα, σαν αντιστάθμισμα, η εξουσία καλλιεργεί στην κοινωνία την πεποίθηση ότι όλα είναι σάπια και τίποτε δεν αξίζει. Και το κάνει αυτό διότι, μέσα στην αόριστη θεωρία ότι όλα στον κόσμο είναι λάθος, κάθε σταθερή κι ορισμένη αίσθηση ευθύνης εξαφανίζεται.
Όταν οι κυβερνώντες, υπόκεινται σε λογοδοσία για τις πράξεις τους, τότε υπάρχει πραγματικά ένα κράτος που δύναται να ενεργεί προς το εθνικό συμφέρον και να λύνει προβλήματα.
Όταν η λογοδοσία είναι ανύπαρκτη, τότε πείτε το δημοκρατία, πείτε το δικτατορία, πείτε το κομμουνισμό ή φιλελευθερισμό ή σοσιαλισμό, το καθεστώς είναι ένα και το αυτό και είναι αντιλαϊκό, αντεθνικό και οπισθοδρομικό.
Έχοντας κάνει αυτόν τον στοχασμό, σας καλώ να σκεφθείτε, πόσο έχει λογοδοτήσει οποιαδήποτε κυβέρνηση κι αν θυμηθείτε τα τελευταία πενήντα χρόνια.
Ποιοι έχουν λογοδοτήσει για εξαφανισμένα κρατικά κεφάλαια, για μίζες, για σκανδαλώδη έργα, για μνημειώδεις οικονομικές γκάφες, για φυσικές καταστροφές που δεν αντιμετωπίστηκαν, για μαζικούς θανάτους πολιτών, για την αποτυχία του συστήματος υγείας, για την υπονόμευση της παιδείας, για την απαξίωση θεσμών όπως η δικαιοσύνη, για την διεθνή υποβάθμιση και τον εξευτελισμό της χώρας.
Όταν καταλήξετε σε συμπεράσματα, ελπίζω να καταλήξετε και για την μορφή της εξουσίας (επάνω μας) στην Ελλάδα.
του Αχιλλέως Ξανθάκη
