Η επιστημονική φαντασία αποτελεί ήδη από τον 19ο αιώνα ένα πολύ γόνιμο έδαφος για συγγραφείς και κινηματογραφιστές έτσι ώστε να μπορέσουν να εξερευνήσουν πολύπλοκα και φλέγοντα κοινωνικοπολιτικά θέματα. Παρουσιάζοντας φανταστικούς κόσμους και φαινομενικά απίθανα μέλλοντα, οι αφηγήσεις της επιστημονικής φαντασίας προσφέρουν συχνά έναν κριτικό φακό μέσω του οποίου μπορούμε να εξετάσουμε την σημερινή δική μας κοινωνία και να κριτικάρουμε τα πολιτικά συστήματα που την κυβερνούν.
Από τις δυστοπικές κοινωνίες (απολυταρχικά καθεστώτα) έως τις διαγαλαξιακές συγκρούσεις (πολιτικός και συμβατικός πόλεμος), η επιστημονική φαντασία παρέχει μια μοναδική πλατφόρμα για την ανάλυση και την αμφισβήτηση της δυναμικής της εξουσίας, της απολυταρχικής διακυβέρνησης και των σάπιων κοινωνικών δομών. Σε αυτό το άρθρο εμβαθύνουμε στη σφαίρα της πολιτικής στην επιστημονική φαντασία, εξετάζοντας πώς το είδος αντανακλά και σχολιάζει πραγματικά πολιτικά ζητήματα που αφορούν τα απολυταρχικά καθεστώτα.
Δυστοπίες και ολοκληρωτικά καθεστώτα
Ένα από τα επαναλαμβανόμενα θέματα στην επιστημονική φαντασία είναι η απεικόνιση δυστοπικών κοινωνιών που κυβερνώνται από καταπιεστικά καθεστώτα. Έργα όπως το “1984” του Τζορτζ Όργουελ έχουν γίνει σημαντικά παραδείγματα για το πώς η επιστημονική φαντασία μπορεί να χρησιμεύσει ως προειδοποιητική ιστορία για τους κινδύνους του ολοκληρωτισμού.
Ειδικότερα για το “1984”, που εκδόθηκε το 1949, η πλοκή εξελίσσεται στο Λονδίνο, όπου δεν υπάρχει νέα στέγαση εδώ και τριάντα τέσσερα χρόνια από το 1950 και όπου οι σαπισμένες παράγκες σε όλη την πόλη ονομάζονται Victory Mansions. Η τεχνολογία έχει εγκαταλείψει τον άνθρωπο για το κράτος και όπως κάθε πολίτης γνωρίζει πολύ καλά, ο πόλεμος είναι ειρήνη, η ελευθερία είναι σκλαβιά και η άγνοια είναι δύναμη. Επιπροσθέτως το κράτος έχει μάτια (κάμερες και διαδικτυακός έλεγχος αντίθετων απόψεων) παντού και ο δυσοίωνος κυβερνήτης του ονομάζεται Μεγάλος Αδερφός (Big Brother).
Επεξηγηματικά ο Μεγάλος Αδερφός ελέγχει κάθε πτυχή της ζωής των ανθρώπων και έχει εφεύρει την γλώσσα “Newspeak” σε μια προσπάθεια να εξαλειφθεί πλήρως η αντίθετη άποψη ή οποιαδήποτε πολιτική διαφωνία που θα εκθρόνιζε το ολοκληρωτικό σύστημα. Επιπροσθέτως αυτό το απολυταρχικό κράτος έχει δημιουργήσει την έννοια των “Thoughtcrimes – Εγκλημάτων Σκέψης” για να σταματήσει τους πολίτες ακόμη και να τολμούν να σκεφτούν θέματα που θα αντιβαίνουν στις επιταγές του ολοκληρωτικού καθεστώτος του Μεγάλου Αδερφού.
Με αυτό τον τρόπο το απολυταρχικό κόμμα ελέγχει τους πολίτες ως προς το τι διαβάζουν, πως μιλούν, τι συζητάνε και τι κάνουν. Σε περίπτωση απείθειας προς το απολυταρχικό κόμμα τότε οι πολίτες που έχουν ελεύθερη και κριτική σκέψη και επιδιώκουν το κοινωνικό καλό εις βάρος του απολυταρχικού κράτους στέλνονται ως τιμωρία στο τρομερό Δωμάτιο 101 (φυλακές).
Το “1984” είναι στην πραγματικότητα μια προειδοποίηση προς την ανθρωπότητα και αντανακλά με τον καθαρότερο τρόπο τις ανησυχίες των πολιτών για τις αυθαιρεσίες ενός ολοκληρωτικού κράτους. Αναλυτικά οι αφηγήσεις αυτού του διηγήματος διερευνούν τη χειραγώγηση της πληροφορίας, την επιτήρηση της καθημερινής ζωής και την καταστολή της ατομικής ελευθερίας των πολιτών εις όφελος των συμφερόντων ενός απολυταρχικού κράτους.
Δυστυχώς οι ανησυχίες του Orwell το 1949 σήμερα βρίσκουν εφαρμογή σε αρκετά πολιτικά συστήματα στον κόσμο, ιδιαίτερα σε αυτά που δύο μεγάλα κόμματα έχουν συνάψει μια σιωπηρή συμφωνία να δρουν μόνο εις όφελος τους και εις βάρος της κοινωνίας που ευαγγελίζονται ότι θέλουν να διοικήσουν με ένα δημοκρατικό και ευεργετικό τρόπο.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η μη-αντιμετώπιση των πυρκαγιών με αποτέλεσμα θανάτους πολιτών και καταστροφή της περιουσίας τους προς όφελος συμφερόντων που θα ήθελαν να δουν αυτές τις περιοχές να καταστρέφονται για να μπορούν να αναδημιουργηθούν με κέρδος προς τους κρατικοδίαιτους εργολάβους.
Άλλο ένα κτυπητό παράδειγμα για τη ύπαρξη ενός απολυταρχικού καθεστώτος είναι η παρέμβαση κρατικών αξιωματούχων για το ποιο κόμμα θα πρέπει να ψηφίσει ένα πολίτης. Σε αυτή την περίπτωση οι κρατικοί αξιωματούχοι υποστηρίζουν δημόσια ότι το πολίτευμα θα πρέπει να είναι μεν δημοκρατικό με εκλογές αλλά οι πολίτες θα πρέπει “να εκπαιδεύονται” έτσι ώστε να ψηφίζουν μόνο “δημοκρατικά”.
Προφανώς δεν υπάρχει μεγαλύτερη έκφραση ενός ολοκληρωτικού πολιτεύματος όταν επεμβαίνει ενεργά στην χειραγώγηση των πολιτών έτσι ώστε να ψηφίζουν μόνο υποψήφιους που ανήκουν στην ίδια απολυταρχική κάστα και να αποκλείουν με αυτό τον τρόπο οποιονδήποτε άλλο πολιτικό παράγοντα που θα θελήσει να αναμετρηθεί πραγματικά δημοκρατικά σε μια ιδανικά αδιάβλητη εκλογική διαδικασία.
Αντίσταση και Επανάσταση
Το θέμα της αντίστασης ενάντια στα καταπιεστικά καθεστώτα και του αγώνα για την απελευθέρωση από ένα απολυταρχικό πολιτικό ζυγό είναι ένα κοινό νήμα στην επιστημονική φαντασία. Συνήθως η κορύφωση της πλοκής προβάλλει τον θρίαμβο του αουτσάιντερ ενάντια σε φαινομενικά ανυπέρβλητες πιθανότητες κατανίκησης του ολοκληρωτικού καθεστώτος και έτσι η επιστημονική φαντασία μας ενθαρρύνει να αμφισβητήσουμε την απολυταρχική εξουσία και να εμπνεύσουμε την μετάβαση σε μια πραγματικά δημοκρατική κοινωνία.
Ειδικότερα για την ελληνική κοινωνία αυτή η ευκαιρία να περιοριστούν οι ασύδοτες απολυταρχικές δυνάμεις του λυμαίνονται εδώ και πολλά χρόνια την πατρίδα μας έρχεται με την διεξαγωγή των εκλογών στις 21 Μαΐου 2023. Είναι μια χρυσή ευκαιρία για ένα δημοκρατικό πολίτη να καταψηφίσει αυτούς που ζητούν την τροποποίηση της σκέψεως του έτσι ώστε να είναι προς το συμφέρον και μόνο του απολυταρχικού μονοκομματικού κράτους με τα πολλά αριστεροδεξιά μορφώματα και όχι μιας πνευματικά ελεύθερης κοινωνίας που να αντιπροσωπεύεται από πολιτικούς της επιλογής της.
Συμπέρασματα
Η πολιτική στην επιστημονική φαντασία χρησιμεύει ως αντανάκλαση του δικού μας πραγματικού κόσμου και μας προσκαλεί να αναλύσουμε κριτικά την πολυπλοκότητα της εξουσίας, της διακυβέρνησης και των κοινωνικών δομών. Παρουσιάζοντας φανταστικά μέλλοντα και εναλλακτικές πραγματικότητες, το είδος μας παρέχει μια πλατφόρμα για να εξερευνήσουμε και να αμφισβητήσουμε τα απολυταρχικά συστήματα και τις καταπιεστικές δυναμικές που προσπαθούν να καταστρέψουν την κοινωνία μας.
Είτε μέσα από δυστοπικές προειδοποιητικές ιστορίες, είτε μέσω της εξέτασης κοινωνικών ανισοτήτων ή μέσω απεικονίσεων αντίστασης, η επιστημονική φαντασία προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για τις πολιτικές προκλήσεις και δυνατότητες που βρίσκονται καθημερινά μπροστά μας στον πραγματικότητα. Καθώς συνεχίζουμε να πλοηγούμαστε σε έναν συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο, η επιστημονική φαντασία παραμένει ένα σημαντικό εργαλείο για την κατανόηση και τη διαμόρφωση του δικού μας σημερινού πραγματικού πολιτικού και κοινωνικού τοπίου.
