Ο Antoine-Henri Jomini (1779-1869) ήταν Ελβετός στρατιωτικός που υπηρέτησε ως στρατηγός στον γαλλικό και αργότερα στον ρωσικό στρατό και είναι ένας από τους πιο διάσημους συγγραφείς για την τέχνη του πολέμου στην εποχή του Ναπολέοντα.
Ο Jomini ξεκίνησε τη στρατιωτική του καριέρα το 1798 προσφέροντας τις υπηρεσίες του ως εθελοντής στο γαλλικό στρατό. Έγραψε το έργο του «Traité de grande tactique», αργότερα με τίτλο «Traité des grandes opérations militaires» (5 τόμοι, 1805; ‘Treatise on Grand Military Operations’, 1865), αφού επέστρεψε στην πολιτική ζωή το 1800, μετά την ειρήνη της Αμιένης.
Επιστρέφοντας στο στρατό το 1804 πάλι ως εθελοντής διορίστηκε συνταγματάρχης το 1805 από τον Ναπολέοντα, ο οποίος είχε διαβάσει το βιβλίο του. Ο Jomini υπηρέτησε υπό τον στρατάρχη Michel Ney στις μάχες του Ulm (1805), της Jena (1806) και του Eylau (1806) καθώς και στην Ισπανία το 1808.
Το 1810 ο Jomini άρχισε να διαπραγματεύεται μια σύμβαση παροχής υπηρεσιών με τη Ρωσία, η οποία εκείνη την εποχή ήταν σύμμαχος της Γαλλίας. Το 1813, έγινε αρχηγός του επιτελείου (chief of the staff) του Νέι, ο οποίος διοικούσε το πιο σημαντικό σώμα του γαλλικού στρατού. Το 1826, ο Jomini έγινε βοηθός του Νικολάου Α ́ με το βαθμό του αρχιστράτηγου, πολέμησε εναντίον των τούρκων το 1828 και το 1830 οργάνωσε τη Ρωσική Στρατιωτική Ακαδημία.
Αν και συνταξιούχος, το 1837 διορίστηκε στρατιωτικός διδάσκων του γιου του τσάρου Αλέξανδρου, για τον οποίο έγραψε και το σπουδαιότερο έργο του, «Précis de l’art de la guerre» (1838; Περίληψη της Τέχνης του Πολέμου)».
Ειδικά «η τέχνη του πολέμου» του Antoine-Henri Jomini είναι μια περιεκτική στρατιωτική πραγματεία που καλύπτει διάφορες πτυχές του πολέμου και της στρατιωτικής στρατηγικής με στοιχεία που βρίσκουν μεγάλη εφαρμογή και στις σημερινές συμβατικές ένοπλες συγκρούσεις. Το βιβλίο είναι δομημένο σε σημαντικά κεφάλαια και τα κύρια σημεία του περιλαμβάνουν:
Αρχές του πολέμου: Ο Jomini καθορίζει τις θεμελιώδεις αρχές του πολέμου, οι οποίες περιλαμβάνουν τη σημασία της επίθεσης, τη συγκέντρωση δυνάμεων, την οικονομία της δύναμης και το ρόλο του αιφνιδιασμού και του ελιγμού στην επίτευξη της νίκης.
Η θεμελιώδης αρχή του πολέμου του Jomini είναι η επίθεση στην αδυναμία ενός εχθρού με τη μεγαλύτερη διαθέσιμη δύναμη. Ο Jomini διδάσκει την επίθεση με τη μεγαλύτερη μάζα των φίλιων δυνάμεων, σε μια συνδυασμένη προσπάθεια, σε ένα αποφασιστικό σημείο, το οποίο είναι συνήθως είτε το πλευρό ενός εχθρού είτε στις γραμμές των επικοινωνιών του.
Γραμμές Επιχειρήσεων: Ο Jomini εισάγει την έννοια των γραμμών επιχειρήσεων και συζητά πώς η στρατηγική και επιχειρησιακή κίνηση των δυνάμεων κατά μήκος αυτών των γραμμών μπορεί να οδηγήσει σε πλεονεκτήματα θέσης και επιτυχία σε στρατιωτικές εκστρατείες.
Έδαφος και Γεωγραφία: Ο Jomini τονίζει τη σημασία της κατανόησης και αξιοποίησης του εδάφους και της γεωγραφίας της επιχειρησιακής περιοχής. Αυτό περιλαμβάνει τον εντοπισμό φυσικών εμποδίων, ισχυρών αμυντικών θέσεων και πλεονεκτικών θέσεων για ελιγμούς.
Οχυρώσεις: Ο Jomini συζητά τη χρήση των οχυρώσεων, το σχεδιασμό τους και το ρόλο τους τόσο στις επιθετικές όσο και στις αμυντικές επιχειρήσεις. Τονίζει τη σημασία τους στην παροχή μιας ασφαλούς βάσης για στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Διοικητική Μέριμνα (Militaryn Logistics and Supply): Ο Jomini τονίζει τη σημασία της επιμελητείας και των γραμμών εφοδιασμού για τη διατήρηση στρατιωτικών εκστρατειών. Συζητά την ανάγκη για καλά οργανωμένες αλυσίδες εφοδιασμού και αποτελεσματική χρήση των πόρων για την υποστήριξη του στρατού.
Στρατηγική και τακτική: Ο Jomini κάνει διάκριση μεταξύ στρατηγικής και τακτικής, εξηγώντας ότι η στρατηγική περιλαμβάνει το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή ολόκληρων εκστρατειών, ενώ η τακτική ασχολείται με τη χρήση στρατιωτικών δυνάμεων σε μεμονωμένες μάχες.
Τέχνη και Επιστήμη του Πολέμου: Ο Jomini παρουσιάζει την άποψη ότι ο πόλεμος είναι ταυτόχρονα τέχνη και επιστήμη. Η πτυχή της τέχνης περιλαμβάνει την ικανότητα λήψης ορθών κρίσεων και αποφάσεων με βάση την εμπειρία και τη διαίσθηση, ενώ η επιστήμη περιλαμβάνει την εφαρμογή αρχών και διεξαγωγής σωστών αναλύσεων.
Διοίκηση και έλεγχος: Ο Jomini αναλύει το ρόλο της διοίκησης και του ελέγχου στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, τονίζοντας τη σημασία της αποφασιστικής ηγεσίας, της σαφούς επικοινωνίας και του αποτελεσματικού συντονισμού των δυνάμεων.
Ο ρόλος του στρατηγού: Ο Jomini εξετάζει τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτει ένας επιτυχημένος στρατιωτικός διοικητής, τονίζοντας τη σημασία της διάνοιας, του θάρρους και της αποφασιστικότητας.
Συνολικά, “η τέχνη του πολέμου” του Jomini παρέχει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την κατανόηση της στρατιωτικής στρατηγικής και τακτικής κατά τη διάρκεια της εποχής του. Ενώ ορισμένες από τις ιδέες του έχουν επικριθεί ή τελειοποιηθεί με την πάροδο του χρόνου, το έργο του επηρέασε σημαντικά τη στρατιωτική σκέψη κατά τη διάρκεια του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα και παραμένει μια πολύτιμη ιστορική προοπτική για τις αρχές του πολέμου.
Εκτίμηση του έργου του Jomini
Ενώ οι ιδέες και τα γραπτά του Antoine-Henri Jomini είχαν σημαντική επιρροή, συνέβαλαν στην τέχνη του πολέμου και μελετήθηκαν ευρέως στην εποχή του, δεν εισήγαγαν πρωτοποριακές ή εξαιρετικά καινοτόμες ιδέες για τον πόλεμο εκείνης της εποχής. Βέβαια αυτό είναι φυσιολογικό μιας και οι αντιλήψεις εκείνης της εποχής για την μάχη εκ παρατάξεως και η στασιμότητα των τεχνολογικών καινοτομιών δεν προσέφερε γόνιμο έδαφος για θεωρητικές καινοτομίες και προβλέψεις.
Αντ ‘αυτού, το έργο του επικεντρώθηκε στην εδραίωση και τη σύνοψη των υφιστάμενων στρατιωτικών θεωριών και πρακτικών, εκείνων της εποχής του Ναπολέοντα.
Οι συνεισφορές του Jomini στη στρατιωτική σκέψη επικεντρώθηκαν στην οργάνωση και συστηματοποίηση των στρατηγικών και τακτικών αρχών που επικρατούσαν κατά τη διάρκεια της εποχής του. Το βιβλίο του «η τέχνη του πολέμου» (που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1838) παρείχε ένα συνεκτικό πλαίσιο για την κατανόηση της στρατιωτικής στρατηγικής και τακτικής, αντλώντας από τις εμπειρίες του ως αξιωματικός του γαλλικού στρατού και τις παρατηρήσεις του για τις ναπολεόντειες εκστρατείες.
Μaneuver warfare
Ο Jomini δεν χρησιμοποίησε ρητά τον όρο «πόλεμος ελιγμών» και οι έννοιες και τα γραπτά του δεν κατοπτρίζουν την σημερινή θεωρία για αυτό το πεδίο της στρατιωτικής επιστήμης. Όμως στα βιβλία του αναφέρει την αξία των ελιγμών και της κινητικότητας ενός στρατεύματος, δηλαδή περιλαμβάνει την επιδέξια, συντονισμένη και ταχεία κίνηση στρατιωτικών δυνάμεων για να αποκτήσουν πλεονεκτήματα θέσης και να επιτύχουν νίκη στο Ναπολεόντειο πεδίο της μάχης.
Σε κάθε περίπτωση για τον στρατηγιστή του “Πολέμου Ελιγμών” τα γραπτά του Jomini βoηθούν για την κατανόηση της σημασίας των ελιγμών και της επιχειρησιακής κίνησης στη στρατιωτική στρατηγική.
Μερικά βασικά στοιχεία του πολέμου ελιγμών που συμφωνούν με τις αρχές του Jomini μπορεί να περιλαμβάνουν:
Συγκέντρωση δυνάμεων: Η αποτελεσματική χρήση συγκεντρωμένης δύναμης με αποφασιστικό τρόπο για την επίτευξη υπεροχής στο σημείο επίθεσης.
Έκπληξη: Χρησιμοποιώντας τον παράγοντα της έκπληξης και γρήγορες κινήσεις για να τον αιφνιδιασμό του εχθρού και την διατάραξη των σχεδίων του.
Επιθετική δράση: Διατήρηση της πρωτοβουλίας και ανάληψη προληπτικής επιθετικής δράσης για την υπαγόρευση της ροής της μάχης.
Έδαφος και εντοπισμός θέσης: Κατανόηση και εκμετάλλευση του εδάφους για μεγιστοποίηση των πλεονεκτημάτων και προστασία των πλευρών.
Οικονομία δύναμης: Αποτελεσματική χρήση δυνάμεων και αποφυγή διασποράς για συγκέντρωση ισχύος όπου χρειάζεται. (Ναπολεόντειο πεδίο μάχης που δικαιολογημένα διαφέρει αλλά και συμφωνεί σε σημεία με τις σημερινές αντιλήψεις.)
Αμυντικές γραμμές του Antoine-Henri Jomini
Ο Antoine-Henri Jomini συνέβαλε στο πεδίο της στρατιωτικής σκέψης σχετικά με τις αμυντικές γραμμές. Ο Jomini τόνισε τη στρατηγική σημασία των καλά σχεδιασμένων και οχυρωμένων αμυντικών γραμμών στον πόλεμο. Πίστευε ότι μια καλά σχεδιασμένη αμυντική θέση, οχυρωμένη με φυσικά ή τεχνητά εμπόδια, θα μπορούσε να προσφέρει ένα ισχυρό πλεονέκτημα για έναν στρατό. Τα γραπτά του Jomini τόνισαν την ανάγκη για προσεκτική τοποθέτηση, τη στρατηγική χρήση του εδάφους και τη δημιουργία ισχυρών αμυντικών έργων για την προστασία βασικών θέσεων.
Οι γνώσεις του σχετικά με τις αμυντικές γραμμές υπογράμμισαν την ικανότητά τους να επιβραδύνουν και να αποδυναμώσουν τις εχθρικές επιθέσεις, επιτρέποντας στην αμυντική δύναμη να αποκτήσει τακτικό πλεονέκτημα. Οι ιδέες του Jomini σχετικά με τις αμυντικές γραμμές είχαν διαρκή αντίκτυπο στη στρατιωτική στρατηγική και συνεχίζουν να επηρεάζουν τη στρατιωτική σκέψη και τον σχεδιασμό μέχρι σήμερα.
Εφαρμογές του Jomini σήμερα
Οι αρχές που δίδαξε ο Antoine-Henri Jomini σχετικά με τις αμυντικές γραμμές και την αποτελεσματικότητα τους στην επιβράδυνση και την αποδυνάμωση των εχθρικών επιθέσεων συνεχίζουν να βρίσκουν εφαρμογή στις σύγχρονες στρατιωτικές στρατηγικές. Στη συνεχιζόμενη σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και US/ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, οι ρωσικές δυνάμεις έχουν, κατά καιρούς, χρησιμοποιήσει στρατηγικές αμυντικές θέσεις και οχυρωμένες γραμμές, απηχώντας τις διδασκαλίες του Jomini.
Χρησιμοποιώντας αυτές τις τακτικές, εμποδίζουν την πρόοδο του ουκρανικού στρατού με την δημιουργία υλικοτεχνικών προκλήσεων για την αντίπαλη δύναμη. Επιπροσθέτως με αυτό τον τρόπο οι ρωσικές δυνάμεις αποκτούν τακτικό πλεονέκτημα στις ρωσικές περιοχές του Ντονμπάς. Άρα οι ιδέες του Jomini σχετικά με την αξία των αμυντικών στρατηγικών έχουν αφήσει μια διαρκή κληρονομιά στον σύγχρονο πόλεμο, καθώς παραμένουν πολύτιμα εργαλεία για την επίτευξη στρατιωτικών στόχων σε πολύπλοκα και δυναμικά σενάρια σύγκρουσης.
Άλλωστε με αυτή την στρατηγική ο ουκρανικός στρατός έχει διαλυθεί ή παραδοθεί καθώς παράλληλα οι ρωσικές γραμμές ανεφοδιασμού έχουν λάβει άλλα 300 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών για την παροχή μιας σημαντικής αρτηρίας στρατιωτικού ανεφοδιασμού.
Επιπλέον, ο ρωσικός στρατός έχει χρησιμοποιήσει στρατηγικά τον πόλεμο ελιγμών ως βασικό στοιχείο για την εξασφάλιση της θέσης του σε διάφορα θέατρα συγκρούσεων από το Χάρκοβο και το Μπαχμούτ και από το Ντονέτσκ ως την Χερσώνα με στρατηγικές προελάσεις και οπισθοχωρήσεις.
Ο πόλεμος ελιγμών δίνει έμφαση στην κινητικότητα, την ευελιξία και την ικανότητα γρήγορης προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες συνθήκες του πεδίου μάχης. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει στον ρωσικό στρατό να διατηρήσει την πρωτοβουλία και να κρατήσει τους αντιπάλους του εκτός ισορροπίας, καθιστώντας πιο δύσκολο για τον ουκρανικό στρατό να προβλέψει και να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις ρωσικές κινήσεις.
Ο συνδυασμός τόσο των αμυντικών τακτικών, εμπνευσμένων από τις διδασκαλίες του Jomini, όσο και του μοντέρνου πολέμου ελιγμών υπογραμμίζει την πολύπλευρη προσέγγιση που υιοθέτησαν οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις στις συνεχιζόμενες επιχειρήσεις τους.
Συμπεράσματα
Στο έργο του ο Jomini, τόνισε τη σημασία της επίθεσης και της χρήσης συγκεντρωμένων δυνάμεων για την άσκηση αποφασιστικής πίεσης στον εχθρό.
Υποστήριξε τη χρήση πλευρικών ελιγμών και επιθέσεων σε αδύναμα σημεία της γραμμής του εχθρού για να διαταράξει τους σχηματισμούς του και να κερδίσει την πρωτοβουλία.
Ο Jomini αναγνώρισε τη σημασία της ταχύτητας, της ευκινησίας και της ικανότητας των ελιγμών για να εξασφαλίσει πλεονεκτικές θέσεις και να εκμεταλλευτεί τα τρωτά σημεία του αντιπάλου.
Αρκετά στρατηγικές, τακτικές και επιχειρησιακές αρχές από του Ναπολεόντειους πολέμους μπορούν να βρουν εφαρμογή στο σημερινό πεδίο της μάχης.
του Θεοδώρου Κωστή
