Ο υλισμός (αγλλ. materialism) είναι φιλοσοφική θεωρία, η οποία στο βασικό πρόβλημα της φιλοσοφίας που αφορά τη σχέση μεταξύ ανθρώπου και εξωτερικού κόσμου, ή συνείδησης και ύλης, παίρνει θέση υπέρ της πρωταρχικότητας της ύλης. Αποτελεί δε, ένα από τα δύο κύρια ρεύματα της φιλοσοφικής σκέψης. Σύμφωνα με τον υλισμό, “η ανθρώπινη ύπαρξη δημιουργεί την συνείδηση και όχι η συνείδηση την ανθρώπινη ύπαρξη” όπως και γενικότερα η ύλη από την οποία αποτελείται το Σύμπαν, προηγείται των ιδεών. Η ύλη αποτελεί την βάση με την οποία δημιουργούνται οι ιδέες και όχι το ανάποδο.
Στις διάφορες υποκατηγορίες του υλισμού περιλαμβάνεται ο διαλεκτικός υλισμός, ο ιστορικός υλισμός, ο αυθόρμητος υλισμός και ο μηχανιστικός υλισμός.
Θα ασχοληθούμε με όλες τις υποκατηγορίες του υλισμού, όμως τώρα θα επικεντρωθούμε στον μηχανιστικό υλισμό, ο οποίος υποτίθεται ότι βασίζεται στη λογική και στην επιστήμη..
Ο μηχανιστικός υλισμός με κύριο εκπρόσωπο τον Ρενέ Ντεκάρτ (γνωστός «διαφωτιστής») διαπνέεται από τρεις βασικές αρχές:
1. Η φυσική πραγματικότητα, τα φυσικά αντικείμενα υπάρχουν, ανεξάρτητα από την εμπειρία, τη συνείδηση και τις αισθήσεις του ανθρώπου.
2. Οι Φυσικοί Νόμοι είναι αναλλοίωτοι και καθορίζουν τα πάντα. Κάθε αποτέλεσμα οφείλεται σε κάποιο αίτιο, και ανάμεσά τους δρα ο φυσικός νόμος.
3. Οποιαδήποτε εξέλιξη ερμηνεύεται με τους νόμους της Μηχανικής, δηλαδή με την μηχανική κίνηση της ύλης και όχι με την ποιοτική της αλλαγή. Η ποιοτική αλλαγή οφείλεται δηλαδή στη μηχανική κίνηση.
Με την εξέλιξη της επιστήμης και την παρατήρηση φαινομένων στο ατομικό και υποατομικό επίπεδο, ο ανθρώπινος νους οδηγήθηκε αναπόδραστα από την νευτώνεια μηχανική στην θεωρία της κβαντομηχανικής. Η κβαντομηχανική περιγράφει τη συμπεριφορά της ύλης στο μοριακό, ατομικό και υποατομικό επίπεδο. Ένα αξιοσημείωτο κβαντικό φαινόμενο είναι αυτό της λεγόμενης “κβαντικής διεμπλοκής”. Η κβαντική διεμπλοκή είναι ένα παράδοξο κβαντικό φαινόμενο, το οποίο ο Αϊνστάιν είχε χαρακτηρίσει “στοιχειωμένο” αφού οι κινήσεις και γενικότερα οι ιδιότητες δύο σωματιδίων ή αντικειμένων αλληλοεπηρεάζονται ακαριαία. Δηλαδή, στο φαινόμενο αυτό, δύο σωματίδια ή ομάδες σωματιδίων που δημιουργούνται μαζί ή αλληλεπιδρούν, μένουν σε κατάσταση διεμπλοκής μεταξύ τους, ασχέτως της αποστάσεως του ενός από το άλλο. Αν επί παραδείγματι υποθέσουμε ότι εστάλη ένα σωματίδιο από τα δύο στο άλλο άκρο του γαλαξία ή και του σύμπαντος, και συμβεί κάτι σε οποιοδήποτε από τα δύο, το άλλο αντιδρά άμεσα. Από αυτό προκύπτει ουσιαστικά ότι η “πληροφορία” μπορεί να ταξιδέψει με “άπειρη” ταχύτητα (πολύ μεγαλύτερη από αυτή του φωτός!). Και εάν η πεποίθηση ότι η ταχύτητα του φωτός είναι η μεγαλύτερη δυνατή στη φύση πιέζει την θεοποιημένη από τους διαφωτιστές ανθρώπινη λογική, τότε η με «μαγικό» τρόπο και με άπειρη ταχύτητα μεταδιδόμενη πληροφορία, την συνθλίβει αυτοστιγμεί.
Οι ερευνητές ήδη από την δεκαετία του ’70 απέδειξαν ότι όταν αλλάζει η κίνηση ενός ζεύγους ιόντων Βηρυλλίου-Μαγνησίου σε κατάλληλη πειραματική διάταξη, τότε αλλάζει και η κίνηση ενός δεύτερου ζεύγους, χωρίς να δίνεται στο τελευταίο η ίδια εντολή για ξεκίνημα ή σταμάτημα των δονήσεων και παρόλο που βρισκόταν σε απόσταση από το πρώτο!! Έκτοτε ακολούθησε σωρεία πειραμάτων στα οποία συνεχώς απεδεικνύετο η κβαντική διεμπλοκή. Πρόσφατα (2018) δύο νέες μελέτες ανέφεραν κβαντική διεμπλοκή σε συσκευές σχεδόν ορατές με γυμνό μάτι! Συγκεκριμένα, ο Simon Gröblacher, κβαντικός φυσικός στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Delft στην Ολλανδία και οι συνεργάτες του αφ’ενός και ο Mika Sillanpää καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Aalto της Φινλανδίας και η ομάδα του αφ’ ετέρου.
Οι πιθανές εφαρμογές της κβαντικής διεμπλοκής ξεπερνούν την ανθρώπινη φαντασία. Το κεφαλαιώδες όμως συμπέρασμα είναι ότι οι αρχές του μηχανιστικού υλισμού και η αποθέωση της ανθρώπινης λογικής του Διαφωτισμού κατεδαφίζονται μπροστά στον «μαγικό» και «εξωπραγματικό» κόσμο της κβαντομηχανικής. Η εξέλιξη της επιστήμης και της παρατήρησης του κόσμου φανερώνει την πεπερασμένη ισχύ των φυσικών νόμων καθώς και την ανεπάρκεια της ανθρώπινης λογικής στην κατανόηση της φύσης. Η μοναδική νομοτέλεια είναι ότι μηχανιστικός υλισμός και ο Διαφωτισμός θα παραδοθούν στον Ρομαντικό Νεωτερισμό και σε μία νέα, διευρυμένη και ανώτερη αντίληψη του κόσμου.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΥΔΟΥΝΑΣ
