Η σημαντικότερη πρόκληση για την διεθνή τάξη που θέλει να επιβάλλει τον 21ο αιώνα το «deep state» της Ουάσιγκτον είναι η αυξανόμενη δύναμη φιλόδοξων κρατών όπως η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν. Αυτά τα τρία κράτη βλέπουν την παγκόσμια δομή μέσα από το πρίσμα της ιστορικής εμπειρίας, απορρίπτοντας την οικουμενικότητα των δυτικών φιλελεύθερων αξιών. Ιράν, Ρωσία και Κίνα θεωρούν την παρακμή της δυτικής ηγεμονίας ως ευκαιρία συνεργασίας και δημιουργίας ενός «τριπλού άξονα» στην σφαίρα στρατιωτικής ασφάλειας, εμπορίου και ενέργειας. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των τριών θα διαμορφώσουν την παγκόσμια σκηνή για τις επόμενες δεκαετίες.
Σε αυτό τον «τριπλό άξονα» πιθανόν το επόμενο διάστημα να προστεθεί και η Τουρκία, κάτι που είναι άκρως ενδιαφέρον για όποιον θέλει να κατανοήσει το σύγχρονο διεθνές παζλ ασφάλειας.

Οι ΗΠΑ, συνεπικουρούμενες από την ευρωατλαντική νομενκλατούρα, θεωρούν ότι το γεωπολιτικό τους συμφέρον επιβάλλει να αποτραπεί στην Ευρασία η οποιαδήποτε διαδικασία που είναι ικανή να οδηγήσει σε σχηματισμό μιας ενιαίας κυρίαρχης δύναμης, τουτέστιν πρέπει να αποτραπεί πάση θυσία η προσέγγιση Ιράν, Ρωσίας, Κίνας.
Έτσι το τελευταίο διάστημα βλέπουμε να αυξάνεται η αντιπαλότητα μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας, ΗΠΑ-Κίνας και ΗΠΑ-Ιράν, με αιχμή του δόρατος την Ουκρανία, το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, την εμπορική πολιτική της Κίνας.

Σε αυτό το πλαίσιο, το Ιράν διαδραματίζει καίριο ρόλο σε όλες τις γεωπολιτικές διαδικασίες που περιβάλλουν την Κεντρική Ασία. Η δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος ασφάλειας και σταθερότητας και η ενσωμάτωση της περιοχής στην ευρασιατική οικονομική κοινότητα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πολιτική της Τεχεράνης. Ο ρόλος της Τεχεράνης στην παροχή ασφάλειας και σταθερότητας στις χώρες της Κεντρικής Ασίας συμπεριλαμβάνει ευρύτερα την Ρωσία και Κίνα, με τον σημαντικό μουσουλμανικό πληθυσμό τους.

Το Ιράν ιστορικά καταγράφει απουσία μεγάλης κλίμακας αντιφάσεων μεταξύ σιιτών-σουνιτών, καθώς συνυπάρχει ειρηνικά σε διαφορετικά στάδια της ιστορίας με τους γειτονικούς σουνιτικούς λαούς (ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ της δεκαετίας 1980 προφανώς δεν είχε σιιτικό-σουνιτικό υπόβαθρο). Από οικονομική άποψη, το Ιράν αποτελεί σημαντικότατο διαμετακομιστικό σταθμό στην διαδρομή του «Δρόμου του Μεταξιού», χωρίς το Ιράν η κινεζική γεωοικονομική στρατηγική «One Belt One Road» θα ήταν επισφαλής. Από στρατιωτική και πολιτική άποψη, το Ιράν μπορεί να παράσχει σημαντική βοήθεια για την καταστολή διαφόρων τρομοκρατικών επιθετικών ενεργειών τόσο στην Κεντρική Ασία όσο και στην Μέση Ανατολή, ο ρόλος των Ιρανών πολιτοφυλάκων στο Ιράκ και στην Συρία το αποδεικνύει.

Η γεωγραφική εγγύτητα στην Κεντρική Ασία και Μέση Ανατολή ωθεί το Ιράν να διατηρήσει ευρασιατική εταιρική σχέση, κάτι που σημαίνει ευρύτερη ολοκλήρωση με την Ρωσία και την Κίνα. Η συμμετοχή του Ιράν στην ελεύθερη οικονομική ζώνη της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης του επιτρέπει να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς με τα κράτη μέλη της, υπό αυτή την έννοια οι σχέσεις με την Ρωσία και Κίνα είναι υψίστης σημασίας. Η συνεργασία του «τριπλού άξονα» στον οικονομικό τομέα εξουδετερώνει σε μεγάλο βαθμό την παρέμβαση εξωπεριφερειακών δυνάμεων στην περιοχή Κεντρικής Ασίας. Συνολικά ο «τριπλός άξονας» διαδραματίζει βασικό ρόλο στην λεκάνη της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, δηλαδή του περσικού Κόλπου και του Ινδικού Ωκεανού.

Τοιουτοτρόπως, είναι προφανές ότι η Ρωσία και η Κίνα έχουν μέγιστη ανάγκη να διατηρήσουν το έλεγχο αυτής της γεωστρατηγικά σημαντικής χώρας, η οποία βρίσκεται στο κέντρο του σχηματισμού του Ευρασιατικού γεωπολιτικού δικτύου. Επίσης είναι προφανές γιατί οι ΗΠΑ και το ευρωατλαντικό κατεστημένο θέλουν πάση θυσία να εκτρέψουν το Ιράν από την ευρασιατική του πορεία με όποιο πρόσχημα και στρατιωτική απειλή.

Το γενικό υπόβαθρο των σχέσεων Ιράν-Τουρκίας στον «τριπλό άξονα» είναι ουσιώδες, η Τουρκία είναι από τους πιο ενεργούς περιφερειακούς παράγοντες στην Κεντρική Ασία, ο ρόλος της στον πρόσφατο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ το αποδεικνύει. Ο κύριος γεωστρατηγικός στόχος της Τουρκίας στην περιοχή αποσκοπεί στην πρόσβαση στους ενεργειακούς πόρους και μέσω αυτών στην επιρροή της στην διεθνή και ευρωπαϊκή αρένα.
Σε αυτό το πλαίσιο, Τεχεράνη και Άγκυρα έχουν κοινές βάσεις για μια σειρά περιφερειακών προβλημάτων ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένης της αντίστασης στην δημιουργία κουρδικού κράτους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Σε επίσημο επίπεδο είναι συμβατοί σύμμαχοι στον Καύκασο και στην Κεντρική Ασία, ενώ είναι εμφανές ότι το τελευταίο διάστημα οι σχέσεις τους εναρμονίζονται και σε θέματα που λαμβάνουν χώρα μακριά από τα σύνορα τους, στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς και Μέσης Ανατολής.

Η ανάλυση του γεωπολιτικού συστήματος της Ευρασίας επιτρέπει τις ακόλουθες γενικεύσεις:
Πρώτον, ο πρώην κόσμος του γεωπολιτικού δυισμού και ο μετέπειτα του μονοπολισμού έχει αλλάξει με την αυξανόμενη πολυπολικότητα και την ανάγκη κατανομής της παγκόσμιας ισχύος μεταξύ των δυνάμεων ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας.
Δεύτερον, δημιουργείται εταιρική σχέση Ρωσίας-Κίνας-Ιράν, με πιθανή συμμετοχή της Τουρκίας, μια εταιρική σχέση η οποία θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στα τεκταινόμενα της Κεντρικής Ασίας, στην Εγγύς και Μέση Ανατολή.
Τρίτον, η Ευρασιατική Ένωση θα επεκταθεί και θα ενισχυθεί, συμπεριλαμβανομένων και άλλων κρατών, ενδεχομένως της Τουρκίας και Ινδίας.

Όλα τα ανωτέρω σημεία αποτελούν τον «δρόμο με τις λεύκες» για το «deep state» της Ουάσιγκτον, το οποίο εξακολουθεί να δρα χωρίς την σταθερή κατανόηση της γεωγραφίας, η κατανόηση της γεωπολιτικής φαίνεται επίσης να διαφεύγει των υπευθύνων χάραξης εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Δυο από τα βασικά γεωπολιτικά μαθήματα της ιστορίας είναι ότι «εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου» και «αυτοί που θεωρώ απόκληρους θα ενωθούν εναντίον μου». Κάτι που είχε κατανοήσει η διάνοια του Χένρι Κίσινγκερ, απογαλακτίζοντας την μαοϊκή Κίνα από την Ρωσία στην διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου το 1990 οι ΗΠΑ δεν σέβονται τα συμφέροντα της Ρωσίας, με την επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, την στρατιωτική επέμβαση στην Γιουγκοσλαβία και την δημιουργία τεχνητών κρατιδίων, το πραξικόπημα στην Ουκρανία, την «Αραβική Άνοιξη». Το «deep state» κηρύσσοντας την Κίνα και το Ιράν ως μακροπρόθεσμη στρατηγική απειλή απέδειξε ότι δεν θέλει να λειτουργεί σε ένα σύστημα μεγάλων δυνάμεων, αλλά σε ένα σύστημα μόνιμων στρατιωτικών συγκρούσεων μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων.

Οι ΗΠΑ και το ευρωατλαντικό κατεστημένο πρέπει να καταλάβουν ότι ο πλανήτης έπαψε να είναι η παιδική χαρά των ιμπεριαλιστικών τους ονειρώξεων, η συμμαχία Ρωσίας-Κίνας-Ιράν προσδιορίζει αλλαγή παιχνιδιού και στρατηγική επιρροή στην Ευρασία.

Γ. Λιναρδής