Η Τουρκία έχει γίνει ο τέταρτος μεγαλύτερος κατασκευαστής drones στον κόσμο, μετά τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Κίνα. Οι τουρκικές κυβερνήσεις των δυο τελευταίων δεκαετιών έχουν επενδύσει τεράστια κεφάλαια στην ανάπτυξη επιθετικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών, το καινοτομικό αυτό πολεμικό προϊόν δίνει πλεονέκτημα στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις και κέρδη στην τουρκική αμυντική βιομηχανία.

Για εκείνους που δεν είναι εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, τα drones είναι αεροσκάφη χωρίς άνθρωπο-πιλότο επί του αεροσκάφους. Επίσης είναι γνωστά ως μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα UAV (Unmanned Aerial Vehicles), μη επανδρωμένα μαχητικά εναέρια οχήματα UCAVs (Unmanned Combat Aerial Vehicles), τηλεχειριζόμενα αεροχήματα RPVs (Remotely Piloted Vehicles), μη επανδρωμένα εναέρια συστήματα UAS (Unmanned Aerial Systems) ή τηλεχειριζόμενα εναέρια συστήματα RPAS (Remotely Piloted Aerial Systems). Η πτήση των μπορεί να ελέγχεται από ένα άτομο που σταθμεύει αλλού ή από έναν ενσωματωμένο υπολογιστή.
Είναι προφανές ότι τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη γίνονται όλο και πιο ωφέλιμα στις πολεμικές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα εκεί όπου χρησιμοποιούνται υβριδικές μέθοδοι πολέμου αντί του συνηθισμένου συμβατικού πολέμου. Θυμίζουμε ότι στην πρόσφατη σύγκρουση στο Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ), τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB-2 κατάφεραν να καθηλώσουν τις Αρμενικές δυνάμεις, οι οποίες είχαν έχασαν περίπου 200 άρματα, 90 τεθωρακισμένα οχήματα και 180 πυροβόλα. Στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης τα ΤΒ-2 αποδείχθηκαν αποτελεσματικά, μετατοπίζοντας πολλές φορές την ισορροπία στο πεδίο της μάχης υπέρ της τουρκικής φατρίας της Τρίπολης.

Μόλις στις αρχές του 2000 η Τουρκία εξαρτιόταν στον τομέα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών από το Ισραήλ, τα ισραηλινά UAVs χρησιμοποιούσε η Τουρκία στον ασύμμετρο πόλεμο της εναντίον των Κούρδων στις παραμεθόριες περιοχές Συρίας και Ιράκ. Η τουρκική πολεμική βιομηχανία ξεκίνησε την εγχώρια ανάπτυξη των επιθετικών UAVs με το ANKA (Φοίνιξ), το οποίο χαρακτηρίζεται από την γενική γραμματεία Αμυντικών Βιομηχανιών της Τουρκίας SSB (Savunma Sanayii Başkanlıḡı) ως το πρώτο UCAV που έχει αναπτυχθεί εξ ολοκλήρου από Τούρκους μηχανικούς και από την τουρκική αεροδιαστημική βιομηχανία.

Αν και το ΑΝΚΑ της κρατικής Turkish Aerospace Industries (TAI) αρχικά παρουσίαζε προβλήματα, εν τούτοις σε λιγότερο από μια δεκαετία, στα μέσα της δεκαετίας 2010, η Τουρκία έγινε εξαγωγέας καλών επιθετικών drones.
Τα εύσημα για αυτή την επιτυχία πηγαίνουν σε μια ιδιωτική αμυντική εταιρία με την επωνυμία Kale-Baykar που κατασκευάζει τα διάσημα πλέον drones Bayraktar TB-2. Το 2011 η Kale-Baykar κέρδισε ένα συμβόλαιο από την SSB για την κατασκευή επιθετικού drone.
Το Bayraktar TB-2 ολοκλήρωσε την πρώτη του πτήση τον Απρίλιο του 2015 και έκτοτε αποτελεί το βασικό μη επανδρωμένο επιθετικό αεροσκάφος των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Ήδη το 2016 η Τουρκία έκλεισε συμφωνία αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων με το Κατάρ για την εξαγωγή των Bayraktar και το 2019 με την Ουκρανία, οι συμφωνίες περιλαμβάνουν και τον οπλισμό των ΤΒ-2. Το 2020 η ΤΑΙ κέρδισε ένα συμβόλαιο αξίας 80 εκατομμυρίων δολαρίων για την πώληση συστημάτων ΑΝΚΑ-S, σύγχρονη έκδοση του ΑΝΚΑ, στην Τυνησία.

Προ ολίγων ημερών ο υπουργός Άμυνας της Πολωνίας ανακοίνωσε ότι οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας θα προμηθευτούν 24 μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB-2, η Πολωνία καθίσταται έτσι το δεύτερο κράτος μέλος του ΝΑΤΟ (μετά την Τουρκία) που θα διαχειρίζεται τουρκικά UAV. H απόφαση των Πολωνών ιθυνόντων ελήφθη μετά την σύγκρουση στο Αχτσάρ, όπου τα τουρκικά drones απέδειξαν την αξία τους. Ειδικοί του αμυντικού χώρου θεωρούν ότι αυτή η συμφωνία είναι ένα σημαντικότατο βήμα για να ανοίξει ο δρόμος για περισσότερες χώρες να αγοράσουν τουρκικά drones, πολλοί θεωρούν ότι το αμερικανικό παγκόσμιο μονοπώλιο στον τομέα πώλησης μη επανδρωμένων επιθετικών αεροσκαφών αμφισβητείται, καθώς συν τοις άλλοις τα τουρκικά είναι φθηνότερα και οι πωλήσεις δεν υπόκεινται σε δυσκίνητες διαδικασίες.

Τον Μάρτιο 2021 η SSB ξεκίνησε το πρόγραμμα «Stand-Off-Jammer/Remote Jammer» (SOJ), το οποίο θα εξοπλίσει τα τουρκικά UAV με δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου. Ένα παράλληλο πρόγραμμα της SSB, το «HAVA SOJ», θα δώσει την δυνατότητα στα UAV να ανιχνεύουν, να αναγνωρίζουν και να εντοπίζουν εχθρικά συστήματα επικοινωνιών, καθώς και ραντάρ αεράμυνας. Ο σχεδιασμός του «HAVA SOJ» επιτρέπει στο σύστημα να τυφλώνει την εχθρική αεράμυνα ή να την μπλοκάρει.

Αρχές του 2021 η ΤΑΙ αποκάλυψε την μη επανδρωμένη έκδοση του επιθετικού ηλεκτροκίνητου ελικοπτέρου Τ629. Το πρόγραμμα ελικοπτέρων Τ629 βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2017 και η πρώτη πτήση του μη επανδρωμένου ελικοπτέρου έγινε το 2019. Το Τ629 θα είναι εξοπλισμένο με πυραύλους των 70mm και αντιαρματικούς πυραύλους L-UMTAS (Uzun Menzili Tanksavar Sistemi) της τουρκικής ROKETSAN (με λέιζερ κατευθυνόμενος αντιαρματικός πύραυλος μεγάλου βεληνεκούς).

Εν τω μεταξύ η κατασκευάστρια εταιρία των Bayraktar ξεκίνησε την ανάπτυξη drones που θα έχουν την ικανότητα προσνήωσης και απονήωσης σε ελικοπτεροφόρα τύπου LHD (Landing Helicopter Dock), όπως είναι το TCG ANADOLU, το οποίο προβλέπεται να τεθεί σε υπηρεσία τέλος του 2021. Αρχικά για το τουρκικό ελικοπτεροφόρο είχαν προβλεφθεί τα αμερικανικά κάθετης προσνήωσης και απονήωσης μαχητικά F-35C stealth.
Η αναστολή της συνεργασίας ΗΠΑ-Τουρκίας για τα F-35 εξ αιτίας των ρωσικών αμυντικών συστημάτων S-400 αναγκάζει τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις να αναπροσαρμόσουν τα σχέδια τους. Έτσι αντί των F-35C σχεδιάζεται η μετατροπή του ANADOLU σε πλατφόρμα που θα μπορεί να μεταφέρει επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πέραν των επιθετικών ελικοπτέρων Τ-129 (τουρκικής ανάπτυξης και κατασκευής). Αναφέρουμε εν συντομία ότι για να έχουν μη επανδρωμένα αεροσκάφη ικανότητα προσνήωσης και απονήωσης θα πρέπει η δομή τους να είναι μεγάλης αντοχής, καθώς υπόκεινται σε πολύ υψηλότερους κραδασμούς σε σχέση με αυτά που προσγειώνονται και απογειώνονται. Αναμένεται το νέο drone να κάνει την πρώτη του απονήωση το 2022.

Επίσης η εταιρία Kale-Baykar σχεδιάζει ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος που θα μπορεί να πετάξει σε επιχειρησιακό ύψος 40.000 ποδιών (12.000 μέτρα), το οποίο θα ελέγχεται μέσω τεχνητής νοημοσύνης με δεδομένα δικτύων δορυφορικών επικοινωνιών και θα δύναται να εκτελεί αποστολές διάρκειας 5 ωρών. Το μαχητικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος θα αναπτύσσει ταχύτητα 0,8 Mach και θα μεταφέρει φορτίο πυρομαχικών 1.000 κιλών.
Τα τουρκικά συστήματα μη επανδρωμένων αεροσκαφών δεν είναι 100% τουρκικά. Οι ξένες συνιστώσες και οι πολιτικές διαφωνίες της Τουρκίας με τις χώρες από τις οποίες προμηθεύεται κάποια υποσυστήματα πιθανώς να διαταράξουν τον κύκλο παραγωγής.
Ενδέχεται στο άμεσο μέλλον να υπάρξουν τεχνολογικές δυσλειτουργίες στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη λόγω του εμπάργκο του Καναδά σε συστήματα αισθητήρων απεικόνισης και στόχευσης, όμως η τουρκική ASELSAN που συνεργάζεται σε αυτό τον τομέα με ευρωπαϊκές εταιρίες και είναι συμμέτοχος σε προγράμματα στρατιωτικών ηλεκτρονικών της ΕΕ είναι βέβαιο ότι θα επιλύσει το πρόβλημα (σχετικά είχαμε αναφερθεί σε ανάρτηση μας με τίτλο «Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ»).

Οι ανωτέρω εξελίξεις στον τομέα των επιθετικών drones αντικατοπτρίζουν την αξιοθαύμαστη πορεία της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας τον 21ο αιώνα, ταυτόχρονα επιβεβαιώνουν το έλλειμμα σε αυτό τον τομέα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Δεδομένου ότι η Τουρκία είναι ο στρατηγικός αντίπαλος της Ελλάδας θα αναμέναμε από την ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία να είναι ιδιαιτέρως ευαισθητοποιημένη στις επιπτώσεις της εμπειρίας της Τουρκίας στον τομέα των μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Αυτό δεν έχει συμβεί τα τελευταία τουλάχιστον 15 χρόνια, καθώς οι πολιτικές και στρατιωτικές ηγεσίες είναι προδήλως ακατάλληλες να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες απειλές που εκπορεύονται από την ακμάζουσα και εκσυγχρονισμένη τουρκική πολεμική βιομηχανία, δεν έχουν επίγνωση της αυξανόμενης στρατιωτικής σημασίας και δραστικότητας των drones των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.

Είναι πολύ πιθανό ομάδες εργασίας του υπουργείου Άμυνας να παρήγαγαν άριστες και έγκαιρες αναλύσεις των επιπτώσεων του πολέμου με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, όμως οι αρτηριοσκληρωμένες πολιτικές και στρατιωτικές ηγεσίες περί άλλων τύρβαζαν και τυρβάζουν. Οι διαχρονικές ηγεσίες του υπουργείου Άμυνας ουδόλως αναγνώρισαν τις φαινομενικά «εξωτικές» απειλές και ικανότητες, όπως αυτές που παρουσιάστηκαν τελικά από τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Εγκλώβισαν την αποτελεσματικότητα της εθνικής άμυνας έναντι της Τουρκίας στην απόκτηση αναγνωρισμένων και ορατών οπλικών συστημάτων (άρματα μάχης, μαχητικά, φρεγάτες), όμως και σε αυτά τα οπλικά συστήματα η αποτρεπτική δύναμη της Ελλάδας κρίνεται ανεπαρκής και χωρίς εμβάθυνση στην ουσία της αποτροπής που συνδυάζει την πολυπλοκότητα, την δυναμική εξέλιξη και την αναπόφευκτη αβεβαιότητα.

Η διαχείριση του αμυντικού status quo στην αντιμετώπιση της Τουρκίας θέτει θέμα στρατιωτικής ισχύος.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει corpus κρατικής ιδεολογίας και στρατηγικής σκέψης. Η Ελλάδα δεν έχει δικό της «μυαλό» και «αισθήσεις» και αυτό την αφήνει χωρίς επαρκή άμυνα απέναντι στα σήματα που επιδέξια της στέλνει η Τουρκία. Η πολιτική ηγεσία δεν ενδιαφέρεται να αντιμετωπίσει δυναμικά την τουρκική απειλή, να την αποφύγει μάλλον θέλει και, ενίοτε, να την χρησιμοποιήσει στο εσωτερικό.

Το προηγούμενο των Ιμίων σκιάζει την ελληνική πολιτικο-στρατιωτική ηγεσία τα τελευταία 25 χρόνια.
Την σκιάζει, εκτός των άλλων, μην αποκαλύψει ξανά τη γύμνια της. Μόνο που σπανίως τέτοια επεισόδια επαναλαμβάνονται, όπως σπανίως πέφτουν καινούριες οβίδες εκεί που ήδη έπεσαν. Οι στρατηγοί που θριαμβεύουν, έγραψε ο Καρλ φον Κλάουζεβιτς, δεν είναι εκείνοι που επαναλαμβάνουν τις μάχες του παρελθόντος, αλλά αυτοί που αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού.

Εκείνο που διδάχθηκαν οι Τούρκοι από τα Ίμια είναι ουχί η μη επανάληψη μιας παρόμοιας επιθετικής ενέργειας, αλλά ότι πρέπει να είναι σε θέση να την επαναλάβουν πολύ πιο αποτελεσματικά, με μεγαλύτερη ένταση, σε πολλαπλά ταυτόχρονα μέτωπα και με οπλικά συστήματα σύγχρονης τεχνολογίας και στρατιωτικής υπεροχής που αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού.

Η στρατιωτική ισχύς δεν καθορίζει το ποιος έχει δίκιο, αλλά το ποιος θα επιζήσει.

Γ. Λιναρδής