Τα ΜΜΕ λειτουργούν ως εργαλεία παραγωγής ιδεολογίας και διαμόρφωσης πολιτισμού. Προσοχή αναφερόμαστε σε δια-μόρφωση πολιτισμού κι όχι σε παραγωγή.
Ο μηχανισμός των ΜΜΕ πλάθει μια “μαζική κουλτούρα ενημέρωσης” με αποτέλεσμα την χειραγώγηση της κοινής γνώμης των μαζών. Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, αφού η θεωρία ότι τα ΜΜΕ ελέγχουν την εξουσία, έχει καταστεί σήμερα παλαιοντολογική, καθώς τα ΜΜΕ βρίσκονται σε πλήρη συνέργεια με τα πολιτικά συμφέροντα.
Ο πόλεμος της Κριμαίας ήταν η πρώτη διεθνής πολεμική κρίση που καλύφθηκε από τον Τύπο και συγκεκριμένα από τον δημοσιογράφο των Times, Will Russell. Οι ανταποκρίσεις του έφταναν στο Λονδίνο με καθυστέρηση 15 ημερών, λόγω των τεχνικών περιορισμών της εποχής. Η τεχνολογική έκρηξη των τελευταίων δεκαετιών όμως, έχει εκμηδενίσει τους εδαφικούς και χρονικούς περιορισμούς. Σήμερα μπορούμε να παρακολουθούμε σε πραγματικό χρόνο, τις κρίσεις να εξελίσσονται.
Αυτό, επιφέρει σημαντική πίεση στις κυβερνήσεις, αφού η διπλωματία τους επιβάλλεται να αντενεργεί ακαριαία και συνεπώς αυξάνει και η δυναμική της πολιτικής επικοινωνίας στην πολιτική πρακτική.
Τα ΜΜΕ χρησιμοποιούν μεθοδολογίες που πλέον έχουν καταγραφεί και κωδικοποιηθεί, όπως η μέθοδος της «Καθορισμένης Ημερησίας Διάταξης» όπου η σειρά των ειδήσεων, αυξάνει ή μειώνει στην συνείδηση του κοινού και την σημασία της είδησης.
Επίσης χρησιμοποιείται η μέθοδος της «Θεωρίας του σπιράλ της σιωπής» όπου εφαρμόζεται πλήρης συσκότιση για ειδήσεις που δεν πρέπει (αφού έτσι αποφάσισε η διαπλοκή πολιτικής και Τύπου) να δοθεί ενημέρωση στο κοινό.
Μια ακόμη συνήθης μέθοδος είναι εκείνη των «Ψευδογεγονότων» των γνωστών μας Fake news, όπου τα ίδια τα ΜΜΕ κατασκευάζουν ή έστω αλλοιώνουν τις ειδήσεις με τέτοιο τρόπο, ώστε να υποβοηθείται η μετακίνηση της κοινής γνώμης προς το «σημείο Βορρά» του αντίστοιχου συμφέροντος.
Ενδεικτικό παράδειγμα της απήχησης και της επιρροής των ΜΜΕ στην κοινή γνώμη είναι η περίφημη «CNN Effect Theory». Η τακτική αυτή θεωρεί πως, τα ΜΜΕ εξαναγκάζουν τους πολιτικούς να μετατρέπουν τις πολιτικές αποφάσεις τους ή και να τις παίρνουν εξ ολοκλήρου, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των ΜΜΕ. Εδράζεται σε συγκεκριμένα γεγονότα στις επεμβάσεις στην Σομαλία και στο Κοσσυφοπέδιο, όταν οι κυβερνήσεις υποχρεώθηκαν σε αναμείξεις αλλά και κινήσεις απεμπλοκής μετά από ειδικά ρεπορτάζ του CNN.
Στο υπάρχον σύστημα ενημέρωσης οι δημοσιογράφοι, ασχέτως του γνωστικού τους επιπέδου, είναι οι πρώτοι που σπεύδουν (ή και καλούνται) να περιγράψουν, ερμηνεύσουν και να μεταφέρουν στο κοινό, μια κρίση. Συνεπάγωγα, καταφέρνουν έτσι να σχηματίσουν σε πολύ σημαντικό βαθμό την αντίληψή μας για τα γεγονότα.
Όμως η δημοσιογραφική πρακτική, σχεδόν ποτέ δεν καταπιάνεται με κρίσεις, γεγονότα, ζητήματα ασφαλείας ή πολιτικής που πρόκειται να συμβούν. Εστιάζουν μονίμως σε τρέχουσες εικόνες πολεμικής, καταστροφής και δυστυχίας, διότι έτσι καθηλώνουν το κοινό, ενώ αντίθετα, οι εκτιμήσεις για θέματα που πρόκειται να ξεσπάσουν, δεν έχουν φυσικά, τέτοιον αντίκτυπο.
Η πρακτική αυτή, ακολουθείται από τα ΜΜΕ διότι έχει χρήσιμα για το σύστημα και μετρήσιμα αποτελέσματα:
1. Μειώνει το πολιτικό ενδιαφέρον, εξισώνοντας κάθε ζήτημα σύγκρουσης και ασφάλειας στον ίδιο βαθμό. Οδηγεί έτσι σε μια πολιτική αποστασιοποίηση των μαζών.
2. Χρησιμοποιεί την συναισθηματική φόρτιση, απομακρύνοντας έτσι την λογική και ψύχραιμη κρίση.
3. Χτίζει μιαν απάθεια για τα αναφερόμενα γεγονότα. Ο «θεατής» δηλαδή εγκλωβίζεται στην θέση του απενεργοποιημένου παρατηρητή που τελικά αγνοεί την είδηση, παρά στην θέση του πληροφορημένου πολίτη που θα ενεργήσει για το συγκεκριμένο θέμα.
4. Βομβαρδίζει με αλλεπάλληλες και συνεχείς κρίσεις τον θεατή, που υπόκειται σε ένα αδιάληπτο «σοκ και δέος» υποσυνείδητα οδηγούμενος έτσι, σε απάθεια και αδιαφορία.
Όλα αυτά, προφανώς προσφέρουν στα ΜΜΕ την δυνατότητα να καθορίζουν τις πολιτικές αποφάσεις σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο. Όμως τα ΜΜΕ είναι επιχειρήσεις που εξυπηρετούν συμφέροντα και οι δημοσιογράφοι που εργάζονται σε αυτά, ακόμη και είναι επιστημονικά ενδεδειγμένοι να έχουν ορθή κρίση (πράγμα που απέχει έτη φωτός από την πραγματικότητα) δεν είναι εκλεγμένοι ηγέτες και δεν έχουν ουδεμία νομιμοποίηση να κατευθύνουν τους λαούς, σχηματίζοντας, μεταβάλλοντας, ή παραπλανώντας, την κοινή γνώμη.
Παρόλα αυτά, είναι ολοφάνερο ότι το κάνουν.
Ο πολίτης που περιμένει να ενημερωθεί από την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες κλπ, μοιάζει με έναν τυφλό, που βρίσκεται σε ένα σκοτεινό δωμάτιο και προσπαθεί να πιάσει μια μαύρη γάτα που δεν υπάρχει…
Το πολιτειακό μας σύστημα λοιπόν, εμφανέστατα, υπονομεύεται από την διαπλοκή ΜΜΕ και πολιτικής και ουσιαστικά χειραγωγεί την κοινή γνώμη και την εξαπατά, χρησιμοποιώντας ατόφιες διαδικασίες προπαγάνδας και κοινωνικής μηχανικής.
Αχιλλέας Ξανθάκης
