Η αλήθεια είναι ότι το ΝΑΤΟ πάσχει από μια ασθένεια τελικού σταδίου.
Η αποστολή στο Αφγανιστάν πιθανόν να ήταν η τελευταία της Συμμαχίας. Το Αφγανιστάν υπήρξε το νεκροταφείο πολλών αυτοκρατορικών δυνάμεων από την αρχαιότητα μέχρι των ημερών μας, αν και αρχικά η αφγανική επιχείρηση του ΝΑΤΟ έμοιαζε με την περιπέτεια του Γκιούλιβερ στην χώρα των Λιλιπούτειων, τελικά έδειξε την αναποτελεσματικότητα της Συμμαχίας και την φθαρτή δυσλειτουργία της.
Το καρφί στο φέρετρο του ΝΑΤΟ ήταν η εκπληκτική έλλειψη επιτυχίας στο έδαφος του Αφγανιστάν.
Αυτό που κάποτε χαρακτηριζόταν ως η πιο ισχυρή στρατιωτική συμμαχία στην ιστορία ανατράπηκε από ένα σύνολο πολιτοφυλάκων και ανταρτών που δεν είχε ουδεμία υποστήριξη μιας μεγάλης δύναμης, σε μια από τις φτωχότερες χώρες της Γης.
Ακόμη χειρότερα, η αφγανική αποστολή κατέστη σοβαρή πολιτική ευθύνη για πολλά μέλη της Συμμαχίας. Το δίλλημα «όπλα ή βούτυρο» μετά από μια εικοσαετία διαρκούς πολέμου τελικά είχε νικητή, ο Μπάιντεν και οι νατοϊκές μαριονέτες των ΗΠΑ αποφάσισαν να αποσυρθούν κακήν κακώς από το Αφγανιστάν. Η στρατιωτική επιχείρηση που επρόκειτο να δώσει μια νέα πνοή στο ΝΑΤΟ, με το πρόσχημα καταπολέμησης της τρομοκρατίας, και να το μετατρέψει σε μια παγκόσμια στρατιωτική δύναμη, αποδείχθηκε ως η απόλυτη καταστροφή.
Αν και το ΝΑΤΟ κατά την διάρκεια της ψυχροπολεμικής ύπαρξης του δεν έριξε ούτε έναν πυροβολισμό, κατάφερε από το 1949 έως το 1990 να εκπληρώσει την αποστολή του κρατώντας τους Αμερικανούς μέσα, τους Ρώσους έξω και τους Γερμανούς κάτω, σύμφωνα με τα λόγια του Λόρδου Ισμέι που ήταν ο πρώτος γενικός γραμματέας της Συμμαχίας. Στο Αφγανιστάν το ΝΑΤΟ επί 20 χρόνια πυροβολούσε με τα πλέον σύγχρονα οπλικά συστήματα, όμως δεν κατάφερε να εκπληρώσει την αποστολή του.
Όταν το Σύμφωνο της Βαρσοβίας εξαφανίστηκε, το ΝΑΤΟ βρέθηκε ξαφνικά χωρίς αποστολή. Χρειαζόταν πάραυτα νέο χαρτοφυλάκιο, περιβαλλοντικό έργο, ανθρωπιστικές αποστολές, οτιδήποτε. Χρειαζόταν λόγο ύπαρξης.
Με την τραγωδία της Γιουγκοσλαβίας η Συμμαχία πήρε μια δεύτερη πνοή αποτρέποντας δήθεν την αιματοχυσία στα Βαλκάνια, στην πραγματικότητα δημιουργώντας υποτελή τεχνητά κρατίδια όπως το Κόσοβο και τα Σκόπια ως πυλώνες αποσταθεροποίησης στην περιοχή. Το 1999 κατά την διάρκεια της σύγκρουσης των 77 ημερών στην Γιουγκοσλαβία, η Συμμαχία διεξήγαγε 38.000 αεροπορικές επιδρομές εναντίον Σερβικών στόχων, πολλές εξ αυτών κατέληξαν σε σημαντικές «παράπλευρες» απώλειες Σέρβων αμάχων, προσφύγων και της Κινεζικής πρεσβείας στο Βελιγράδι. Αν και κανένα προσωπικό του ΝΑΤΟ δεν πέθανε κατά την διάρκεια αυτών των πολεμικών επιχειρήσεων, τα μέλη της Συμμαχίας δεν μπορούν να είναι υπερήφανα για τον στρατιωτικό και πολιτικό ρόλο τους, η Ελλάδα είναι ένα από αυτά καθώς τα επίχειρα τα πλήρωσε και θα εξακολουθεί να τα πληρώνει στο μέλλον.
Η ουσία του πολέμου των 77 ημερών και της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας ήταν να κρατηθεί η Ρωσία έξω, το σκεπτικό Ισμέι επέστρεψε όσον αφορά το ένα σκέλος του. Ο φόβος για τον πρώην επικυρίαρχο της Ανατολικής Ευρώπης έδωσε νέο σκοπό στην οργάνωση του Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Αν και οι ΗΠΑ μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είχαν υποσχεθεί στην Ρωσία να μην επεκταθεί το ΝΑΤΟ στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και στην Ανατολική Ευρώπη, η Συμμαχία έκανε ακριβώς το αντίθετο. Η επέκταση όμως αυτή κατέστησε δυσκολότερη την συναίνεση στο πλαίσιο ενός ήδη δυσκίνητου θεσμού, το ΝΑΤΟ συν τω χρόνω έγινε μια συμμαχία με απροσδιόριστη μεν αλλά επεκτατική πολιτική και μια συλλογή μελών που όλο και περισσότερο διαφωνούν μεταξύ τους.
Τα νεότερα μέλη της Συμμαχίας από την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη θέλουν να παραμείνει η εστίαση στις απειλές για την ίδια την Ευρώπη (δηλαδή για αυτούς), καθώς το πρόσφατο ιστορικό παρελθόν αυτών των μελών τα υποχρεώνει να είναι καθαρά επικεντρωμένα στην Ρωσία. Η Ουάσιγκτον από την πλευρά της πιέζει την Συμμαχία να επεκταθεί πέρα από την παραδοσιακή εστίαση της στην Ευρώπη και να σκεφτεί παγκόσμια, εστιάζοντας σε απειλές που αυτή θεωρεί ότι έχουν διεθνές πρόσημο.
Η επιχείρηση στο Αφγανιστάν, μια επιχείρηση εκτός περιοχής με παγκόσμια σημασία, επρόκειτο σαφώς να αποτελέσει το εναρκτήριο λάκτισμα για την νέα εκδοχή του ΝΑΤΟ.
Είχαμε λοιπόν να κάνουμε με μια διελκυστίνδα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, μεταξύ της φατρίας της Ευρώπης και της φατρίας «Go Global». Για την φατρία «Go Global» η νίκη στο Αφγανιστάν ήταν απαραίτητη, καθώς η αποστολή εκεί αποτελούσε «την τελική δοκιμασία του ΝΑΤΟ», σύμφωνα με δήλωση του Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, πρώην επιφανή διπλωμάτη και υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ. Η αποτυχία στο Αφγανιστάν αποδεικνύει ότι το ΝΑΤΟ αποσυντίθεται.
Πως μπορεί το ΝΑΤΟ να είναι παγκόσμια δύναμη όταν δεν μπορεί καν να ανταποκριθεί στην πρώτη μεγάλη δοκιμασία του; Το βέβαιο είναι ότι η αποτυχία της Συμμαχίας στο Αφγανιστάν αποτελεί σοβαρό πλήγμα για το «παγκόσμιο» ΝΑΤΟ.
Το ΝΑΤΟ εξελίσσεται από μια συμμαχία των προθύμων σε μια συμμαχία των «απρόθυμων», η Συμμαχία αδυνατεί να ξεκινήσει επιχειρήσεις εκτός περιοχής, όπως υποστηρίζει το συντηρητικό think tank «Foreign Policy Research Institute». Το ΝΑΤΟ είναι πλέον ένας οργανισμός που βρίσκεται μόνιμα σε κρίση, το ζήτημα της Τουρκίας με τα S-400 είναι η κορυφή του παγόβουνου. Οι στόχοι εργασίας όπως η συλλογική άμυνα/ασφάλεια που έχουν ως κυρίαρχο σκοπό την αποτροπή της επανεθνικοποίησης της άμυνας της Ευρώπης και το κλείδωμα στην αμερικανική διοίκηση δεν είναι αρκετοί για να κρατήσουν την Συμμαχία ζωντανή.
Συμμαχίες όπως το ΝΑΤΟ έχουν ισχυρό ένστικτο επιβίωσης, έστω και μόνο για να συνεχίσουν να παρέχουν μισθούς στους καρεκλοκένταυρους. Το ΝΑΤΟ ίσως ξεπεράσει την διαδικασία στρατηγικού σχεδιασμού του, την αποτυχία του στο Αφγανιστάν και την προσαρμογή του σε νέες παγκόσμιες απειλές. Αλλά μπορεί να επιβιώσει μόνο κατ΄ όνομα. Ως υπηρέτης αμερικανικών συμφερόντων που σύρεται στις εκδοχές αμφισβητούμενων παγκόσμιων αποστολών των ΗΠΑ έχει ουσιαστικά πάψει να είναι ένας οργανισμός συλλογικής άμυνας/ασφάλειας.
Ο αφγανικός πόλεμος υπογράμμισε το παράδοξο του ΝΑΤΟ, την κρίση ταυτότητας που μοιάζει με την ρήση του Άμλετ: to attack or not to attack. Αν η Συμμαχία δεν εμπλακεί σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, αμφισβητεί τον απώτερο σκοπό της. Αλλά αν εμπλακεί σε πόλεμο, και ο πόλεμος είναι ανεπιτυχής, αμφισβητείται η τελική αποτελεσματικότητα της.
Καταραμένο λοιπόν το ΝΑΤΟ αν το κάνει και καταραμένο αν δεν το κάνει. Το ΝΑΤΟ θα εξακολουθήσει να είναι ο ασθενής σε τελικό στάδιο, όπως ήταν η βρετανική και σοβιετική αυτοκρατορία μετά την αποτυχία τους στην Κεντρική Ασία, νεκρές αυτοκρατορίες που περπατούσαν. Το ΝΑΤΟ ως λείψανο μιας περασμένης εποχής είναι ένας «walking dead» οργανισμός, απλά δεν το έχει συνειδητοποιήσει.
Γ. Λιναρδής
