Η ελληνική διασπορά εκτείνεται σε όλη την υφήλιο, με Έλληνες ομογενείς να διαμένουν στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Η παρουσία τους συμβάλλει δυναμικά στον πολιτιστικό εμπλουτισμό των άλλων εθνικοτήτων καθώς επίσης και διατηρεί μια ισχυρή σύνδεση με την μητέρα πατρίδα τους, την Ελλάδα.
Λίγο πριν από τις βουλευτικές εκλογές της 21ης Μαΐου, στις οποίες θα ψηφίσουν για πρώτη φορά Έλληνες του εξωτερικού και από τον τόπο διαμονής τους εκτός Ελλάδος, έχουν εγγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους περίπου είκοσι χιλιάδες (20000) ψηφοφόροι από εβδομήντα χώρες, οι οποίοι θα ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα σε 80 πόλεις και σε περισσότερα 90 εκλογικά τμήματα.
Είναι άξιο επισήμανσης ότι σύμφωνα με το νόμο το κάθε κόμμα θα πρέπει να συμπεριλάβει στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του τουλάχιστον τρείς (3) απόδημους σε σύνολο δεκαπέντε (15) υποψηφίων, με τον ένα από αυτούς να βρίσκεται υποχρεωτικά στις τρεις πρώτες θέσεις.
Σε αυτό το άρθρο θα διερευνήσουμε (1) τα δημογραφικά στοιχεία των Ελλήνων ομογενών, (2) τα εκλογικά τους δικαιώματα, (3) τα υπέρ και τα κατά της συμμετοχής τους στις ελληνικές εκλογές και τους (4) πολιτικούς ελιγμούς γύρω από την εξασφάλιση της υποστήριξης τους από άκρως ιδιοτελή κομματικά συμφέροντα. Ειδικότερα θα επισημάνουμε τις προσπάθειες των συστημικών κομμάτων, όπως της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ να εξασφαλίσουν την κυριαρχία στην ομογένεια μέσω κομματικών τοπικών οργανώσεων στις χώρες των ελλήνων εκπατρισμένων.
1. Η Παγκόσμια Ελληνική Διασπορά
Οι Έλληνες ομογενείς είναι διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο, με σημαντικές κοινότητες στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αυστραλία, τη Γερμανία, τον Καναδά, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Ρωσία μεταξύ άλλων χωρών. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι τουλάχιστον πάνω από πέντε εκατομμύρια Έλληνες κατοικούν εκτός της πατρίδας τους, δημιουργώντας ζωντανές κοινότητες που συνεχίζουν να προάγουν τον ελληνισμό.
1.1. Ο εκπατρισμός ως βασικό συστατικό του ελληνισμού
Η ελληνική διασπορά αντιπροσωπεύει μια ζωτική αρτηρία του Ελληνισμού, συμβάλλοντας όχι μόνο μέσω της οικονομικής στήριξης της προς την Ελλάδα αλλά και συμμετέχοντας ενεργά στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής. Οι ομογενείς διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με την πατρίδα τους, διασφαλίζοντας ότι τα συμφέροντα της Ελλάδας εκπροσωπούνται παγκοσμίως.
2. Προσβασιμότητα στην ψήφο για Έλληνες Ομογενείς
Η δυνατότητα των Ελλήνων ομογενών να ψηφίσουν στις εθνικές εκλογές υπήρξε θέμα ισχυρής διαμάχης στο πολιτικό πεδίο στην Ελλάδα πριν από λίγα χρόνια. Ενώ έχουν γίνει προσπάθειες για να διευκολυνθεί η συμμετοχή τους, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά πολιτικά εμπόδια.
2.1 Ενίσχυση της διασύνδεσης και ενθάρρυνση της ψηφοφορίας για τους Ομογενείς
Είναι προς το συμφέρον τόσο της Ελλάδας όσο και της ομογενειακής κοινότητας να προωθηθεί μια ισχυρή σύνδεση μέσω της εκλογικής διαδικασίας. Η ενίσχυση των διαδικασιών ψηφοφορίας και η μείωση των υλικοτεχνικών φραγμών θα επιτρέψει στους ομογενείς να εκφράσουν τις απόψεις τους πιο αποτελεσματικά. Αυτό θα δώσει μια δίκαιη ευκαιρία στους ομογενείς να συνεισφέρουν στην ελληνική πολιτική διατηρώντας τη αδιάβλητη από άμεσα κομματικά συμφέροντα οπτική τους σε σημαντικά θέματα εξωτερικής πολιτικής.
2.2 Πού βρίσκονται τα περισσότερα εκλογικά τμήματα
Τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι τα περισσότερα σε αριθμό εκλογικά τμήματα βρίσκονται στη Γερμανία και ξεπερνούν τα δύο χιλιάδες οκτακόσια (2800). Από την άλλη πλευρά ο μεγαλύτερος αριθμός εγγεγραμμένων είναι στην Αγγλία με περισσότερα από τρεισήμισι (3500) άτομα, από τα οποία οι περίπου τρείς χιλιάδες είναι στο Λονδίνο.
Στην Ευρώπη, που είναι και το μεγαλύτερο ποσοστό όσων ενδιαφέρθηκαν να αξιοποιήσουν τον σχετικό εκλογικό νόμο, έχουν εγγραφεί στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους πάνω από 1500 άτομα στην Ολλανδία, πάνω από 1300 στο Βέλγιο, πάνω από 1100 στην Ελβετία και πάνω από 1200 στην Κύπρο. Επίσης, περίπου 500 στη Σουηδία, 430 στη Δανία, 420 στο Λουξεμβούργο και 350 στην Ισπανία. Μικρότερο ήταν το ενδιαφέρον των Ελλήνων που ζουν στις ΗΠΑ (έχουν εγγραφεί περίπου 1500 άτομα), στον Καναδά (180 άτομα) και στην Αυστραλία (150 άτομα).
2.3 Που οφείλεται η μικρή συμμετοχή
Η μικρή συμμετοχή δεν οφείλεται στην έλλειψη ενδιαφέροντος από τους Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό να συμμετάσχουν στις εκλογές αλλά στον νόμο, ο οποίος θέτει κριτήρια που είναι δύσκολο σε πολλές περιπτώσεις ο ενδιαφερόμενος ομογενής να συγκεντρώσει τα απαραίτητα δικαιολογητικά.
Το απλούστερο σύστημα θα ήταν η επιστολική ψήφος, για την οποία όμως δεν ομονοούν τα κόμματα. Επιπλέον έχουν εγερθεί ερωτήματα αν είναι δίκαιο ένας τόσο μικρός αριθμός των ψηφοφόρων της ομογένειας να δύναται να εκλέγει βουλευτές χωρίς παράλληλα να τονίζονται οι σημαντικοί περιορισμοί στην δυνατότητα ψήφου των ομογενών.
Αναλυτικότερα για αυτά τα δικαιολογητικά ο νόμος (4648/2019) ορίζει ότι δικαίωμα εγγραφής στους εκλογικούς καταλόγους έχουν οι εκλογείς που τα τελευταία 35 χρόνια έχουν ζήσει για τουλάχιστον δύο χρόνια στην Ελλάδα και έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση Ε1 ή Ε2 ή Ε3 ή Ε9 και των δύο προηγούμενων ετών, ακόμη κι αν η δήλωση είναι μηδενική. Προκειμένου να πιστοποιηθεί ότι κάποιος έχει ζήσει στην Ελλάδα για δύο χρόνια την τελευταία 35ετία απαιτούνται συγκεκριμένα δημόσια έγγραφα ως αποδεικτικά στοιχεία, όπως:
• Βεβαίωση φοίτησης από σχολείο πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας, μεταδευτεροβάθμιας, τεχνικής ή
επαγγελματικής εκπαίδευσης ή από ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης,
• Βεβαίωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών (ένσημα) της ημεδαπής,
• Βεβαίωση εκπλήρωσης της στρατιωτικής θητείας για όσο διάστημα διαρκεί αυτή.
Όσοι ζουν ή σπουδάζουν στο εξωτερικό και είναι κάτω των 30 ετών μπορούν να εγγραφούν στους σχετικούς εκλογικούς καταλόγους χωρίς να έχουν υποβάλει φορολογική δήλωση, καθώς θεωρείται ότι καλύπτονται από τις δηλώσεις των γονέων τους.
Όμως αρκετοί άλλοι ομογενείς που έχουν μεγάλο ενδιαφέρον να ψηφίσουν αποκλείονται σύμφωνα με τα κριτήρια του παραπάνω παράλογου νόμου.
Ο παραλογισμός βρίσκεται στο γεγονός ότι πολύ δύσκολα ένας εκπατρισμένος θα μπορούσε να γυρίσει στην Ελλάδα έστω και το λιγότερο χρονικό διάστημα που νομοθετικά ορίζεται στα δύο χρόνια και μετά να αναχωρήσει πάλι για το εξωτερικό. Πιο πιθανόν θα ήταν να έχει γυρίσει πια για μόνιμη μετεγκατάσταση στην Ελλάδα και αυτό πια τον κατατάσσει ως ένα ψηφοφόρο στην Ελλάδα.
3. Οι διφορούμενες απόψεις για την ομογενειακή ψήφο
Όσον αφορά τη συμμετοχή των Ελλήνων ομογενών στις εκλογές, υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις. Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι η ψήφος είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα, απαραίτητο για τη διατήρηση μιας ισχυρής σύνδεσης με την Ελλάδα και τη διασφάλιση ότι η φωνή τους ακούγεται σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Τονίζουν ότι οι ομογενείς παρέχουν πολύτιμη οικονομική και διπλωματική στήριξη στην πατρίδα τους.
Από την άλλη πλευρά οι αντίπαλοι αυτής της γνώμης υποστηρίζουν ότι οι ψήφοι των ομογενών μπορεί να επηρεαστούν από την απόσταση οδηγώντας σε μια μεροληπτική προοπτική. Αμφισβητούν τη δικαιοσύνη της ψήφου των ομογενών και εκφράζουν ανησυχίες για πιθανή χειραγώγηση από εξωτερικές επιρροές.
3.1 Δικαιοσύνη και ανεξαρτησία στην ψηφοφορία ομογενών
Σε σύγκριση με την εσωτερική πολιτική, η διαδικασία ψηφοφορίας των ομογενών θεωρείται συχνά πιο αμερόληπτη και ανεξάρτητη από την ευνοιοκρατία των κομμάτων. Οι ομογενείς που δεν επηρεάζονται άμεσα από συμφέροντα όπως οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι συνταξιούχοι ή οι κομματικές παροχές, μπορούν να προσεγγίσουν κρίσιμα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής με μια νέα και αμερόληπτη κριτική σκέψη. Ακριβώς αυτή η ανεξαρτησία αποτελεί πρόκληση για το εγχώριο πολιτικό σύστημα.
3.2 Η δύναμη της ομογένειας των ΗΠΑ στα εθνικά θέματα
Στις 14 Μαΐου 2022 είχε αναφερθεί από την τηλεόραση της ΕΡΤ ότι οι ελληνοαμερικανοί βουλευτές του Κογκρέσου των ΗΠΑ είχαν εκφράσει τον σοβαρό προβληματισμό τους για την Τουρκία σχετικά με την αυξανόμενη επιθετικότητα εναντίον της Ελλάδας και την προκλητική στάση της προς το ΝΑΤΟ.
Επίσης προς αυτό το σκοπό οι ομογενείς γερουσιαστές γενικότερα έχουν κάνει μια μεγάλη προσπάθεια για να ενημερωθούν οι συνάδελφοι τους στο Κογκρέσο, δηλαδή το νομοθετικό σώμα των Ηνωμένων Πολιτειών, για την προαναφερόμενη τουρκική επιθετικότητα και έχουν προσφέρει άπλετα και δυνατά επιχειρήματα για την ακύρωση του ενδεχόμενου αναβάθμισης ή περαιτέρω πώλησης μαχητικών αεροσκαφών F-16 από την αμερικανική κυβέρνηση στην Τουρκία.
4. Πολιτική κερδοσκοπία και εκμετάλλευση
Οι πολιτικοί συχνά επιδιώκουν να ζητήσουν την υποστήριξη των Ελλήνων ομογενών λόγω του σημαντικού ρόλου τους στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής και των πιθανών οικονομικών συνεισφορών τους. Ωστόσο, υπάρχουν εικασίες ότι ορισμένοι πολιτικοί συμμετέχουν σε συμβολικές χειρονομίες χωρίς να επιφέρουν ουσιαστικές αλλαγές στις διαδικασίες της απλούστευσης της ψηφοφορίας ή προς την σοβαρή αντιμετώπιση των ανησυχιών και προβλημάτων των ομογενών. Αυτή η υπολογισμένη κίνηση στοχεύει να κερδίσει τη συμπάθεια των ομογενών χωρίς να τους παραχωρήσει τη δύναμη να επηρεάσουν σημαντικά τα εκλογικά αποτελέσματα ή να δώσει βοήθεια προς την επίλυση των προβλημάτων τους.
4.1 Η παρουσία των συστημικών κομμάτων στα κέντρα της Ομογένειας
Το Κόμμα της Νέας Δημοκρατίας έχει ιδρύσει οργανώσεις σε όλο τον κόσμο, αναγνωρίζοντας τη σημασία της εύνοιας της ομογενειακής κοινότητας. Αυτές οι οργανώσεις διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην κινητοποίηση υποστήριξης, στο συντονισμό των δραστηριοτήτων και στην υπεράσπιση των πολιτικών του κόμματος. Οι προσπάθειές τους επιδιώκουν να εδραιώσουν την επιρροή και να εξασφαλίσουν την κυριαρχία του Κόμματος της Νέας Δημοκρατίας.
Προθεσμίες
Οι εκλογές στο εξωτερικό δεν θα διεξαχθούν την Κυριακή 21 Μαΐου, όπως στην Ελλάδα. Στην Ευρώπη πιθανότατα θα διεξαχθούν το Σάββατο 20 Μαΐου και εκτός Ευρώπης την Τετάρτη ή την Πέμπτη, 17 ή 18 Μαΐου. Αυτό συμβαίνει επειδή ο εκλογικός επόπτης θα ταξιδέψει από την Ελλάδα στην πόλη και στο τμήμα που θα τεθεί υπό τον έλεγχό του, θα εποπτεύσει τη διαδικασία της ψηφοφορίας και έπειτα θα σφραγίσει τα ψηφοδέλτια στον ειδικό σάκο που θα μεταφερθούν τελικώς στην Ελλάδα, όπου και θα καταμετρηθούν το βράδυ της Κυριακής 21 Μαΐου μαζί με όλα τα υπόλοιπα ψηφοδέλτια της Επικράτειας.
Η διαδικασία της εγγραφής για την ομογενειακή ψήφο είναι διαρκής, δηλαδή δεν έχει κάποια ιδιαίτερη προθεσμία, ωστόσο υπάρχουν δύο σημαντικές προθεσμίες για όσους ενδιαφέρονται να ψηφίσουν στις ερχόμενες εκλογές. Αναλυτικά δώδεκα (12) μέρες πριν από την προκήρυξη των εκλογών θα σταματήσει το σύστημα να δέχεται αιτήσεις για τις εκλογές του Μαΐου και τρείς (3) ημέρες πριν από την προκήρυξη των εκλογών λήγει η δυνατότητα ανάκλησης μιας κατατεθειμένης αίτησης για όποιον αποφάσισε τελικά να έρθει να ψηφίσει στις Ελλάδα.
Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το σύστημα θα δέχεται αιτήσεις για τις εκλογές του Μάιου λογικά μέχρι την ερχόμενη Δευτέρα, 10 Απριλίου με κύριες προϋποθέσεις να έχουν ζήσει από το 1988 έως σήμερα τουλάχιστον 2 έτη στην Ελλάδα και να έχουν υποβάλει φέτος ή πέρυσι φορολογική δήλωση στην Ελλάδα, όπως προαναφέρθηκε στο εδάφιο 2.3.
Ένα ενδιαφέρον σημείο είναι ότι όσοι κατέθεσαν εκπρόθεσμα μια τέτοια αίτηση και πληρούν τα κριτήρια θα μπορούν να ψηφίσουν στις εκλογές του Ιουλίου εφόσον υπάρξει και δεύτερη αναμέτρηση. Ενδεικτικά ως σήμερα εκκρεμούν προς επεξεργασία πάνω από πέντε χιλιάδες (5000) αιτήσεις.
Όμως είναι στην ευχέρεια κάθε ενδιαφερόμενου να ελέγξει τις προθεσμίες και όλες τις σχετικές νομοθεσίες για την ομογενειακή ψήφο, είτε στο εξωτερικό είτε με ταξίδι στην Ελλάδα, με τις επίσημες ελληνικές προξενικές αρχές στην χώρα του.
του Θεοδώρου Κωστή
