Στις 11 Νοεμβρίου 2022 το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων (crypto exchange) FTX του Sam Bankman-Fried κατέθεσε αίτηση για προστασία έναντι πτώχευσης βάσει του Κεφαλαίου 11 της αμερικανικής νομοθεσίας. Όμως η υπόθεση FTX είχε αρκετές παράλληλες δραστηριότητες, από σίγουρη οικονομική κατάχρηση μικροεπενδυτών μέχρι και πιθανή χρηματοδότηση πολιτικών οντοτήτων, άρα σήμερα αξίζει μια ανασκόπηση αυτού του θέματος. Άλλωστε ένας τρόπος για να στοιχειοθετηθούν σωστές υποθέσεις που να οδηγούν σε βάσιμα συμπεράσματα για την αλήθεια μιας κατάστασης είναι η εκτίμηση της δημόσιας εξέλιξης της μετά τους πρώτους τρείς μήνες.
Μερικά λόγια για τον Sam Bankman-Fried
O Sam Bankman-Fried, γνωστός ως και μόνο με τα αρχικά του SBF, ήταν ένας επιχειρηματίας, επενδυτής, ιδρυτής και πρώην διευθύνων σύμβουλος του ανταλλακτηρίου FTX και σύμφωνα με τον Matthew Kassel της JewishInsider είναι εβραίος (jewish). Αναλυτικά ο Bankman-Fried με την πτώχευση παραιτήθηκε επίσης από διευθύνων σύμβουλος του FTX και τον διαδέχθηκε σε ρόλο εκκαθαριστή ο John J. Ray III, ένας δικηγόρος με έδρα το Σικάγο που έχει υπηρετήσει ως υπεύθυνος αναδιάρθρωσης σε πολλές υψηλού προφίλ υποθέσεις πτώχευσης, όπως το προηγούμενο οικονομικό σκάνδαλο της Enron.
Μερικά λόγια για το FTX
Το Futures Exchange (FTX) ήταν ένα ευρέως γνωστό ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων που επέτρεπε στους χρήστες να αγοράζουν, να πουλούν και να συνάπτουν συμβόλαια οικονομικών παραγώγων (financial derivatives) για κρυπτονομίσματα (coins) και κρυπτομάρκες (tokens). Η FTX προωθούσε επίσης συναλλαγές για Μη Εναλλάξιμα Κρυπτοπαραστατικά (non-fungible token – NFT) και ψηφιακά συλλεκτικά αντικείμενα (digital collectibles).
Η πτώχευση του FTX ξεκίνησε όταν ένα άλλο ανταλλακτήριο, το Binance του Changpeng Zhao (Τσανγκπένγκ Τσάο) συνειδητοποίησε ότι είχε στο πορτοφόλιο του αρκετά κρυπτονομίσματα FTT του FTX που είχαν αρκετά αμφίβολη αξία. Για την ακρίβεια αρχικά το Binance είχε σκεφτεί να εξαγοράσει το FTX, αλλά μετά από λογιστικό έλεγχο αποφάσισε νε μην προχωρήσει στην αγορά και να προβεί στην πώληση των FTT. Αυτή η κίνηση προκάλεσε πανικό (bank run) στους υπόλοιπους κατόχους του FTT με απώτερη κατάληξη την χρεωκοπία του FTX.
Εξαιρετικά εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι στην αίτηση πτώχευσης του FTX αναφέρεται ότι δικαιώματα αποζημίωσης έχουν περισσότεροι από εκατό χιλιάδες (100000) πιστωτές, ότι τα περιουσιακά στοιχεία του δεν ήταν επιμελώς λογιστικά καταγεγραμμένα με αποτέλεσμα να εκτιμώνται από 10 δισ έως 50 δισ δολάρια και ότι οι αντίστοιχες υποχρεώσεις του FTX προς πιστωτές (δανειακές οφειλές) κυμαίνονται περίπου από 10 δισ έως 50 δισ δολάρια.
Με την πτώχευση το ανταλλακτήριο του SBF αποδεικνυόταν ένα κλασσικό σχήμα Ponzi.
Οικονομικές Απάτες Ponzi σε εταιρική κλίμακα
Συγκριτικά το 2001 η μετοχή της Enron είχε καταρρεύσει επειδή ενώ οι διευθυντές της παρουσίαζαν στο επενδυτικό κοινό κέρδη, στην πραγματικότητα η εταιρία είχε 38 δισ δολάρια σε χρέη. Για την ακρίβεια οι υπεύθυνοι της Enron έκρυβαν αυτά τα χρέη σε εταιρίες ειδικού σκοπού και παρουσίαζαν πλασματικά κέρδη χρησιμοποιώντας πρακτικές δημιουργικής λογιστικής, όπως το διαβόητο “Hypothetical Future Value”, δηλαδή την εγγραφή εικονικών κερδών στα βιβλία της επιχείρησης βάσει κερδών που υποτίθεται ότι θα ερχόντουσαν στο μέλλον.
Επτά χρόνια μετά περνάμε στο σκάνδαλο της Lehman Bros, που σε αυτή την περίπτωση υπήρχε ένα άνοιγμα των 619 δισ δολαρίων σε χρέη. Αναλυτικά η Lehman κατέρρευσε λόγω της χρήσης οικονομικών προϊόντων που δεν βασίζονταν σε δανειολήπτες ικανούς για τη πλήρη αποπληρωμή τους (subprime loans). Όμως ο βασικός λόγος αυτής της κατάρρευσης ήταν η επιθετική πολιτική της Lehman, όπου κατακρατούσε τέτοια μη-αξιόπιστα δάνεια επειδή είχαν μεγάλες αποδόσεις στον τόκο τους.
Είμαστε δηλαδή στο 2008, στην εποχή της μεγάλης οικονομικής κομπίνας με την έκδοση των διαβόητων Collateralized Debt Obligations (CDOs), όπου πολλά δάνεια αμφιβόλου απόδοσης συγκεντρώνονταν σε ένα οικονομικό παράγωγο προϊόν που η κύρια εγγύηση του δεν ήταν κάποια σίγουρη πηγή, όπως ένα χρηματικό καταπίστευμα ή κάποια ποσότητα χρυσού, αλλά η ελπίδα ότι οι οφειλέτες αυτών των δανείων θα έκαναν την πλήρη αποπληρωμή τους κάτω από οποιεσδήποτε οικονομικές συνθήκες.
Μόνο δύο μήνες μετά, τον Δεκέμβριο του 2008, έσκασε και η φούσκα του Bernie Madoff με την ανακάλυψη ότι η επιτυχημένη επενδυτική εταιρία του ήταν στην πραγματικότητα ένα συνηθισμένο σχήμα Ponzi. Ο Madoff είχε άνοιγμα προς τους πιστωτές του στα 65 δισ δολάρια και αυτή η υπόθεση ήταν ιδιαίτερα οδυνηρή μιας και υπήρχαν αρκετοί μικροεπενδυτές που είχαν πιστέψει στην οικονομική δεινότητα του εβραίου χρηματιστή.
Cryptocoins: Ponzi χωρίς τον Ponzi
Οι παραπάνω καταστάσεις αναφέρθηκαν επειδή έχουν μια τεράστια διαφορά με την υπόθεση τηw FTX. Αυτή η διαφορά είναι ότι σε όλες τις προηγούμενες υποθέσεις υπήρχε πάντοτε κάποιος ξεκάθαρος ανθρώπινος παράγοντας (διευθυντής, διευθύνων σύμβουλος, οικονομικός διευθυντής) όπου ενώ είχε υποσχεθεί να δρα υπέρ των συμφερόντων των επενδυτών, αντιθέτως είχε καταχραστεί την οικονομική πίστη τους.
Όμως στην υπόθεση της FTX και γενικότερα των κρυπτονομισμάτων δεν υπάρχει κάποιος τέτοιος ανθρώπινος παράγοντας που να υπόσχεται υποχρεωτικά κέρδη στους επενδυτές. Τα ανταλλακτήρια λειτουργούν ως μη-ελεγχόμενες (deregulated) και ιδιαίτερα ως μεμονωμένες (διαφορετικές τιμές bitcoin σε διαφορετικές χώρες) αγορές όπου το ρίσκο μιας μεγάλης οικονομικής απώλειας δεν συνδέεται με κάποιον χρηματιστή αλλά μόνο με την χρηματιστηριακή διακύμανση του κρυπτονομίσματος.
Με αυτό τον τρόπο, ενώ ο Bankman-Fried εφάρμοζε τις κλασσικές πρακτικές μιας οικονομικής απάτης, ενδεικτικά χρησιμοποιούσε περίπου εβδομήντα πέντε (75) εταιρείες ειδικού σκοπού για να πραγματοποιεί τις υπεξαιρέσεις του, σε νομικό πλαίσιο ήταν πολύ δύσκολο να καταδικαστεί από το αμερικανικό νομικό σύστημα.
Δωρεές στο Δημοκρατικό Κόμμα
Ο πρώην δισεκατομμυριούχος Sam Bankman-Fried και ιδρυτής της εταιρείας ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων FTX είχε διοχετεύσει εκατομμύρια δολάρια στην ενίσχυση του Δημοκρατικού Κόμματος στις ΗΠΑ. Για την ακρίβεια είχε γίνει ο δεύτερος μεγαλύτερος δωρητής των Δημοκρατικών, μόνο πίσω από τον Τζορτζ Σόρος.
Αναλυτικά σύμφωνα με στοιχεία της Ομοσπονδιακής Εκλογικής Επιτροπής ο Bankman-Fried δώρισε σχεδόν 38 εκατομμύρια δολάρια κατά τη διάρκεια του ενδιάμεσου εκλογικού κύκλου.
Δωρεές στην Ουκρανία
Σύμφωνα με δημοσίευμα του έγκριτου Foxnews η εταιρεία του φέρεται να δημιούργησε επίσης τον Μάρτιο του 2022 έναν ιστότοπο, τον Aid for Ukraine, για να συγκεντρώσει κεφάλαια για τον Ζελένσκι. Αυτή η πρωτοβουλία επίσης χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Ουκρανίας, το FTX και την ουκρανική εταιρεία web Everstake.
Συγκεκριμένα δωρεές κρυπτονομισμάτων στάλθηκαν στην Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας. Ο 30χρονος χρηματοδότης κρυπτογράφησης έγραψε στο Twitter στις αρχές Μαρτίου ότι ήταν «ενθουσιασμένος και ταπεινός που συνεργάζεται με το Υπουργείο Οικονομικών της Ουκρανίας και άλλους για την υποστήριξη δωρεών κρυπτογράφησης στην Ουκρανία».
Η εταιρεία του Bankman-Fried φέρεται να είναι η δημιουργός του δημοφιλούς ιστότοπου, Aid for Ukraine, έχοντας ως σκοπό την ασφαλή συγκέντρωση κεφαλαίων για τους Ουκρανούς εν μέσω του συνεχιζόμενου Ρωσο-ουκρανικού Πολέμου.
Επιπροσθέτως μια υπόθεση για την μεγάλη βοήθεια που προσέφερε ο Bankman-Fried στην Ουκρανία ήταν ότι τελικώς αρκετά ποσά ξαναγύριζαν στο Δημοκρατικό Κόμμα πίσω στις ΗΠΑ, δηλαδή ήταν ένας τρόπος ξεπλύματος μαύρου χρήματος.
Συμπεράσματα
Ο Sam Bankman-Fried (SBF) από ένας αριστερός αλτρουιστής αξίας εκατομμυρίων δολαρίων που κήρυττε ότι θέλει να γίνει πλούσιος για να δώσει όλα τα χρήματα τους σε αγαθοεργίες αποδείχτηκε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ως ένας απλός απατεώνας με ειδικότητα στην υπεξαίρεση.
Όμως το γεγονός ότι η αμερικανική δικαιοσύνη δεν έχει μπορέσει ως σήμερα να τον παραπέμψει σε δίκη για οικονομικά εγκλήματα μπορεί να στοιχειοθετήσει τις παρακάτω υποθέσεις.
Πρώτον η μη-ελεγχόμενη αγορά των κρυπτονομισμάτων σημαίνει μεγάλα ρίσκα για όσους επιθυμούν να βρουν εύκολα κέρδη.
Δεύτερον η μη απόδοση ευθύνης σε ένα ανθρώπινο διαχειριστή σημαίνει ότι τα κρυπτονομίσματα μπορούν ρεαλιστικά να είναι το τέλειο σχήμα Ponzi, μιας και μια οικονομική κατάρρευση ενός ανταλλακτηρίου δεν σημαίνει την προσαγωγή του διαχειριστή του στην δικαιοσύνη. Οι συναλλαγές στα κρυπτονομίσματα είναι μόνο και μόνο για κρυπτονομίσματα που θεωρούνται ως συναλλαγματικές πράξεις όπως για κάθε άλλο νόμισμα και δεν υπάρχει κάποιος ανθρώπινος παράγοντας (χρηματιστής) που να εγγυάται κάποια συγκεκριμένη καλή απόδοση ή να υπόσχεται ότι θα δράσει πάντοτε προς το όφελος των επενδυτών.
Τελικώς η αδράνεια της αμερικανικής δικαιοσύνης που απλά συνέλαβε τον SBF και πολύ εύκολα τον άφησε ελεύθερο με εγγύηση μπορεί να έχει κάποια σύνδεση με τις δωρεές του σε πολιτικούς παράγοντες.
Θεόδωρος Κωστής
