Στις 28 Αυγούστου για πρώτη φορά στην ιστορία ένας ολόκληρος στρατιωτικός σχηματισμός, η 47η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία των Ουκρανών, κάηκε με την χρήση θερμοβαρικού οπλικού συστήματος. Περίπου 1.800 Ουκρανοί στρατιώτες εξαερώθηκαν στην περιφέρεια της Ζαπορίζια από χτύπημα που εξαπολύθηκε από συστοιχίες ρουκετών TOS-1A (Tyazhyelaya ognemyetnaya sistema, σύστημα βαρέος φλογοβόλου) του Ρωσικού πυροβολικού.
Ο εκτοξευτής πυραύλων TOS-1Α (θερμοβαρικό ρουκετοβόλο) θεωρείται ένα από τα πιο επίφοβα συμβατικά οπλικά συστήματα στον κόσμο. Πρόκειται για έναν πολλαπλό εκτοξευτή 24 ρουκετών τοποθετημένο στο πλαίσιο ενός άρματος T-72Α, που ως όχημα εκτόξευσης φέρει την ονομασία ΒΜ-1. Οι ρουκέτες του MLRS TOS-1A είναι εξοπλισμένες με θερμοβαρικές κεφαλές οι οποίες έχουν τον τρόπο δράσης ενός αερολύματος ή βόμβας κενού. Αφού χτυπήσουν την περιοχή-στόχο, οι εκρηκτικοί μηχανισμοί απελευθερώνουν μια πολύ εύφλεκτη χημική ουσία. Εκτός από την κανονική έκρηξη πίεσης, το λεπτό αεροζόλ αναφλέγει τον αέρα του περιβάλλοντος και δημιουργεί έναν καταστροφικό συνδυασμό κύματος θερμότητας και πίεσης σε ακτίνα 200 έως 400 μέτρων. Το ωστικό κύμα που δημιουργείται από την έκρηξη ακολουθείται από μια φάση αρνητικής πίεσης στο κέντρο της έκρηξης. Ο αέρας που προηγουμένως ωθήθηκε προς τα έξω αναρροφάται πίσω σε δευτερόλεπτα, συμπεριλαμβανομένων των εύφλεκτων αερολυμάτων.
Ουσιαστικά το TOS-1Α «Solntsepyok» (καυτός ήλιος στα ρωσικά) είναι μια περαιτέρω εξέλιξη του κλασικού φλογοβόλου, είναι μέρος του πυροβολικού με μια σχετικά μικρή εμβέλεια μάχης έως και έξι χιλιόμετρα. Το TOS-1Α δεν είναι μόνο ένα ιδιαίτερα θανατηφόρο όπλο, αλλά και ένα ιδιαίτερα αποτρεπτικό όπλο, καθώς θεωρείται «ένα βήμα κάτω από την ατομική βόμβα». Ο προκάτοχος του TOS-1A, το TOS-1, χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στον πόλεμο του Αφγανιστάν στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Αργότερα αναπτύχθηκε από τους Ρώσους στον πόλεμο της Τσετσενίας, πιο πρόσφατα σε αποστολές στην Συρία εναντίον των ισλαμοσυμμοριτών. Εκεί, ο Ρωσικός στρατός χρησιμοποίησε το TOS-1 σε περιοχές που είχε καταλάβει ο ISIS, στο Χαλέπι και στο λιμάνι της Λατάκια. (Υπάρχουν πληροφορίες ότι συστήματα TOS έχουν προμηθευτεί Ιράν και Σαουδική Αραβία).
Ακολούθως θα αναλύσουμε τι είναι και πως λειτουργεί ένα θερμοβαρικό όπλο:
Ένα θερμοβαρικό όπλο είναι ένα όπλο που τίθεται σε ισχύ σε δύο βήματα: Πρώτον, μια έκρηξη διασκορπίζει καύσιμο (συνήθως μια επιβλαβή ουσία όπως αιθυλενοξείδιο, οξείδιο του προπυλενίου ή δεκάνιο) στον αέρα. Μετά από αυτό, το προκύπτον νέφος αερολύματος (δηλαδή ένα σύννεφο μικροσκοπικών σταγονιδίων) αναφλέγεται. Αφού αναφλεγεί το νέφος αερολύματος, δημιουργείται ένα κύμα πίεσης με διάμετρο μέχρι 50 μέτρα. Το καύσιμο μπορεί να διεισδύσει σε εσωτερικούς χώρους (κτίρια, υπόγεια, χαρακώματα), γεγονός που καθιστά αυτά τα όπλα αποτελεσματικά ακόμη και εναντίον οχυρωμένων στόχων. Το φαινόμενο πίεσης διαρκεί πολύ περισσότερο από ό, τι με ένα συμβατικό εκρηκτικό και η θερμότητα που παράγεται είναι πολύ μεγαλύτερη. Αυτό καθιστά αυτή την βόμβα πιο αποτελεσματική εναντίον ανθρώπων ή για την καταστροφή τεθωρακισμένων. Αμέσως μετά το κύμα πίεσης εμφανίζεται ένα φαινόμενο κενού επειδή η έκρηξη αφαιρεί το οξυγόνο, η προκύπτουσα αρνητική πίεση καταστρέφει τα κτίρια και οδηγεί επίσης σε σοβαρούς τραυματισμούς των πνευμόνων παρόμοιους με ασφυξία, βλάβη τυμπάνου και τραυματισμούς εσωτερικών οργάνων σε άτομα που έχουν αναζητήσει καταφύγιο σε οχυρωματικές θέσεις. Η αρνητική πίεση που δημιουργείται από την έκρηξη απορροφά τον αέρα που ρέει πίσω στους υπόγειους διαδρόμους των οχυρώσεων και μαζί του το σύννεφο φωτιάς του φλεγόμενου υγρού. Οι άνθρωποι που έχουν επιβιώσει από το πρώτο ωστικό κύμα και αγωνίζονται για αέρα σε αρνητική πίεση σχεδόν αναπνέουν την φωτιά. Το θερμοβαρικό όπλο σκοτώνει για δεύτερη φορά, τρόπος ειπείν. Ως εκ τούτου, η μεγάλης κλίμακας καταστροφική επίδρασή του προορίζει το TOS-1Α για χρήση εναντίον σχηματισμών που έχουν οχυρωθεί σε σήραγγες, καταφύγια, σπίτια ή χαρακώματα. Η προστασία από τις επιπτώσεις αυτών των όπλων είναι σχεδόν αδύνατη και μόνο σε θωρακισμένους χώρους που είναι ανεξάρτητοι από τον εξωτερικό αέρα.
Το πλαίσιο του Τ-72 Α που φέρει το πυραυλικό σύστημα πολλαπλής εκτόξευσης είναι εξοπλισμένο με έναν πετρελαιοκινητήρα V-84MS Diesel 840 ίππων, μια περιστρεφόμενη πλατφόρμα με ένα αιωρούμενο τμήμα, το οποίο περιλαμβάνει 24 οδηγούς σωλήνων για πυραύλους, ηλεκτρική πρόωση και σύστημα ελέγχου πυρός. Η καθοδήγηση του αιωρούμενου τμήματος του εκτοξευτή στον στόχο στο οριζόντιο επίπεδο είναι ηλεκτρομηχανική και στο κατακόρυφο επίπεδο είναι ηλεκτροϋδραυλική, χρησιμοποιώντας τηλέμετρο λέιζερ και βαλλιστικό υπολογιστή. Ανάλογα με την κατάσταση, είναι δυνατή η εκτόξευση σε στόχους με μονές και διπλές βολές. Ο έλεγχος των εκτοξεύσεων είναι αυτόματος, η διάρκεια μιας πλήρους ομοβροντίας με ζευγαρωμένες εκτοξεύσεις είναι 6 δευτερόλεπτα, για μεμονωμένες εκτοξεύσεις 12 δευτερόλεπτα και ο χρόνος ετοιμότητας για άνοιγμα πυρός σε ορατό στόχο από την στιγμή που σταματά το όχημα μάχης είναι 90 δευτερόλεπτα. Το πλήρωμα του οχήματος αποτελείται από τρία άτομα: έναν οδηγό-μηχανικό, έναν πυροβολητή και έναν διοικητή.
Το TOS-1A χρησιμοποιεί μη κατευθυνόμενους πυραύλους διαμετρήματος 220 mm με θερμοβαρικές (ή εμπρηστικές) κεφαλές και έναν κινητήρα τζετ στερεού προωθητικού. Τα βλήματα έχουν σχεδιαστεί για να εκπέμπουν ένα θερμοβαρικό μείγμα, να το ενεργοποιούν και να δημιουργούν υπερπίεση και θερμικό πεδίο στην περιοχή στόχου. Το βλήμα MO.1.01.04 έχει μήκος 3300 mm και βάρος 173 kg και το MO.1.01.04M είναι ελαφρώς μακρύτερο και βαρύτερο, αντίστοιχα 3700 mm και 217 kg. Χρησιμοποιώντας ένα τηλέμετρο λέιζερ, η απόσταση από τον στόχο καθορίζεται με ακρίβεια 10 μέτρων. Αυτά τα δεδομένα εισάγονται αυτόματα στον βαλλιστικό υπολογιστή, ο οποίος υπολογίζει την απαιτούμενη γωνία ανύψωσης του φορέα. Η γωνία κύλισης και περικοπής ρυθμίζεται αυτόματα και λαμβάνεται υπόψη από τον υπολογιστή.
Αυτό το βαρύ φλογοβόλο υποστηρίζεται από ένα όχημα επαναφόρτωσης TZM-T, το οποίο χρησιμοποιείται για την μεταφορά και επαναφόρτωση πυραύλων. Μεταφέρει ένα πλήρες σετ πυραύλων επαναφόρτωσης σε δύο λοβούς των 12 πυραύλων ο καθένας. Ένας γερανός είναι τοποθετημένος μεταξύ αυτών των μονάδων. Το όχημα επαναφόρτωσης μεταφέρει επίσης 400 λίτρα καυσίμου για το όχημα εκτόξευσης BM-1. Το TZM-T λειτουργεί από τριμελές πλήρωμα.
Η Μόσχα γνωρίζει καλά την συμβολική επίδραση του όπλου, πέραν αυτής που πραγματικά εξαερώνει. Οι αναφορές για την χρήση του συμβάλλουν τα μέγιστα στην φθορά του αντιπάλου, ένας ατσάλινος φάρος μιας πολεμικής μηχανής που τίποτε δεν μπορεί να την σταματήσει στην Ουκρανία. Η υψηλή ακρίβεια και η ισχύς των ρωσικών πυρομαχικών επιταχύνουν δικαιολογημένα την συνθηκολόγηση του Κιέβου.
του Γεωργίου Λιναρδή
