Ο πόλεμος είναι απλώς η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, σύμφωνα με τον Carl von Clausewitz. Αν ο Πρώσος στρατηγός και συγγραφέας περί της θεωρίας και πρακτικής του πολέμου έχει δίκιο, τότε ο πόλεμος εντός της Συμμαχίας είναι πολύ πιθανός, ίσως αναπόφευκτος. Επισήμως η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά de facto η Συμμαχία δεν υπάρχει πλέον.

Η Τουρκία είναι μια μεγάλη σε έκταση χώρα και πληθυσμό άνω των 80 εκ. ανθρώπων, κατέχει δε μια εξέχουσα στρατηγική θέση καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ του χριστιανικού και μουσουλμανικού κόσμου, μεταξύ της Κεντρικής Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης, ασκώντας έλεγχο στα Στενά του Βοσπόρου, στην μόνη θαλάσσια δίοδο μεταξύ Μαύρης Θάλασσας και Μεσογείου.

Η επίγνωση της εξαιρετικής γεωγραφικής της θέσης και ο χαρακτηρισμός της ως χώρα «pivot» μεταξύ παγκοσμίων δυνάμεων, επιτρέπει στην Τουρκία να απολαμβάνει γεωπολιτικά και γεωστρατηγικά μια κυρίαρχη και σκληρή διαπραγματευτική ισχύ, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να εμφανίζεται στο διεθνές προσκήνιο ως «ευέλικτη» υπό την έννοια της δυνατότητας να επανατοποθετείται κατά το δοκούν μεταξύ των παγκόσμιων γεωπολιτικών σφαιρών επιρροής.

Σε αντίθεση με τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν η Τουρκία φοβούμενη την Σοβιετική Ένωση εξαρτιόταν πολιτικά και στρατιωτικά από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, τώρα προστατεύει τα συμφέροντα της τόσο επιδέξια και πολιτικά ρεαλιστικά, σε βαθμό που πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η Άγκυρα χρησιμοποιεί την Ατλαντική Συμμαχία για δικούς της σκοπούς, έχοντας ως στόχο να αναβιώσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Θυμίζουμε ότι στο ΝΑΤΟ η Τουρκία έχει τον τέταρτο ισχυρότερο στρατό από άποψη πυρός (μετά τις ΗΠΑ, την Γαλλία και Βρετανία) και τον δεύτερο ισχυρότερο από άποψη αριθμού στρατιωτών (μετά τις ΗΠΑ), τον όγδοο στον κόσμο. Τα τουρκικά στρατεύματα αποτελούν το 12% όλων των δυνάμεων του ΝΑΤΟ, συγκριτικά το μερίδιο των ΗΠΑ είναι 39%.

Οι σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ επιδεινώνονται σταδιακά, ήδη από την εποχή που η Άγκυρα αρνήθηκε να στηρίξει την Ουάσιγκτον κατά την διάρκεια του Δεύτερου Πολέμου στον Κόλπο το 2003. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν το 2016, πραξικόπημα του οποίου τα νήματα κινήθηκαν από τις ΗΠΑ, η Άγκυρα ξεκίνησε μια διαδικασία προσέγγισης με την Μόσχα, με αποτέλεσμα και οι δυο χώρες μαζί με το Ιράν σήμερα να αποτελούν ένα ισχυρό κράμα αντίστασης στα δυτικά συμφέροντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Απαύγασμα της προσέγγισης Άγκυρας-Μόσχας αποτελεί η αγορά των συστημάτων S-400, γεγονός που αποτελεί επαρκή απόδειξη ότι ο Ερντογάν ακολουθεί μια πολιτική ανεξαρτητοποίησης από τα γεωπολιτικά δεσμά των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Η εξωτερική πολιτική της Άγκυρας της τελευταίας δεκαετίας προδικάζει μια αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο, με την νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ να αποδυναμώνεται σημαντικά και με την αμερικανική ζώνη επιρροής να μειώνεται σε σοβαρό βαθμό, κάτι που έχει άμεση σχέση και με την αποτυχημένη πολιτική της «Αραβικής Άνοιξης».

Ουδείς αμφιβάλλει ότι η Τουρκία ακολουθεί μια πολιτική απομάκρυνσης από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, όμως θα συνεχίσει να κάνει ελιγμούς μεταξύ Δύσης και Ανατολής για όσο διάστημα αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντας της και για όσο διάστημα της το επιτρέπουν οι δυτικές ηγεσίες. Από την πλευρά της η ηγεσία της Τουρκίας κατανοεί πολύ καλά ότι το ΝΑΤΟ έχει εκπνεύσει ως συμμαχία. (Παρενθετικά αναφέρουμε ότι δεν υπάρχει περίπτωση η ολλανδική, η γαλλική ή η βρετανική νεολαία, το 20% της οποίας είναι αφρικανικής ή ασιατικής καταγωγής, να είναι πρόθυμη να θυσιαστεί για την Ουκρανία ή για τα κράτη της Βαλτικής). Ο Ερντογάν το γνωρίζει αυτό, το εκδηλώνει με την περιφρόνηση του προς την ηγεσία της ΕΕ, γνωρίζει ο Τούρκος πρόεδρος την προφανή προθυμία των Ευρωπαίων να κρεμάσουν τον εαυτό τους με το σχοινί που τους δίνει, τουτέστιν με τα εκατομμύρια μουσουλμάνων λαθρομεταναστών που προωθεί στις ευρωπαϊκές χώρες.

Είναι βέβαιο ότι από πλευράς ΝΑΤΟ, η πορεία που χαράσσει η Τουρκία αξιολογείται ως συγκρουσιακή και μερικές φορές τρομακτική. Όμως από πλευράς Τουρκίας αυτή η πολιτική και μετασχηματιστική διαδικασία είναι στοχευμένη και στρατηγικά ορθολογική. Μεταξύ άλλων ενδείξεων προβάλλει όλο και περισσότερο η θέληση της Τουρκίας να αποχωρήσει από το «δυτικό ημισφαίριο» και η πρόθεση της να συγκρουσθεί προς κατοχύρωση των συμφερόντων της.
Είναι βέβαιο ότι η παρακμή στις τουρκο-νατοϊκές και τουρκο-αμερικανικές σχέσεις και ο στρατηγικός επαναπροσανατολισμός θα καθορίσουν την μελλοντική τροχιά της Τουρκίας. Οι δυναμικές γεωπολιτικές αλλαγές της δίνουν μια μοναδική ευκαιρία να αναδειχθεί ως σημαντικός εταίρος και περιφερειακή δύναμη και όχι ως πληρεξούσιος των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής και της Κεντρικής Ασίας-Κασπίας. Η Τουρκία αλλάζει και προσπαθεί να προσαρμοστεί στις νέες γεωπολιτικές πραγματικότητες σύμφωνα με την δική της στρατηγική θεώρηση. Αυτό που τον 20ο αιώνα έγινε παρελθόν για την Τουρκία, τον 21ο αιώνα γίνεται το μέλλον: το Ισλάμ. Αυτό που θεωρήθηκε μέλλον τον 20ο αιώνα, τον 21ο αιώνα τίθεται στο παρελθόν: η Δύση.

Η Τουρκία θα συνεχίσει να επιδεικνύει τους μυς της στους δυτικούς εταίρους της στο ΝΑΤΟ, καθώς αισθάνεται την αδυναμία της Συμμαχίας, η στρατιωτικά και πολιτικά ανυπόληπτη Ελλάδα είναι το πιόνι αυτής της επίδειξης. Η εχθρότητα θα συνεχιστεί και θα αυξηθεί, έως ότου έλθει η οριστική ρήξη που μπορεί να σηματοδοτηθεί από τον πόλεμο Ελλάδας-Τουρκίας.

Γ. Λιναρδής