Οι σεισμοί και άλλες φυσικές καταστροφές ταρακουνούν τα πολιτικά συστήματα, είτε αυτά είναι κοινοβουλευτικά ή αυταρχικά. Το αν μια φυσική καταστροφή μπορεί να ρίξει μια κυβέρνηση εξαρτάται από δύο πράγματα:
Πρώτον, το μέγεθος του κυβερνητικού «συνασπισμού» ή της λαϊκής υποστήριξης που απολαμβάνει και, δεύτερον, το διάστημα που ο κυβερνήτης βρίσκεται στην εξουσία (τόσο περισσότερο τόσο το καλύτερο). Το βέβαιο είναι ότι ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για ένα κοινοβουλευτικό καθεστώς από ό,τι για ένα αυταρχικό ή μια δικτατορία.
Οι πολίτες θεωρούν σχεδόν πάντα τις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες υπόλογες για την χρηστή διακυβέρνηση,
ιδίως όσον αφορά την αντιμετώπιση καταστροφών όπως οι σεισμοί, και μάλιστα κατά τα έτη των εκλογών.
Οι δικτατορίες και τα αυταρχικά πολιτικά συστήματα δεν έχουν συνήθως τέτοια ευθύνη.
Μετά τον καταστροφικό σεισμό προφανώς η πίεση στον Ερντογάν είναι τεράστια. Μεταξύ των 10 τουρκικών επαρχιών που βρίσκονται στη ζώνη καταστροφής, επτά ελέγχονται από δημάρχους του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν (Adiyaman, Malatya, Kilis, Gaziantep, Kahramanmaraș, Osmaniye, Șanliurfa).
Το πληθυσμιακά κουρδικό Diyarbakır ελέγχεται από διαχειριστή διορισμένο από την κυβέρνηση και μόνο δύο,
Adana και Hatay, διοικούνται από το κόμμα της αντιπολίτευσης (CHP) του Κιλιτσντάρογλου.
Με άλλα λόγια, ο σεισμός έπληξε την κεντρική εκλογική περιφέρεια του Ερντογάν, κάτι που λογικά σημαίνει ότι το κόμμα του τίθεται σε υψηλό εκλογικό κίνδυνο. Υπό αυτό το πρίσμα ο Ερντογάν εφαρμόζει ήδη εξουσίες έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση της καταστροφής, συνταγματικές εξουσίες που απορρέουν από το προεδρο-κεντρικό σύστημα και οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την καταστολή της αντιπολίτευσης και των αντιπολιτευτικών μέσων ενημέρωσης, ακόμη και για την αναβολή των εκλογών του Μαΐου.
Το 2023 έμελλε να είναι μια χρονιά θριάμβου για την Τουρκία. Το τρέχον έτος, η Τουρκία δεν θα γιορτάσει μόνο την 100η επέτειο από την ίδρυση του νεοτουρκικού κράτους, ο Ερντογάν ήλπιζε επίσης να στέψει την πολιτική του καριέρα με μια ακόμη νίκη στις εκλογές του Μαΐου. Τώρα όμως η επετειακή χρονιά επισκιάζεται από μια από τις χειρότερες καταστροφές στην πρόσφατη ιστορία της χώρας. Θα μπορούσε αυτή η καταστροφή να έχει συνέπειες για τον επί εικοσαετία ηγέτη της Τουρκίας, είναι η καταστροφή ένα πολιτικό σημείο καμπής;
Ο αριθμός των θυμάτων αναμένεται να ξεπεράσει αυτόν του ισχυρού σεισμού στην δυτική Τουρκία το έτος 1999, στον οποίο έχασαν την ζωή τους περίπου 17.000 άνθρωποι. Ο σεισμός εκείνη την εποχή δεν ήταν μόνο η χειρότερη καταστροφή της μεταπολεμικής περιόδου για την Τουρκία (προπολεμικά, το 1939 καταστροφικός υπήρξε ο σεισμός στο Ερζιντζάν στην ανατολική Τουρκία). Εγκαινίασε επίσης μια πολιτική καμπή. Η χαοτική διαχείριση της καταστροφής, η προφανής ανικανότητα της ηγεσίας και η κατάφωρη αποτυχία του στρατού στο έργο της διάσωσης, δυσφήμισαν την κυβέρνηση του τότε πρωθυπουργού Ετσεβίτ. Η επελθούσα οικονομική κρίση του 2001 σφράγισε το τέλος του τρικομματικού κυβερνητικού συνασπισμού και άνοιξε το δρόμο για την πρώτη εκλογική νίκη του κόμματος AKP του Ερντογάν.
Πρέπει τώρα ο Ερντογάν να φοβάται ότι ο καταστροφικός σεισμός μπορεί να επιφέρει την ανατροπή του στις επερχόμενες εκλογές, οποτεδήποτε αυτές γίνουν; Αυτό θα εξαρτηθεί κυρίως από τον τρόπο με τον οποίο οι κυβερνητικές υπηρεσίες θα αντιμετωπίσουν την καταστροφή, καθώς ο χειρισμός της καταστροφής του σεισμού πιθανότατα θα εκτοπίσει την οικονομική κρίση ως το κύριο ζήτημα της προεκλογικής εκστρατείας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αντίθεση με τον Ετσεβίτ, ο Ερντογάν δεν προσπαθεί να υποβαθμίσει το μέγεθος της καταστροφής και να καλύψει τον αριθμό των θυμάτων. Δέχεται εύκολα ξένη βοήθεια, ενώ το 1999 οι σκληροπυρηνικοί στην τότε κυβέρνηση απέρριπταν ακόμη και τις αιμοδοσίες από το εξωτερικό ως «ακάθαρτες».
Η μάχη για τον τρόπο αντιμετώπισης της καταστροφής έχει ήδη ξεκινήσει. Ο Ερντογάν υποσχέθηκε οικονομική στήριξη στους πληγέντες και ταυτόχρονα αναγνώρισε δυσκολίες στις επιχειρήσεις διάσωσης.
Ο Κιλιτσντάρογλου ως επικεφαλής του μεγαλύτερου κόμματος της αντιπολίτευσης CHP, μαζί με τα άλλα φιλοδυτικά κόμματα της αντιπολίτευσης, κατηγόρησε τον Ερντογάν για αποτυχία στην διαχείριση της κρίσης, καθώς και ότι αποδυνάμωσε μη κυβερνητικούς οργανισμούς που θα μπορούσαν να βοηθήσουν.
Από την πλευρά της η Δύση μέσω της φυσικής καταστροφής προσπαθεί να ασκήσει πίεση στον Ερντογάν, υπό την έννοια ότι είναι μια καλή στιγμή να διερευνήσει την ευκαιρία της να επιστρέψει αυτή την χώρα στη διατλαντική συμμαχία. Πρόσφατα, ο Τούρκος υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού κατηγόρησε τον Αμερικανό πρέσβη ότι σχεδιάζει μια έγχρωμη επανάσταση: «Βγάλτε τα βρώμικα χέρια σας από την Τουρκία», είπε ο Σοϊλού προς την κατεύθυνση του πρέσβη Jeffry Flake. Προφανώς οι ΗΠΑ μετά τον σεισμό θέλουν να οργανώσουν με την σύμπραξη των έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης μια κρατική κρίση για να αποσπάσουν περισσότερες παραχωρήσεις από την Τουρκία.
Παρενθετικά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο καταστροφικός σεισμός χτύπησε και την Συρία. Αλλά η Δύση, με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, δεν έχει στείλει καμία άμεση βοήθεια στην Συρία, σε αντίθεση με αυτή που έχει παράσχει στην Τουρκία. Η Συρία η οποία ακόμη υποφέρει από σχεδόν 12 χρόνια καταστροφικού συμμοριτοπολέμου, υπόκειται σε σκληρές δυτικές κυρώσεις και προφανώς στερείται των δυνατοτήτων της Τουρκίας. Παρ’ όλα αυτά οι δυτικοί ηγέτες εγκατέλειψαν τις «αξίες» τους και έθεσαν τα γεωπολιτικά τους συμφέροντα πάνω από την ανθρώπινη αλληλεγγύη, αρνούμενοι να προσφέρουν άμεσα βοήθεια στην Συρία.
Τα συστημικά μέσα ενημέρωσης ισχυρίστηκαν ψευδώς ότι ο πρόεδρος Μπάσαρ αλ Άσαντ δεν επέτρεπε στην ανθρωπιστική βοήθεια να φτάσει στις περιοχές των βορειοδυτικών επαρχιών της Συρίας, συμπεριλαμβανομένων των συνοριακών διαβάσεων τους. Η επαρχία Ιντλίμπ που βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή και οι επαρχίες Χαλέπι, Χάμα, Χομς και Λατάκια που ελέγχονται από την συριακή κυβέρνηση επλήγησαν σοβαρά από τον σεισμό.
Δεκάδες νοσοκομεία έχουν καταστραφεί, χιλιάδες άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό για να συγκινήσει τους δυτικούς ηγέτες, οι οποίοι έστειλαν όπλα αξίας 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για να υποστηρίξουν έναν πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά εμπόδισαν τα ψίχουλα αυτών των δισεκατομμυρίων να φτάσουν στην Συρία για την επιβίωση εκείνων που δεν έχασαν τη ζωή τους στον σεισμό.
Αυτό είναι ένα πραγματικό σημάδι ότι η Δύση και οι ηγέτες της έχουν χάσει τις βασικές τους αξίες και ότι τα δύο μέτρα και δύο σταθμά είναι οι νέες απόλυτες αξίες που αποκαλύφθηκαν, για μια ακόμη φορά, από τα πρόσφατα γεγονότα. Τα δύο μέτρα και δύο σταθμά είναι το πραγματικό σύνθημα των χωρών που υποτίθεται ότι διεκδικούν τον πολιτισμό, τον ανθρωπισμό, την δημοκρατία, την ελευθερία και το ενδιαφέρον για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Οι επερχόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία πρέπει να διεξαχθούν το αργότερο τον Ιούνιο, σύμφωνα με την τουρκική νομοθεσία. Θα μπορούσαν να αναβληθούν λόγω της εξαιρετικά δύσκολης κατάστασης στην Τουρκία μετά τον σεισμό. Θα χρησιμοποιήσει ο Ερντογάν την καταστροφή για την προεκλογική του εκστρατεία; Σίγουρα θα το προσπαθήσει, καθώς ήδη δικαιολογεί τις τυχόν ανεπάρκειες στο έργο της διάσωσης με την τεράστια διάσταση της καταστροφής.
Είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσει να συσπειρώσει τους Τούρκους πίσω του και να κατηγορήσει όσους δεν το κάνουν ότι είναι εναντίον της Τουρκίας. Το επταήμερο εθνικό πένθος που κήρυξε είναι επίσης ένα σημάδι που λέει ότι αυτή είναι μια καταστροφή του αιώνα, οπότε είναι αδύνατο να λειτουργήσουν όλα τέλεια.
Πιστεύουμε ότι παρά τις προσπάθειες της Δύσης και της τουρκικής αντιπολίτευσης που ελέγχεται από αυτήν και παρά τα διαδιδόμενα από τα φερέφωνα της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών, ο Ερντογάν έχει όλες τις πιθανότητες να κερδίσει τις εκλογές, όποτε αυτές πραγματοποιηθούν.
Γ. Λιναρδής
