Από το βιβλίο των Μπάλιντ Μαγκυάρ και Μπάλιντ Μάντλοβικς «Η Ανατομία των Μετακομμουνιστικών Καθεστώτων – Ένα αντιληπτικό πλαίσιο», εδάφιο 3.4.2, “Λομπίστας – Μεσίτης Διαφθοράς – Προωθητής («Τόλκατς» - толкач)”

«Μεταξύ των πολλών εξειδικευμένων ρόλων που εκπληρώνονται από οικονομικούς παράγοντες σε διάφορα καθεστώτα, ένα επάγγελμα που παρουσιάζει ιδανικές τυπικές διαφορές μεταξύ των τριών καθεστώτων πολικού τύπου είναι η διαμεσολάβηση μεταξύ των σφαιρών της πολιτικής και της δράσης της αγοράς. Ακόμη και όταν διαχωρίζονται οι σφαίρες της κοινωνικής δραστηριότητας, αυτό δεν σημαίνει επίσης ότι είναι απομονωμένες μεταξύ τους.
Συνυπάρχουν στην ίδια κοινωνία και επικοινωνούν για να διασφαλίσουν τη συνεργασία γενικά. Επιπλέον, εάν η σχέση μεταξύ των παραγόντων διαφορετικών σφαιρών υπερβαίνει την απλή επικοινωνία και περιλαμβάνει τη συναλλαγή πολύτιμων πόρων, οι διαμεσολαβητές μπορούν να αναγνωριστούν ως μεσίτες, δηλαδή ενδιάμεσοι στη διαδικασία ανταλλαγής μεταξύ των εμπλεκομένων. Ωστόσο «μεσίτης» είναι ένας γενικός όρος, ενώ το διαφορετικό επίπεδο διαχωρισμού των σφαιρών στα καθεστώτα πολικού τύπου δημιουργεί διαφορετικούς ιδεώδεις τύπους μεσιτών.

Σε μια φιλελεύθερη δημοκρατία, ο διαμεσολαβητής / μεσίτης μεταξύ οικονομικών και πολιτικών παραγόντων είναι ο «λομπίστας» (εκπρόσωπος συμφερόντων και φορέων):

• Ο λομπίστας είναι ένας εμπλεκόμενος που δημιουργεί επαφή μεταξύ ιδιωτικών φορέων (επιχειρηματιών) και δημόσιων παραγόντων (πολιτικών) μέσω νόμιμου, ρυθμιζόμενου και διαφανούς τρόπου. Τα καθήκοντά του λομπίστα, στα οποία είναι νομικά εξουσιοδοτημένος, είναι (1) να εκπροσωπεί τα συμφέροντα των μεμονωμένων οικονομικών παραγόντων έναντι των πολιτικών παραγόντων, (2) να κοινοποιεί πληροφορίες για τη διευκόλυνση του συντονισμού των συμφερόντων και (3) να ενεργεί ως μεσίτης σε μια νομική διαδικασία ανταλλαγής πολύτιμων πόρων μεταξύ οικονομικών και πολιτικών παραγόντων.

Οι λομπίστες προσλαμβάνονται συνήθως από ομάδες συμφερόντων με σκοπό την εκπροσώπηση των ενδιαφερόντων διαφόρων κοινωνικών παραγόντων, όπως είναι σημαντικοί επιχειρηματίες. Οι μελετητές επέστησαν την προσοχή στο φαινόμενο των «περιστρεφόμενων θυρών», δηλαδή, της μετακίνησης από τις κυβερνητικές υπηρεσίες στη «βιομηχανία εκπροσώπησης συμφερόντων» – «βιομηχανία πίεσης», όπου οι πρώην πολιτικοί φορείς μπορούν πλέον να χρησιμοποιήσουν τις πολιτικές τους σχέσεις για την εκπροσώπηση των συμφερόντων των μεγάλων επιχειρήσεων. Οι πολιτικοί μπορούν να εμπλακούν ανοικτά στην οικονομική σφαίρα μόνον αφού έχουν φύγει από την πολιτική σφαίρα και αυτό σημαίνει ακριβώς ότι οι σφαίρες αυτές της κοινωνικής δραστηριότητας παραμένουν χωριστές. Τυπικά υπάρχει μια ρυθμιζόμενη σύνδεση και συνεργασία μεταξύ της οικονομικής και της πολιτικής σφαίρας, μέσω των ομάδων συμφερόντων, όχι μια συμπαιγνία σφαιρών όπου ενεργοί πολιτικοί παράγοντες θα γίνουν επίσης οικονομικοί παράγοντες.

Σε μιαν αυταρχία, σε ένα δεσποτισμό πατρώνων, οι σφαίρες της αγοράς και της πολιτικής δράσης χωρίζονται τυπικά αλλά ανεπίσημα συνδέονται. Έτσι, η διαμεσολάβηση και η μεσιτεία απομακρύνονται από τους νομίμους και διαφανείς διαύλους προκειμένου να (α) συνδέσουν τους συμμετέχοντες σε διεφθαρμένες συναλλαγές ή / και (β) να νομιμοποιήσουν τις παράνομες επιχειρηματικές συμφωνίες ως δικαστικοί εμπειρογνώμονες. Γενικά, ένας τέτοιος εμπλεκόμενος αποκαλείται «μεσίτης διαφθοράς»:

• Ο μεσίτης διαφθοράς είναι ένας δράστης που δημιουργεί επαφή μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων φορέων με παράνομα και μη διαφανή μέσα. Τα καθήκοντά του, για τα οποία δεν είναι νόμιμα εξουσιοδοτημένος, είναι (1) να εκπροσωπεί τα συμφέροντα μεμονωμένων ιδιωτικών φορέων έναντι δημόσιων φορέων, (2) να κοινοποιεί πληροφορίες για τη διευκόλυνση του συντονισμού των συμφερόντων, (3) να ενεργεί ως μεσίτης στην παράνομη διαδικασία ανταλλαγής πολύτιμων πόρων μεταξύ οικονομικών και πολιτικών παραγόντων, και (4) να εγγυάται την ασφάλεια της συναλλαγής, καθώς και την προστασία της από (νομικούς) ελέγχους

Οι μεσίτες διαφθοράς εμφανίζονται με διάφορες μορφές σε διαφορετικούς τύπους πολιτικού καπιταλισμού, δηλαδή σε κάθε περίπτωση όταν μια συναλλαγή πραγματοποιείται εκτός νόμιμων και ρυθμιζόμενων διαύλων. Εστιάζοντας τώρα στη ρύθμιση της αυταρχίας των πατρώνων, διαπιστώνουμε πως υπάρχουν δύο βασικοί τύποι μεσιτών διαφθοράς που μπορούμε να διακρίνουμε.
Πρώτον, υπάρχουν οι λεγόμενοι θυρωροί, οι οποίοι είναι μεσίτες διαφθοράς στη δημόσια διοίκηση που ασχολούνται για να εγγυηθούν το γραφειοκρατικό υπόβαθρο και την προστασία των παράνομων συμφωνιών. Οι θυρωροί περιλαμβάνουν αρχηγούς οργάνων επιβολής του νόμου, μέλη συμβουλίων προσφορών διαγωνισμών, δικαστές κ.λπ. Δεύτερον, υπάρχουν οι λεγόμενοι σχεδιαστές διαφθοράς, οι οποίοι συνήθως δεν είναι μεμονωμένα άτομα αλλά επιχειρήσεις, που συμμετέχουν στη διαδικασία μεταφοράς κυβερνητικών χρημάτων σε ιδιωτικά χέρια. Οι σχεδιαστές διαφθοράς περιλαμβάνουν δικηγορικά γραφεία, εταιρείες εγγραφής προσφορών, εταιρείες διαχείρισης έργων κ.λπ.

Θυρωροί και σχεδιαστές διαφθοράς μπορούν επίσης να παρατηρηθούν σε διάφορα καθεστώτα. Πάντως, δείχνουν ορισμένες ιδιαιτερότητες όταν λειτουργούν σε μιαν αυταρχία πατρώνων πατριαρχική αυτοκρατία, όπου, όπως αναφέραμε, εμφανίζονται συγκεντρωτικές και μονοπωλιακές μορφές διαφθοράς.
Πρώτον, στην ιδανική τυπική περίπτωση, όλοι οι μηχανισμοί ελέγχου παραλύουν μετατρέποντας τα βασικά τους στοιχεία σε θυρωρούς, υπόλογους στον επικεφαλής προστάτη.
Δεύτερον, διαφορετικές εταιρείες σχεδιαστών διαφθοράς δεν προσλαμβάνονται μεμονωμένα από τους διεφθαρμένους ιδιωτικούς φορείς, αλλά συνεργάζονται, σχηματίζοντας έναν ενοποιημένο μηχανισμό με καταμερισμό εργασίας, ως μέρος του διεφθαρμένου δικτύου της «υιοθετημένης» πολιτικής οικογένειας.
Τρίτον, μετά την (άτυπη) θεσμοθέτηση της μεγάλης διαφθοράς, πραγματοποιείται η εξειδίκευση για τις συγκεκριμένες φάσεις του σχεδιασμού της διαφθοράς και κάθε βήμα σε μια διεφθαρμένη συναλλαγή καλύπτεται από μιαν εξειδικευμένη εταιρεία σχεδιαστών διαφθοράς.

Τέλος, τόσον οι ολιγάρχες όσο και οι πολυάρχες μπορούν να έχουν τους δικούς τους μεσίτες διαφθοράς, αν και είναι τυπικό ο επικεφαλής προστάτης (συνήθως ένας πολύαρχος) να διαθέτει τον θυρωρό, ενώ οι ολιγάρχες βρίσκονται σε στενή σχέση με τους σχεδιαστές διαφθοράς.

Σε μια κομμουνιστική δικτατορία, το ισοδύναμο του λομπίστα μιας ιδιωτικής επιχείρησης ονομάζεται «Τόλκατς» (ρωσική λέξη «προωθητής» ή «διεκπεραιωτής») μιας κρατικής επιχείρησης:

• Ο προωθητής είναι ένας εμπλεκόμενος που δημιουργεί την επαφή μεταξύ στελεχών τα οποία είναι υπεύθυνα για οικονομικές μονάδες (κρατικοί ηγέτες επιχειρήσεων) και στελεχών που είναι υπεύθυνα για τον γραφειοκρατικό συντονισμό (κεντρικοί σχεδιαστές και στελέχη κομμάτων στα υψηλότερα επίπεδα) μέσω ενός μη ρυθμιζόμενου νομικά και αδιαφανούς τρόπου. Τα καθήκοντά του, στα οποία προφανώς δεν είναι νόμιμα εξουσιοδοτημένος, είναι (1) να εκπροσωπεί τα συμφέροντα των εταιρειών έναντι των γραφειοκρατικών συντονιστών και (2) να πραγματοποιεί συναλλαγές σε επίπεδο σχεδίων, δηλαδή να προσπαθεί να προσαρμόσει το εκάστοτε σχέδιο όσον αφορά στην τροποποίηση των προθεσμιών ή την επιτάχυνση της ροής προϊόντων προς την εξυπηρετούμενη εταιρεία, μέσω επιθετικής παρέμβασης ή διαφθοράς.

Η κύρια διαφορά μεταξύ του προωθητή και των δύο άλλων τύπων διαμεσολαβητών / μεσιτών είναι ότι ο προωθητής δεν λειτουργεί για ιδιωτικό όφελος του εργοδότη του. Πράγματι, ένας προωθητής χρησιμοποιείται για να βοηθήσει να ξεπεραστούν τα εμπόδια της προγραμματισμένης οικονομίας και να διατηρηθεί το εταιρικό εργοστάσιο σε λειτουργία. Οι πράξεις του προωθητή αποτελούν μια «προφυλακτική μορφή συναλλαγής στην αγορά:»
Για παράδειγμα, εάν μια επιχείρηση στερείται μέσου παραγωγής (υλικό, ημιτελές προϊόν, συστατικό) που επιδιώκει να αποκτήσει, θα προσπαθήσει να δωροδοκήσει τον εκπρόσωπο της η εταιρεία προμηθευτών με εύνοιες, δώρα ή ακόμα και χρήματα. Αυτή η προσπάθεια αντικαθιστά, (σε μια παραμορφωμένη μορφή), τι θα ήταν στην περίπτωση των σχέσεων αγοράς μια προσφορά υψηλότερης τιμής, εκτός από το ότι οι λίγοι υπάλληλοι που εμπλέκονται στη συναλλαγή λαμβάνουν το “κάτι επιπλέον”, αντί του ιδιοκτήτη της προμηθευτικής εταιρείας.

Επίσης, ενώ ούτε ο προωθητής ούτε ο μεσίτης διαφθοράς είναι νομικά επιφορτισμένοι να ενεργούν εκ μέρους του εργοδότη του, ο προωθητής δεν ενεργεί κατά της ρητής απαγόρευσης του νόμου αλλά μάλλον εκτός του νομικού πλαισίου (εξ ου και η πράξη του είναι «άναρχη»). Επιπλέον, ο μεσίτης διαφθοράς παρακάμπτει τους νόμιμους τρόπους υπεράσπισης, ενώ ο προωθητής παρακάμπτει τους επίσημους τρόπους της νομενκλατούρας.

Πράγματι, ο προωθητής δεν περνά κλιακωτά από όλους τους βαθμούς της γραφειοκρατικής διοίκησης, προσπαθώντας να πιέσει στελέχη ακριβώς πάνω από τον εργοδότη του και στη συνέχεια να κινηθεί προς τα πάνω βήμα-βήμα, αλλά πηγαίνει αμέσως στο υψηλότερο προσιτό γραφείο που μπορεί. Και ενώ ο προωθητής ενεργεί πάντα από κάτω προς τα πάνω, επιδιώκοντας διαρκώς να μιλήσει με άτομα σε ανώτερα γραφεία, ένας μεσίτης διαφθοράς μπορεί επίσης να δρα από πάνω προς τα κάτω, όταν απασχολείται από έναν πολυολιγάρχη ώστε να τον συνδέσει με τους πελάτες του.» 

"THE ANATOMY OF POST-COMMUNIST REGIMES"