Το «Συνέδριο για το Μέλλον της Ευρώπης» (Conference on the Future of Europe) βρίσκεται τώρα σε πλήρη εξέλιξη - και μπορεί σε κάποιους να μοιάζει σαν μια άλλη επιπόλαια πολιτική διαδικασία της ΕΕ – μια ακόμη αγοραία συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ που αναφέρεται σε πολλά θέματα αλλά αλλάζει ελάχιστα. Αλλά στην πραγματικότητα μπορεί να είναι διαφορετικό.

Εάν όλα πάνε καλά, το συνέδριο θα μπορούσε να γίνει ένα αληθινό ορόσημο στην ιστορία της ΕΕ, οδηγώντας σε μια πιο συμμετοχική, πιο ικανή και πιο ξεκάθαρα προσανατολισμένη Ένωση.
Για πρώτη φορά, οι πολίτες θα διαδραματίσουν ουσιώδη κεντρικό ρόλο στη συζήτηση. Οι ομάδες πολιτών και μια «πλατφόρμα διαλόγου» θα επιτρέψουν να διατυπωθούν συστάσεις για τη μελλοντική πορεία της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο, η Επιτροπή και το Συμβούλιο έχουν δεσμευθεί να παρακολουθήσουν αυτές τις συστάσεις - σύμφωνα με τις απαιτήσεις των συνθηκών της ΕΕ.

Το συνέδριο - συντομογραφικά CFE / ΣΜΕ - είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την κλιματική πολιτική. Στην Ευρώπη, η κλιματική πολιτική διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από την ΕΕ και το κλίμα βρίσκεται ήδη πολύ υψηλά στην ατζέντα του CFE.

Πώς μπορεί λοιπόν να είναι επιτυχημένο το CFE; Και πώς μπορεί να συμβάλει όντως στη βελτίωση της κλιματικής πολιτικής της ΕΕ; Με τους ακόλουθους τέσσερις τρόπους :
Πρώτον, το CFE πρέπει να κάνει απόλυτα συγκεκριμένες συστάσεις. Οι γενικές δηλώσεις σχετικά με το μέλλον της ΕΕ δεν έχουν εδώ καμία σημασία και ελάχιστα θα ωφελήσουν την ΕΕ.
Δεύτερον, για να ασκήσει πραγματική επιρροή, το CFE χρειάζεται ευρεία πολιτική υποστήριξη από ένα ευρύτατο φάσμα πολιτικών απόψεων.
Τρίτον, το CFE πρέπει να θέσει ξεκάθαρες προτεραιότητες. Εάν όλα τα ζητήματα αποτελούν προτεραιότητα, τότε τίποτα δεν είναι προτεραιότητα. Επομένως το CFE πρέπει να επικεντρωθεί σε θέματα που είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την ικανότητα της ΕΕ να δρά ή που αποτελούν πολιτικά αδιέξοδα και χρειάζονται οπωσδήποτε νέα ώθηση και μόχλευση.
Και τέλος τέταρτον, το CFE πρέπει να έχει μια αξιόπιστη διαδικασία παρακολούθησης-ελέγχου. Η διαδικασία παρακολούθησης στο Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη τις συστάσεις του CFE, αλλά πρέπει επίσης να καταστήσει απολύτως σαφές ότι το CFE δεν εκλέχθηκε. Συνεπώς, χωρίς την αυτονόητη δημοκρατική νομιμότητα, το CFE δεν μπορεί να λάβει αποφάσεις.

Με την παραπάνω διαδικαστική «συνταγή», το CFE μπορεί πράγματι να βοηθήσει στη βελτίωση πολλών θεμάτων.
Όσον αφορά στις πολιτικές για το κλίμα, οι ακόλουθοι τρεις τομείς πρέπει να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο. Είναι σημαντικοί για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία της κλιματικής πολιτικής της ΕΕ, ενώ ταυτόχρονα, δεν απευθύνονται και δεν εμπλέκονται στην αντιμετώπιση άλλων πολιτικών διαδικασιών.
Το τέλος των επιδοτήσεων εκείνων των λειτουργιών που βλάπτουν το κλίμα είναι ένα από τα ατέρμονα και απραγματοποίητα στοιχεία της ευρωπαϊκής κλιματικής πολιτικής. Η πραγματική πρόοδος που αναδύθηκε ξανά και ξανά φαίνεται σχεδόν ανέφικτη. Δεν υπάρχει νομική προθεσμία για τον τερματισμό της επιδότησης των ορυκτών καυσίμων.

Μια νέα απόπειρα προς αυτή την κατεύθυνση απέτυχε αυτόν τον μήνα - αν αφορούσε μόνο το Κοινοβούλιο, ο νέος ευρωπαϊκός νόμος για το κλίμα θα περιείχε μια μη δεσμευτική έκκληση προς τα κράτη μέλη να επιτρέψουν τη λήξη επιδοτήσεων επιβλαβών για το κλίμα έως το 2025. Αλλά ακόμη και αυτή η αδύναμη ηπιότατη πρόταση απέτυχε. Το CFE θα μπορούσε να δώσει νέα ώθηση σε αυτήν την αδιέξοδο συζήτηση.

Η νομοθετική διαδικασία της ΕΕ είναι ένας άλλος τομέας στον οποίον το CFE πρέπει να διευκολύνει τις αναγκαίες βελτιώσεις. Στην πολιτική για το κλίμα και την ενέργεια, οι περισσότεροι κανόνες θεσπίζονται με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Δηλαδή, το Κοινοβούλιο είναι ισότιμος νομοθέτης και το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία. Καμία χώρα δεν έχει βέτο. Ωστόσον, υπάρχουν σημαντικές εξαιρέσεις σε αυτόν τον κανόνα.
Οι κανονισμοί της ΕΕ που επηρεάζουν τα ενεργειακά μείγματα των κρατών μελών, την ενεργειακή φορολογία ή τον χωροταξικό σχεδιασμό ψηφίζονται μόνο στην ειδική νομοθετική διαδικασία. Σε αυτή τη διαδικασία, το Συμβούλιο αποφασίζει με συναίνεση και το Κοινοβούλιο έχει μόνο συμβουλευτικό καθεστώς. Ως αποτέλεσμα, η λήψη φιλόδοξων μέτρων είναι πιο δύσκολη ή ακόμη και αδύνατη.

Για την επίτευξη βελτιώσεων, το CFE πρέπει να προτείνει την επέκταση της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας σε όλες τις πτυχές της ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής. Αυτό θα βελτιώσει τις πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια, καθώς, χωρίς βέτο, το αργότερο κράτος μέλος δεν θα μπορεί να καθορίζει τον ρυθμό χάραξης πολιτικής στην ΕΕ. Επίσης, η επέκταση της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας θα ενίσχυε σαφώς τη διαφάνεια, άρα και τη δημοκρατική νομιμότητα.

Τέλος, το CFE πρέπει να προτείνει βελτιώσεις στα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Από την ίδρυσή του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπήρξε πολύ ισχυρός υποστηρικτής των φιλόδοξων πολιτικών της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια - ανεξάρτητα από τις διαφορετικές πλειοψηφίες. Το CFE πρέπει λοιπόν να προτείνει τρόπους ενίσχυσης του Κοινοβουλίου, συμπεριλαμβανομένου του πλήρους δικαιώματος εισαγωγής - πρότασης νόμων και ενός πλήρους δικαιώματος έρευνας.

Επιπλέον, το CFE πρέπει να συμβάλει στον σαφή προσδιορισμό του ρόλου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη νομοθετική διαδικασία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν είναι νομοθέτης - καθορίζει μόνο τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής της ΕΕ.

Το Συμβούλιο Υπουργών και το Κοινοβούλιο είναι οι νομοθέτες της ΕΕ. Ανεξάρτητα από αυτό το νομικό πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενήργησε περιστασιακά ως ο «de facto νομοθέτης» της ΕΕ – πράγμα που αποτελεί ένα πρόβλημα για την κλιματική πολιτική. Αυτό το σώμα αποφασίζει ομόφωνα, καθιστώντας πιο πιθανές τις αποφάσεις με τον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή.

Φυσικά, το CFE μπορεί να κάνει σημαντικές συστάσεις για την κλιματική πολιτική και σε πολλούς άλλους τομείς - από τη σταδιακή κατάργηση της χρήσης κινητήρων καύσης σε αυτοκίνητα έως τον ταχύτερο τερματισμό της καύσης άνθρακα.

Αλλά για τον καθορισμό προτεραιοτήτων, το CFE δεν πρέπει να επαναπροσδιορίσει τις παλιές απαιτήσεις με τον νέο τίτλο "CFE" ή να επαναλάβει τις τρέχουσες διαδικασίες. Οφείλει να επικεντρωθεί μεθοδικά στην ενίσχυση της ικανότητας δράσης της ΕΕ : Δηλαδή πώς μπορεί η ΕΕ να βοηθήσει καλύτερα τα κράτη μέλη και τους πολίτες τους στην αντιμετώπιση των μεγάλων προκλήσεων του μέλλοντος.

Το CFE δεν πρέπει να απογοητευθεί από παλαιά επιχειρήματα ότι τα θεσμικά ζητήματα δεν ενδιαφέρουν τους ανθρώπους, οπότε πρέπει να παραλειφθούν.

Τα θεσμικά όργανα κάνουν πολιτικές και η διακυβέρνησή τους είναι αυτή που κάνει τη διαφορά, τη διαφορά στην καθημερινή ζωή όλων μας.

Α. Κωνσταντίνου