Zugzwang (προφέρεται τσουγκ-τσβανγκ) είναι μια γερμανική λέξη που σημαίνει «καταναγκασμός σε κίνηση».
Με σκακιστικούς όρους, σημαίνει ότι πρέπει να κάνετε την κίνησή σας ακόμα κι αν η θέση σας θα επιδεινωθεί και πιθανότατα θα χάσετε. Το Zugzwang μπορεί να συμβεί σε πολλά διαφορετικά σημεία σε μια παρτίδα σκακιού,
αλλά είναι πιο πιθανό να συμβεί στο τελικό παιχνίδι όταν υπάρχουν λιγότερα πιόνια στην σκακιέρα.
Το τελευταίο διάστημα υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ αναζητά μια διέξοδο από την περιπέτεια της Ουκρανίας, επειδή οι στόχοι που επιδίωκε το κατεστημένο της Ουάσιγκτον (για οικονομική συντριβή της Ρωσίας, διεθνή της απομόνωση και αποφασιστική αποδυνάμωση του ρωσικού στρατού) δεν επιτεύχθηκαν.
Η απαγκίστρωσή τους όμως πρέπει να γίνει χωρίς να χάσουν το κύρος τους μπροστά στο κοινό της Δύσης.
Ωστόσο μια δραματική αλλαγή στην πολιτική των ΗΠΑ εν μία νυκτί είναι πολιτικά αδύνατη, τόσο στο εσωτερικό όσο και έναντι των συμμάχων και θα ήταν ασύνετη σε κάθε περίπτωση.
Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να υπάρξει μια διολίσθηση από τον πόλεμο, στον μη πόλεμο και σε διαπραγματεύσεις.
Oι ΗΠΑ για την αρχική επιδίωξη των στόχων τους έπρεπε να υποστηρίξουν την Ουκρανία με περισσότερα από
100 δισεκατομμύρια δολάρια, χωρίς να υπάρχει τέλος στον ορίζοντα και χωρίς να έχουν να κερδίσουν πλέον κάτι στην σύγκρουση, επειδή το πού βρίσκονται ή θα βρεθούν τα σύνορα της Ουκρανίας είναι για τις ΗΠΑ άνευ σημασίας και δεν αξίζει το τεράστιο κόστος. Έτσι, οι ΗΠΑ πρέπει να βρουν έναν τρόπο να εξηγήσουν την επερχόμενη στροφή των 180 μοιρών στην πολιτική τους , τόσο στο εσωτερικό όσο και στους συμμάχους τους.
Εξ άλλου, ακόμη και στις Βρυξέλλες, οι οποίες στην πραγματικότητα εφαρμόζουν υπάκουα κάθε απόφαση που λαμβάνει η Ουάσιγκτον, ακόμη και εις βάρος της ίδιας της ΕΕ, θα μπορούσε να προκύψει το ερώτημα γιατί πέταξαν όλα τα δισεκατομμύρια από το παράθυρο και οδήγησαν τον ενεργειακό εφοδιασμό και την οικονομία τους στο βάραθρο, εάν τελικά πρέπει να ενδώσουν στην Ρωσία.
Προς διευκρίνηση, αναφέρουμε μερικά γεγονότα που εξηγούν γιατί η καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ Δύση πρέπει να βγει σύντομα από την περιπέτεια της Ουκρανίας, αν δεν θέλει να καταστραφεί.
Είναι γνωστό ότι τα οπλοστάσια της Δύσης είναι αρκετά άδεια και είναι επίσης γνωστό ότι η δυτική βιομηχανία όπλων δεν μπορεί να παράγει τόσο γρήγορα όσο το Κίεβο καταναλώνει όπλα. Για να μην μνημονεύσουμε την αναπλήρωση των δυτικών οπλοστασίων. Η Γερμανία έχει ήδη ανακοινώσει ότι δεν θέλει πλέον να στέλνει οπλικά συστήματα στην Ουκρανία, αλλά αντ’ αυτού θέλει να επικεντρωθεί στην επισκευή και συντήρηση των οπλικών συστημάτων που έχουν ήδη παραδοθεί.
Τα πράγματα φαίνονται επίσης άσχημα αναφορικά με την οικονομική βοήθεια. Η δυτική βοήθεια προς την Ουκρανία έχει πλέον ανέλθει συνολικά σε 170 δισεκατομμύρια ευρώ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ετήσιος κρατικός προϋπολογισμός της Ουκρανίας πριν από την κλιμάκωση του πολέμου ανερχόταν σε περίπου 40 δισεκατομμύρια, καταλαβαίνει κανείς ότι ένα απίστευτο χρηματικό ποσό έχει διαρρεύσει σε σκοτεινά κανάλια, καθώς σύμφωνα με απόρρητες εκθέσεις μόνο περίπου 85 δισεκατομμύρια ευρώ από τα 170 έχουν εισρεύσει στον ουκρανικό κρατικό προϋπολογισμό. Εκτιμάται ότι τουλάχιστον 40 δισεκατομμύρια ευρώ έχουν υπεξαιρεθεί, αυτό είναι ένα απίστευτο ποσό που η νομενκλατούρα των Βρυξελλών αργά ή γρήγορα θα αναγκαστεί να διερευνήσει.
Σημειώνουμε ότι η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι τα αποθεματικά του προϋπολογισμού της ΕΕ, ο οποίος ισχύει έως το 2027, έχουν διατεθεί εξ ολοκλήρου στην Ουκρανία. Η ΕΕ έχει ξεμείνει από χρήματα και η φον ντερ Λάιεν θα απαιτήσει από τα κράτη μέλη να προσθέσουν 65-70 δισεκατομμύρια ευρώ στον προϋπολογισμό. Διαφορετικά, η ΕΕ δεν θα έχει άλλα χρήματα για την Ουκρανία.
Έχουν ήδη υπάρξει διαμαρτυρίες από ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ ενάντια σε αυτό το αίτημα για πρόσθετες πληρωμές. Και η Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία κυριαρχείται από τις ΗΠΑ, δεν φαίνεται να έχει δικά της χρήματα για την Ουκρανία. Πλέον τα προγράμματά της για την Ουκρανία τα εγγυώνται κράτη μέλη όπως η Ιαπωνία, όχι όμως χώρες της ΕΕ ή οι ΗΠΑ.
Ποια είναι η λύση για να μην χρειαστεί να παραδεχθεί η Δύση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ ότι, πρέπει να ενδώσει στην Ρωσία; Θα μετακυλήσει την ευθύνη στο Κίεβο στην βάση μιας «ειρηνευτικής φόρμουλας» που θα προτείνει ο Ζελένσκι.
Φυσικά η Ρωσία δεν θα ασχοληθεί με την «ειρηνευτική φόρμουλα» του Ζελένσκι. Ούτως ή άλλως ουδείς πιστεύει στην επιτυχία της, το νόημα αυτής της φόρμουλας είναι διαφορετικό: Θέλουν να εξοικειώσουν το κοινό και επίσης τους ρωσόφοβους πολιτικούς με την ιδέα ότι θα υπάρξουν ειρηνευτικές συνομιλίες με την Ρωσία. Το αφήγημα ότι η Ρωσία πρέπει να «ηττηθεί στο πεδίο της μάχης» φαίνεται να έχει καταργηθεί εν τη πράξει και εν όψει της μοιραίας ουκρανικής αντεπίθεσης. Τουλάχιστον αυτό υποδηλώνουν οι αναφορές από σοβαρά δυτικά μέσα ενημέρωσης και think tanks (όπως το Rand Corporation) που υιοθετούν την αλλαγή πορείας.
Εν ολίγοις, οι ΗΠΑ θέλουν να πιέσουν το Κίεβο να συμφωνήσει σε συνομιλίες με την Ρωσία, έτσι ώστε η Δύση να μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν έχει καμία σχέση με αυτό, ότι αυτή είναι η «απόφαση του Κιέβου», αλλά φυσικά υποστηρίζει την απόφαση του Κιέβου.
Εξυπακούεται ότι η υλοποίηση αυτού του σεναρίου δεν είναι τόσο απλή υπόθεση. Πρώτον, η Δύση αν δεν θέλει να εξευτελιστεί διεθνώς, πρέπει να προσφέρει κάτι στο Κίεβο (ακόμα κι αν είναι κενές υποσχέσεις) και,
δεύτερον, πρέπει να κάνει παραχωρήσεις στην Ρωσία. Ας ξεκινήσουμε με το Κίεβο.
Το καθεστώς του Κιέβου θέλει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλά αυτό είναι μη ρεαλιστικό, επειδή το ίδιο το ΝΑΤΟ έχει αποστασιοποιηθεί και διότι η ένταξη της Ουκρανίας θα πρέπει να είναι ομόφωνη, κάτι που είναι απίθανο δεδομένης της στρατιωτικής κατάστασης σήμερα. Επίσης η Ρωσία δεν θα συμφωνήσει ποτέ σε αυτό. Όσο η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ παραμένει στην ημερήσια διάταξη, η Ρωσία δεν θα σταματήσει την στρατιωτική της επιχείρηση.
Θυμίζουμε ότι ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου δήλωσε ότι «η νίκη της Ουκρανίας στην σύγκρουση με την Ρωσία αποτελεί προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση σχετικά με την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ». Δεδομένου ότι μια στρατιωτική νίκη για την Ουκρανία είναι πλέον εκτός συζήτησης, αυτή ήταν μια σαφής απόρριψη της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ακόμη και αν δεν δηλώθηκε ανοιχτά.
Τι παραχωρήσεις μπορεί να κάνει η Δύση στην Ρωσία;
Οι ΗΠΑ όπως προαναφέραμε, προσπαθούν να μείνουν έξω από τις διαπραγματεύσεις και αντ’ αυτού να επιτρέψουν να πραγματοποιηθούν άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ Κιέβου και Μόσχας. Αυτό θα είχε το πλεονέκτημα για τις ΗΠΑ ότι η Ρωσία δεν μπορεί να απαιτήσει τίποτα από την Δύση στις διαπραγματεύσεις, επειδή η Δύση δεν κάθεται στο τραπέζι. Ωστόσο, δεδομένου ότι η Ρωσία είναι πεπεισμένη ότι βρίσκεται σε πόλεμο με την καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ Δύση, αυτός ο υπολογισμός της Ουάσιγκτον είναι απίθανο να λειτουργήσει. Θυμίζουμε δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Λαβρόφ: «Ο πρόεδρος Πούτιν έχει πει αρκετές φορές ότι είμαστε ανοιχτοί στην συνεργασία. Αλλά όσον αφορά τους πρώην δυτικούς εταίρους μας, δεν μπορούμε να βασιστούμε σε συμφωνίες μαζί τους, ακόμη και εκείνες νομικής φύσης».
Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι η Ρωσία δεν πιστεύει πλέον στην Δύση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, ακόμη και αν αυτό ορίζεται σε κάποια ειρηνευτική συνθήκη. Η Δύση απλά έχει ήδη παραβιάσει πάρα πολλές συνθήκες με την Ρωσία. Βάσει αυτού, η Δύση θα πρέπει να κάνει κάτι απτό για να σηματοδοτήσει στην Ρωσία ότι είναι σοβαρή.
Για παράδειγμα, η άρση σημαντικών κυρώσεων και η αποδέσμευση δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσαν να αναφερθούν ως πρώτα βήματα. Αλλά ακόμη και αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό για την Ρωσία,
εξ άλλου η Δύση μπορεί να επαναφέρει τις κυρώσεις ανά πάσα στιγμή.
Αυτό έκαναν οι ΗΠΑ με το Ιράν όταν ακύρωσαν την πυρηνική συμφωνία με την Τεχεράνη.
Η Δύση πιθανότατα δεν θα μπορέσει να ξεφύγει από τις άμεσες διαπραγματεύσεις με την Ρωσία. Στέλνοντας τον Ζελένσκι ως εξιλαστήριο θύμα μπροστά και προσποιούμενη ότι είναι ένα πρόβλημα μεταξύ Κιέβου και Μόσχας,
με το οποίο η Δύση δεν έχει καμία σχέση, αυτό το σενάριο είναι απίθανο να λειτουργήσει.
Η κατάσταση είναι σαφής. Η Δύση βρίσκεται στο τέλος της παρτίδας του σκακιού, είναι σε θέση Zugzwang, η γενική κατεύθυνση φαίνεται να είναι ορατή και το μεγάλο ερώτημα είναι τι πραγματικά θα απαιτήσει η Ρωσία από την Δύση, ώστε να τερματιστεί η κρίση στην Ουκρανία.
Εξ άλλου, η Ρωσία θα μπορούσε να συνεχίσει να αιμορραγεί την Δύση, καθώς από μόνο του το Κίεβο δεν μπορεί να αντισταθεί στην Ρωσία ούτε για μια εβδομάδα. Το Κίεβο από την πλευρά του βρίσκεται σε δυσμενέστατη θέση, καθώς η εξάρτησή του οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά από την Δύση δεν του αφήνει οποιαδήποτε περιθώρια ελιγμών.
του Γεωργίου Λιναρδή
