Προ ολίγων ωρών ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν δήλωσε ότι η χώρα του θα τιμήσει την μακροχρόνια συνθήκη CSTO (Collective Security Treaty Organization) με την Αρμενία, εφόσον αυτή χρειαστεί βοήθεια και επανέλαβε ότι οι εχθροπραξίες μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων στο αμφισβητούμενο Ναγκόρνο Καραμπάχ (Αρτσάχ) θα πρέπει να σταματήσουν και οι δυο πλευρές να λύσουν τις διαφορές τους στο διπλωματικό επίπεδο.

Θυμίζουμε ότι ο «Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας» είναι μια συνθήκη που υπογράφτηκε το 1992 από τα κράτη Ρωσία, Αρμενία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν και Ουζμπεκιστάν. Η συνθήκη αυτή είναι γνωστή και ως «Σύμφωνο της Τασκένδης». Το 1993 τρία άλλα μετα-σοβιετικά κράτη προσχώρησαν στον CSTO, το Αζερμπαϊτζάν, η Γεωργία και Λευκορωσία, όμως πέντε χρόνια αργότερα το Ουζμπεκιστάν, η Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν αποχώρησαν.
Τα 6 εναπομείναντα κράτη (Ρωσία, Αρμενία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν, Λευκορωσία) ανανέωσαν την συνθήκη το 2002 και συμφώνησαν να λειτουργεί και ως στρατιωτική συμμαχία.
Σύμφωνα με την συνθήκη, η επιθετικότητα εναντίον ενός μέλους του CSTO εκλαμβάνεται ως επιθετικότητα εναντίον όλων.

Επομένως αν το Αζερμπαϊτζάν επιτεθεί στο έδαφος της Αρμενίας, η Ρωσία είναι νομικά υποχρεωμένη να βοηθήσει την Αρμενία. Είναι απολύτως βέβαιο ότι η Μόσχα θα τηρήσει όλες τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από την συμφωνία του 2002, εξ άλλου οι πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Λαβρόφ δεν αφήνουν καμία αμφιβολία περί αυτού.

Τα τελευταία χρόνια Ρωσία και Τουρκία έχουν διαδραματίσει σημαντικό και καίριο λόγο στην ζώνη ΜΕΝΑ (Middle East North Africa), όντας σε αντίπαλα στρατόπεδα και συχνά στα πρόθυρα μιας αντιπαράθεσης. Όμως όλο αυτό το διάστημα Μόσχα και Άγκυρα έχουν επιδείξει μια αξιοπρόσεκτη ικανότητα στην διαχείριση των κρίσεων μέσω της διπλωματίας. Τις τελευταίες ημέρες Ρωσία και Τουρκία βρίσκονται και πάλι αντιμέτωπες στο διαφιλονικούμενο Αρτσάχ, η σύγκρουση στον Νότιο Καύκασο σίγουρα θα αποτελέσει σημαντική δοκιμασία για τις σχέσεις τους.
Ο στόχος της Άγκυρας στον Νότιο Καύκασο είναι η επέκταση της επιρροής της στην περιοχή και η προβολή της τουρκικής ισχύος, προκειμένου να προωθήσει τις περιφερειακές φιλοδοξίες της.

Είναι δηλαδή μια συνέχιση των φιλοδοξιών της που ξεκίνησαν στην Συρία και μετά επεκτάθηκαν στην Λιβύη, με ενδιάμεσο σταθμό την Ελλάδα και Κύπρο. Στο Ναγκόρνο Καραμπάχ οι στόχοι της Άγκυρας είναι, πρώτον, η μετατόπιση του status quo υπέρ του φυλετικά συγγενούς Αζερμπαϊτζάν και, δεύτερον, η διασφάλιση ενός νέου ρόλου στον Νότιο Καύκασο, παρά τις αντιρρήσεις της Αρμενίας με την οποία η Τουρκία δεν έχει διπλωματικές σχέσεις και τα χερσαία σύνορα τους είναι σφραγισμένα από το 1993. Είναι γνωστό ότι ο Ερντογάν έχει την ικανότητα να κερδίζει μια θέση στο διπλωματικό τραπέζι, ακόμη και όταν σημαντικοί διεθνείς παράγοντες θεωρούν την παρουσία του ανεπιθύμητη (κάτι που η Αθήνα το γνωρίζει πολύ καλά από την πρόσφατη διπλωματική εμπειρία).

Με δεδομένο όμως τις τελευταίες εξελίξεις στο διπλωματικό επίπεδο, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν συμφώνησαν στον διαμεσολαβητικό ρόλο της Μόσχας και στην παύση των εχθροπραξιών, η Ρωσία είναι σε θέση να αρνηθεί στην Τουρκία πρωταγωνιστικό ρόλο διαμεσολαβητή στην διένεξη Αρμενίων-Αζέρων.

Η Τουρκία ελπίζει ότι στο Ναγκόρνο Καραμπάχ θα μπορέσει να επαναλάβει μια συμφωνία τύπου βόρειας Συρίας με την Ρωσία. Στην Συρία όμως η απόφαση της Τουρκίας να συνεργαστεί με την Ρωσία και το Ιράν (Συμφωνία της Αστάνα) ήταν μια αναγκαστική τακτική επιλογή και μια παροχή ευκαιρίας για την αύξηση της στρατηγικής της αυτονομίας έναντι του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ. Μετά την κατάρριψη ενός ρωσικού μαχητικού πάνω από το συριακό έδαφος τον Νοέμβριο του 2015, η Τουρκία υπέστη αυστηρές ρωσικές οικονομικές κυρώσεις. Χωρίς οικονομική και στρατιωτική στήριξη από την Δύση ο Ερντογάν δεν είχε καμία πιθανότητα να διεκδικήσει ρόλο στην Συρία, έτσι επέλεξε να διαπραγματευτεί με την Μόσχα και την Τεχεράνη.

Όλα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν μετά το 2015 στην Συρία ήταν προς το συμφέρον της Ρωσίας, αφού αυτή αύξησε σημαντικά την γεωπολιτική της επιρροή στην Μέση Ανατολή, ενώ η Τουρκία διεύρυνε τις περιφερειακές της φιλοδοξίες και πήρε ως αντάλλαγμα την διαβεβαίωση ότι δεν θα υπάρξει ανεξάρτητο κουρδικό κράτος στα σύνορα της με την Συρία.
Στο Ναγκόρνο Καραμπάχ όμως δεν ισχύει καμία από τις προϋποθέσεις της Συρίας. Η Ρωσία αναμφισβήτητα ελέγχει την περιοχή στον Νότιο Καύκασο και ουδόλως είναι διατεθειμένη να δώσει ευκαιρίες σε άλλους διαπραγματευτές ή διαμεσολαβητές, είτε πρόκειται για τις ΗΠΑ, την ΕΕ, το ΝΑΤΟ ή την Τουρκία. Η Ρωσία γνωρίζει ότι η επιρροή της στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου καθιστά περιττή την Τουρκία, τα ρωσικά συμφέροντα είναι τόσο σημαντικά και μεγάλα που αποκλείουν οποιαδήποτε εκχώρηση τους σε τρίτους.

Βεβαίως και η τουρκική ηγεσία κάνει ότι μπορεί για να συνεργαστεί με την Ρωσία και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, όπως εξ άλλου έκανε στην Συρία αλλά και εν μέρει στην Λιβύη. Η Άγκυρα γνωρίζει ότι δεν μπορεί να κερδίσει μια περιφερειακή θέση στην περιοχή μέσω ενός πολέμου με την Ρωσία ή δια των αντιπροσώπων της τζιχαντιστών. Όμως ούτε η Μόσχα επιζητεί κάποια σύγκρουση με την Τουρκία, έτσι θα πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ των ανταγωνιστικών πρωταγωνιστών και δευτεραγωνιστών της διένεξης.

Για την Άγκυρα θα θεωρηθεί επιτυχία ότι στήριξε επιτυχώς πολιτικά και στρατιωτικά τους «αδελφούς» Αζέρους, έτσι ώστε να αισθάνονται αυτοί και το εσωτερικό ακροατήριο του Ερντογάν ότι η Τουρκία έπραξε το καθήκον της. Όσον αφορά την Μόσχα, οι φιλοδοξίες της Τουρκίας στον Νότιο Καύκασο θα αντιμετωπιστούν με την λεγόμενη «διπλωματία της φθοράς», χωρίς να υποστούν διάβρωση οι μεταξύ τους καλές σχέσεις, ήτοι δεν θα απορριφθούν οι προτάσεις της Άγκυρας για συνεργασία στην διένεξη, αλλά ο αντίπαλος θα υποστεί πολιτική και στρατιωτική φθορά στα μέτωπα της Λιβύης και της Συρίας. Είναι αναμενόμενο το επόμενο διάστημα ο Άσαντ να στοχεύσει φιλοτουρκικές ομάδες στο Ιντλίμπ της βόρειας Συρίας, ταυτόχρονα στην Λιβύη ο στρατηγός Χαφτάρ αναμένεται να λάβει αυξημένη στρατιωτική βοήθεια για να αντιμετωπίσει την φιλοτουρκική κυβέρνηση της Τρίπολης.

Στην ζώνη ΜΕΝΑ η Ρωσία με τις διπλωματικές και στρατιωτικές της επιτυχίες αύξησε σε μεγάλο βαθμό την γεωπολιτική της επιρροή. Στον Νότιο Καύκασο δεν έχει αντίπαλο, όποιος την αμφισβητεί στην περιοχή μάλλον δεν έχει σώας τας φρένας. Στην Συρία προασπίστηκε το μαλακό της υπογάστριο, στον Νότιο Καύκασο υπερασπίζεται την καρδιά της.

Γ. Λιναρδής