Προ ολίγων ημερών το Ιράν και η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσαν ότι οι αμοιβαίες σχέσεις εξομαλύνονται, εκπρόσωποι των δυο χωρών στο πέρας των συνομιλιών τους στο Πεκίνο δήλωσαν ότι θα ανταλλάξουν πρεσβευτές εντός δυο μηνών. Πρόκειται για μια δυνητικά αποφασιστική εξέλιξη στην πορεία προς την αποκλιμάκωση στην Μέση Ανατολή, όχι υπό την αιγίδα της Δύσης, αλλά μέσω της κινεζικής διαμεσολάβησης. Αυτό δεν δείχνει μόνο πόσο έχει ήδη διαβρωθεί η ηγεμονία των ΗΠΑ στην περιοχή, αλλά και πόσο λίγο προς το συμφέρον της Δύσης είναι αυτή η εξομάλυνση.
Η τελική συμφωνία για την εξομάλυνση των σχέσεων επιτεύχθηκε με πρωτοβουλία του Κινέζου προέδρου
Σι Τζινπίνγκ, καθώς και μέσω της διαμεσολάβησης του Ομάν και του Ιράκ. Θυμίζουμε ότι οι σχέσεις μεταξύ Ριάντ και Τεχεράνης επιδεινώθηκαν τον Μάρτιο του 2015 με την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη εναντίον του κινήματος των Χούθι που υποστηρίζεται από το Ιράν.
Τον Ιανουάριο του 2016, μετά την επίθεση στην πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη και στο προξενείο στην πόλη Μασχάντ από διαδηλωτές εξοργισμένους από την εκτέλεση του εξέχοντος σιίτη ιεροκήρυκα-σεΐχη Νιμρ αλ Νιμρ στο Ριάντ, η Σαουδική Αραβία διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν.
Η συμφιλίωση μεταξύ Ιράν-Σαουδικής Αραβίας που έως πρόσφατα οι σχέσεις των ήταν ασυμβίβαστα εχθρικές, σίγουρα δεν ευχαριστεί τις ΗΠΑ, οι οποίες φρόντιζαν πάντα να υπάρχουν συγκρουσιακές σχέσεις μεταξύ των δυο αυτών κρατών του Περσικού Κόλπου. Ο λόγος; Έτσι μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν έναν επικείμενο κίνδυνο ως πρόσχημα για την στάθμευση των στρατευμάτων τους στην περιοχή, μια παράδοση των ΗΠΑ που χρονολογείται από την δεκαετία του 1980, όταν εξόπλισαν τόσο τον τότε σύμμαχο τους Ιράκ όσο και τον εχθρό τους Ιράν στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου. Ο ελιγμός των ΗΠΑ έμεινε στην ιστορία ως υπόθεση «Ιράν-Κόντρας» (Iran-Contra Affair).
Η ίδια η συμφωνία είναι κάτι περισσότερο από «ιστορική», ουδείς μπορεί να την δει διαφορετικά, καθώς δια αυτής ξεδιπλώνονται νέες γεωστρατηγικές προοπτικές για την Μέση Ανατολή, με επιπτώσεις μέχρι της Ευρώπης.
Η εξομάλυνση των σχέσεων προφανώς θα έχει αντίκτυπο τόσο στον «εμφύλιο πόλεμο» στην Υεμένη, ο οποίος φλέγεται από το 2015 και υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ (για τον οποίο κανείς δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται στις «δημοκρατίες» της Δύσης), όσο και στην κατάσταση στην Συρία (πλεονέκτημα για τον Άσαντ). Οι πιθανές συνέπειες για το Ισραήλ και την σύγκρουση στην Παλαιστίνη είναι επίσης ορατές.
Ας δούμε ποιοι είναι νικητές από την συμφωνία Ιράν-Σαουδικής Αραβίας:
• Το Ιράν, το οποίο εκτός από την βαθύτερη ευρασιατική ενσωμάτωση με την Ρωσία και την Κίνα, έχει τώρα άλλη μια ευκαιρία να παρακάμψει τις κυρώσεις των ΗΠΑ και της ΕΕ.
• Η Σαουδική Αραβία, η οποία έχει πλέον δημιουργήσει μια ευνοϊκή ευκαιρία για τον τερματισμό της δαπανηρής, καταστροφικής και προβληματικής εισβολής σε ένα κυρίαρχο κράτος μέλος του ΟΗΕ (Υεμένη).
• Η Κίνα, η οποία διεμβολίζει την Δύση ως μια αξιόπιστη εναλλακτική λύση και ως μεσολαβητής στην Μέση Ανατολή.
• Το Ιράκ, η Συρία και ο Λίβανος, που είναι πιθανό να είναι οι πρώτοι που θα επωφεληθούν εσωτερικά από την ύφεση μεταξύ Τεχεράνης και Ριάντ.
Οι χαμένοι αυτής της συμφωνίας είναι εξίσου σαφείς:
• Το Ισραήλ, καθώς οι φιλοδοξίες του να εμπλέξει τις ΗΠΑ και ΝΑΤΟ σε μια στρατιωτική αποστολή εναντίον του Ιράν έχουν αναμφισβήτητα γίνει πολύ πιο μη ρεαλιστικές.
• Οι ΗΠΑ και η Δύση, των οποίων ο ρόλος και το κύρος στην Μέση Ανατολή έχουν δεχθεί σοβαρό πλήγμα.
• Το εξόριστο Ιράν και το λόμπι κατά των σιιτών κληρικών στην Δύση.
Η σημασία της συμφωνίας έχει προεκτάσεις και προς την Αίγυπτο, η οποία για δεκαετίες ισχυριζόταν ότι ήταν η φωνή του αραβικού κόσμου, η προσέγγιση πιθανότατα σημαίνει περαιτέρω απώλεια γεωπολιτικής σημασίας για το Κάιρο. Ωστόσο θυμίζουμε ότι η Αίγυπτος, όπως και η Σαουδική Αραβία σύμμαχος των ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες, έχει ήδη αρχίσει να εντείνει τις σχέσεις της με την Κίνα. Ειδικά σε αυτόν τον ρόλο ως σύμμαχος της Κίνας και σημαντική χώρα στη Βόρεια Αφρική, η Αίγυπτος είναι πιθανό να διατηρήσει την περιφερειακή της σημασία.
Όσον αφορά τις οικονομικές συνέπειες: Το βήμα που έκαναν η Τεχεράνη και το Ριάντ είναι μεγάλης σπουδαιότητας, καθώς το όραμα της Κίνας για αυξημένη ολοκλήρωση της Ευρασίας, το οποίο προωθείται εδώ και αρκετά χρόνια με το σύνθημα «Νέος Δρόμος του Μεταξιού» (Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος), διασταυρώνεται όλο και περισσότερο με τον «Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών Βορρά-Νότου» που προωθείται από την Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν και την Ινδία. Από κοινού και τα δύο έργα ασκούν όλο και πιο ισχυρές τάσεις ενσωμάτωσης στην Ευρασία, γεγονός που σίγουρα επηρεάζει τις οικονομικές εκτιμήσεις στην περιοχή, αλλά και τις οικονομικές τάσεις στην Ευρώπη.
Τέλος, πρέπει να επισημανθεί η πιθανή σημασία για τον «ισλαμικό κόσμο»: Η συμφωνία δίνει την δυνατότητα στα δύο μεγάλα ρεύματα (σιίτες-σουνίτες) να επιτύχουν μια μορφή συνύπαρξης που θα μπορούσε σε μεγάλο βαθμό να εκτονώσει την εν μέρει θρησκευτικά υποκινούμενη αντίθεση, η οποία όπως δείχνει το παράδειγμα της Ευρώπης στην πρώιμη σύγχρονη περίοδο, ειδικά στον Τριακονταετή Πόλεμο (1618-48), ήταν πάντα πολιτικά υποκινούμενη μεταξύ των θρησκευτικών ομάδων.
Επομένως, είναι πολύ πιθανό ότι αυτή η συμφωνία θα ισχυροποιηθεί με έναν γενικό κανονισμό ο οποίος, παρόμοιος με την Ειρήνη της Βεστφαλίας (1648), θα απο-πολιτικοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τις θρησκευτικές αντιφάσεις στην Μέση Ανατολή και Αραβική Χερσόνησο.
Η Δύση αποδοκίμασε την συμφωνία, δείχνοντας για μια ακόμη φορά το άσχημο προσωπείο της υποκρισίας της, καθώς όταν αυτή προσπαθεί να προστατεύσει τα συμφέροντα της αυτό σημαίνει «σταθερότητα» και «πολιτική ορθότητα», αλλά αν το ίδιο κάνουν η Ρωσία, η Κίνα, το Ιράν ή η Σαουδική Αραβία τότε είναι καταδικαστέο.
του Γεωργίου Λιναρδή
