Ο πόλεμος στην Ουκρανία αντιπροσωπεύει την πρώτη επί του πεδίου μάχης χρήση μη επανδρωμένων οχημάτων και αυτοματοποιημένων πλατφορμών οπλικών συστημάτων. Προφανώς ο στρατός της Ρωσίας φαίνεται, σύμφωνα με τους επαΐοντες, να είναι ανώτερος από αυτόν της Ουκρανίας, παρ’ όλα αυτά οι δύο πλευρές έχουν παρατάξει χερσαίες δυνάμεις με παρόμοιες τεχνολογικές δυνατότητες, αν συμπεριλάβουμε στις τεχνολογικές δυνατότητες της Ουκρανίας τις προμήθειες όπλων από νατοϊκά κράτη. Σε σύγκριση με τις δυνάμεις που αντιμετώπισε η Ρωσία κατά τη διάρκεια της εμπλοκής της στον συμμοριτοπόλεμο της Συρίας ή, για παράδειγμα, εκείνες που αντιμετώπισαν οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια των εισβολών στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, αυτό που συμβαίνει επί του πεδίου στην Ουκρανία αυτή τη στιγμή δείχνει ένα πιο παράλληλο θέατρο εμπλοκής.
Ωστόσο είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι αυτός δεν είναι ένας πόλεμος που διεξάγεται από μη επανδρωμένες ή αυτόνομες μηχανές, είναι απίθανο τα αυτόνομα ή μη επανδρωμένα οπλικά συστήματα να έχουν μεγάλο αντίκτυπο σε αυτό τον πόλεμο και τούτο επειδή δεν έχουν δοκιμαστεί πλήρως και, επί του παρόντος, αξιολογούνται ως αναξιόπιστα.
Οι στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες συμφωνούν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει γίνει το μεγαλύτερο πεδίο δοκιμών στην στρατιωτική ιστορία για αυτόνομα και μη επανδρωμένα οπλικά συστήματα. Γνωρίζουμε βέβαια ότι η χρήση στρατιωτικών ρομπότ δεν είναι κάτι νέο, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος είδε την γέννηση τηλεκατευθυνόμενων πολεμικών μηχανών και οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει πλήρως αυτόνομα επιθετικά drones ήδη από την προηγούμενη δεκαετία. Αυτό που βλέπουμε στην Ουκρανία είναι ο πολλαπλασιασμός μιας νέας κατηγορίας, αυτών των μη επανδρωμένων οχημάτων μάχης.
Τα μη επανδρωμένα οχήματα και τα αυτόνομα οχήματα δεν είναι απαραίτητα το ίδιο πράγμα. Σχεδόν όλα τα αυτόνομα οχήματα μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, ενώ τα μη επανδρωμένα οχήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο εξ αποστάσεως από ανθρώπους. Ίσως το πιο σημαντικό, πολλά από αυτά τα οχήματα δεν είχαν δοκιμαστεί ποτέ στη μάχη πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτό σημαίνει ότι είναι πιο πιθανό να χρησιμοποιούνται στην Ουκρανία σε ρόλους «υποστήριξης» παρά ως αυτόνομα οχήματα μάχης, ακόμα κι αν αυτό σχεδιάστηκαν να κάνουν.
Αλλά, πριν αναφερθούμε στην χρήση στρατιωτικών οχημάτων «ρομπότ» στον σύγχρονο πόλεμο, πρέπει να εξηγήσουμε τι είδους οχήματα χρησιμοποιούνται σήμερα. Ο όρος «ρομπότ» είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα στρατιωτικά οχήματα τόσο τα αυτόνομα όσο και τα μη επανδρωμένα. Ο όρος λοιπόν αυτός περιλαμβάνει σήμερα τα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα (UAV, Unmanned Aerial Vehicles), τα μη επανδρωμένα οχήματα εδάφους (UGV, Unmanned Ground Vehicles) και τα μη επανδρωμένα θαλάσσια οχήματα (USV, Unmanned Sea Vehicles).
Στον πόλεμο της Ουκρανίας παρατηρείται ένας πολλαπλασιασμός της χρήσης UAV και UGV σε ρόλους υποστήριξης μάχης. Έχουμε δει drones και αυτόνομα χερσαία οχήματα σε πολέμους στο παρελθόν, αλλά ποτέ σε αυτή την κλίμακα. Και οι δύο δυνάμεις χρησιμοποιούν drones και μη επανδρωμένα οχήματα στο πεδίο της μάχης, είτε επειδή κάποιες αποστολές κατά τον παραδοσιακό επιχειρησιακό τρόπο θα ήταν αδύνατο να εκτελεστούν, είτε επειδή για αυτές τις αποστολές δεν υπήρχε επιπλέον ανθρώπινο δυναμικό ή κατάλληλο πολεμικό υλικό. Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι στην Ουκρανία χρησιμοποιούνται ρομποτικοί εξοπλισμοί, κυρίως UGV, που είναι σχετικά μη δοκιμασμένοι, γεγονός που εξηγεί γιατί δεν βλέπουμε καμία από τις δύο χώρες να αναπτύσσει μαζικά αυτές τις μονάδες.
Η ανάπτυξη της πολεμικής τεχνολογίας είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Παρά τις θετικές διαβεβαιώσεις των κατασκευαστών, απλά δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε τι θα μπορούσε ενδεχομένως να πάει στραβά έως ότου μια δεδομένη τεχνολογία δει πραγματική χρήση πεδίου μάχης. Θυμίζουμε ότι στον πόλεμο του Βιετνάμ, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το φορητό όπλο Μ-16. Υποτίθεται ότι θα αντικαθιστούσε το παλαιό και έμπιστο M-14. Όμως, όπως διαπίστωσαν τραγικά οι πρώτοι στρατιώτες που χρησιμοποίησαν το νέο όπλο, δεν ήταν κατάλληλο για χρήση στο περιβάλλον της ζούγκλας χωρίς τροποποιήσεις στο σχεδιασμό του και ειδική εκπαίδευση για τους στρατιώτες που θα το χρησιμοποιούσαν. Αποτέλεσμα: Πολλοί στρατιώτες πέθαναν στο πεδίο. Αυτός είναι ένας από τους πολλούς λόγους για τους οποίους ορισμένες νατοϊκές χώρες είναι πρόθυμες να στείλουν όπλα αιχμής στο Κίεβο, με την ελπίδα να δοκιμάσουν τις τεχνολογικές τους δυνατότητες χωρίς να διακινδυνεύσουν τις ζωές των στρατιωτών τους.
Ως παράδειγμα αναφέρουμε το μη επανδρωμένο όχημα THeMIS (Tracked Hybrid Modular Infantry System) της γερμανικής εταιρίας Milrem που χρησιμοποιεί το τελευταίο διάστημα ο ουκρανικός στρατός. Ο ουκρανικός στρατός έχει παραλάβει 14 μη επανδρωμένα οχήματα αυτού του τύπου για να δοκιμαστούν στην εκτέλεση στρατιωτικών αποστολών σε επικίνδυνες ή δυσπρόσιτες περιοχές. Το THeMIS μπορεί να διαμορφωθεί για αποστολές αναγνώρισης, παρατήρησης, διάσωσης, εκκένωσης και μπορεί να οπλιστεί με ποικιλία όπλων, όπως αντιαρματικά όπλα και πολυβόλα.
Ο ρωσικός στρατός δοκιμάζει στο πεδίο μάχης το UGV Uran-9 του αμυντικού ομίλου Kalashnikov, το οποίο θεωρείται από στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες ως το πιο προηγμένο μη επανδρωμένο όχημα μάχης στον κόσμο. Το ρομποτικό όχημα Uran-9, που έχει δοκιμαστεί επίσης στον συμμοριτοπόλεμο της Συρίας, ελέγχεται από απόσταση 3 χλμ και είναι εξοπλισμένο με αυτόματο πυροβόλο των 30mm, καθώς και αντιαρματικά βλήματα Ataka και φλογοβόλα Shmel.
Με αφορμή τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία πρέπει να επισημανθεί ότι όσο και αν ο κόσμος φοβάται την αυγή της εποχής των «ρομπότ δολοφόνων» στον πόλεμο, η τρέχουσα τεχνολογία δεν υπάρχει ακόμα. Επί του παρόντος, ο πόλεμος στην Ουκρανία μας διδάσκει ότι τα αυτόνομα οχήματα είναι χρήσιμα σε υποστηρικτικούς ρόλους, καθώς οι άνθρωποι εξακολουθούν να είναι καλοί στο να σκοτώνουν ο ένας τον άλλον όταν πρόκειται για πόλεμο. Και ακόμα είναι φθηνότερο να εκπαιδεύσουμε έναν άνθρωπο να κάνει όλα όσα πρέπει να κάνει ένας στρατιώτης σε σχέση με την κατασκευή μη επανδρωμένων πλατφορμών όπλων. Η πραγματική στρατιωτική ανάγκη μέχρι στιγμής για «ρομπότ δολοφόνους» είναι πολύ χαμηλότερη από ό, τι θα περίμενε ο μέσος πολίτης. Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που σίγουρα στο μέλλον θα αλλάξει καθώς η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης (AI, Artificial Intelligence) ωριμάζει. Ρωσία, ΗΠΑ, Κίνα και αρκετές ευρωπαϊκές χώρες είτε βρίσκονται επί του παρόντος στη διαδικασία υιοθέτησης και ανάπτυξης αυτόνομων όπλων είτε τα έχουν ήδη.
Είναι σαφές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι ένα μέρος όπου θα δούμε «ρομπότ δολοφόνους» να αναπτύσσονται για να συντρίψουν τους εχθρικούς στρατιώτες, αλλά ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι απίθανο σε μελλοντικούς πολέμους, καθώς οι στρατιωτικοί ηγέτες είναι ενθουσιασμένοι με την πιθανή χρησιμότητα της τεχνητής νοημοσύνης. Και αυτό που βλέπουμε αυτή τη στιγμή στον πόλεμο στην Ουκρανία είναι ο πιο πιθανός δρόμος προς τα εμπρός για την συγκεκριμένη στρατιωτική τεχνολογία, ενώ είναι βέβαιο ότι αυτός ο πόλεμος έχει καταφανώς μειώσει τις όποιες ηθικές και νομικές αναστολές για την ανάπτυξη και χρήση αυτόνομων όπλων.
Από την στιγμή που τα μη επανδρωμένα οχήματα θα αποφασίζουν για την εξέλιξη μιας μάχης, αφού θα μπορούν λόγω τεχνητής νοημοσύνης να αποφασίζουν πιο γρήγορα από ανθρώπινα όντα, η έκβαση των μελλοντικών πολεμικών συγκρούσεων θα εξαρτάται από το επίπεδο ανάπτυξης αυτής της ίδιας της τεχνητής νοημοσύνης που θα έχει ενσωματωθεί στα μη επανδρωμένα οχήματα πάσης φύσεως (ελικόπτερα, υποβρύχια, αεροσκάφη, οχήματα ξηράς), στους στρατιώτες-ρομπότ ή στα πυραυλικά συστήματα. Τα στρατιωτικά ερευνητικά κέντρα των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας εργάζονται πυρετωδώς στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και μια κούρσα εξοπλισμών σε αυτόνομα οπλικά συστήματα μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων έχει ήδη ξεκινήσει με αφετηρία τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ένας πόλεμος των ρομπότ λοιπόν τεχνολογικά δεν είναι και τόσο μακρινός, τα πεδία των μαχών του μέλλοντος θα εξουσιάζονται από ρομποτικές μηχανές οι οποίες θα παίρνουν αποφάσεις για την ζωή ή τον θάνατο. Όμως για τους πολέμους υπεύθυνοι θα συνεχίσουν να είναι οι άνθρωποι και όχι οι μηχανές. Όπως υπεύθυνοι είναι για τα πυρηνικά, χημικά και βιολογικά όπλα.
Γ. Λιναρδής
