Το Radar (Radio Detection and Ranging) ή πιο σωστά ο ραδιοεντοπιστής ανιχνεύει με ηλεκτρομαγνητικά κύματα την απόσταση από ένα αντικείμενο, αποτελεί δε βασικό σύστημα ηλεκτρομαγνητικού εντοπισμού, παρακολούθησης ακίνητων και κινητών στόχων σε αποστάσεις και συνθήκες απαγορευτικές για απ’ ευθείας οπτικό εντοπισμό.
Η βασική του λειτουργία βασίζεται στην εκπομπή και λήψη των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων μετά από ανάκλαση στο προς ανίχνευση αντικείμενο.

Το κύριο πλεονέκτημα των αεροσκαφών 5ης γενιάς είναι ότι είναι «μη παρατηρήσιμα» (stealth) ή «χαμηλής παρατηρησιμότητας» από τα ραντάρ του αντιπάλου. Τα αμερικανικά F-35 και F-22, τα ρωσικά Su-57 ή τα κινεζικά
J-20 εμφανίζουν απειροελάχιστο ίχνος στις οθόνες των ραντάρ όλων των γνωστών τύπων, αυτό δε το ίχνος εμφανίζεται όταν ήδη είναι πολύ αργά, περίπου σε απόσταση 30-50 χλμ.
Είναι προφανές ότι τα υπάρχοντα σύγχρονα ραντάρ αδυνατούν να εντοπίσουν στόχους που έχουν ελάχιστη ανακλαστικότητα όπως τα αεροσκάφη 5ης γενιάς, των οποίων το σχήμα και η επιφάνεια είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να εκτρέπουν τα μικροκύματα που χρησιμοποιούν τα συμβατικά ραντάρ.

Σχετικά πρόσφατα έγινε γνωστό ότι η Κίνα και η Ρωσία (ανεξάρτητα η μια από την άλλη) κατασκεύασαν το πρώτο ραντάρ που μπορεί να ανιχνεύσει «αόρατα» αεροσκάφη, η βάση λειτουργίας αυτού είναι εφαρμογές της κβαντικής φυσικής, πιο συγκεκριμένα ο «κβαντικός φωτισμός». Σε κατανοητή για μη ειδήμονες γλώσσα το κβαντικό ραντάρ (ραντάρ σωματιδίων) λειτουργεί ως εξής:
Από την διάσπαση ενός φωτονίου προκύπτουν δυο εμπλεγμένα φωτόνια που έχουν σχεδόν ίδια συμπεριφορά ακόμη και αν τα χωρίζει απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων. Το κβαντικό ραντάρ απομονώνει τα ζεύγη εμπλεγμένων φωτονίων, στέλνει το πρώτο από τα δύο εμπλεγμένα στην επιφάνεια του «αόρατου» αεροσκάφους και χρησιμοποιεί το δεύτερο για να παρακολουθήσει την πορεία του πρώτου (βλ. εικόνα 1).

Το κβαντικό ραντάρ, αυτό το νέο αντι-stealth υπερόπλο, είναι αόρατο για τα επιτιθέμενα αεροσκάφη, τουτέστιν δεν θα γνωρίζουν ότι έχουν εντοπισθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες αναλυτών στρατιωτικής τεχνολογίας, η ακτίνα εντοπισμού με το ραντάρ κβαντικής σάρωσης των αεροσκαφών stealth θα ανέρχεται περίπου στα 150 χλμ, αυτό σημαίνει ότι τα υψηλού κόστους απόκτησης μαχητικά 5ης γενιάς δεν θα είναι πλέον «μη παρατηρήσιμα», αλλά θα απεικονίζονται στην οθόνη του κβαντικού ραντάρ όπως δείχνει η εικόνα 2.

Οι σύγχρονες αεράμυνες απαιτούν εξαιρετικά προηγμένες δυνατότητες κατά της εχθρικής πρόσβασης και ικανότητα αποδυνάμωσης της διεισδυτικής ισχύος των προηγμένων μαχητικών 5ης γενιάς (μαχητικά που πιθανόν να αποκτήσει η Τουρκία πριν η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία έχει ετοιμοπόλεμα τα Rafale και τα εκσυγχρονισμένα F-16 στην έκδοση Viper, ουδόλως βέβαια έχει σημασία για την Ελληνική Αεράμυνα αν τα τουρκικά stealth θα είναι αμερικανικής ή ρωσικής προέλευσης).

Είναι προφανές ότι τα κβαντικά ραντάρ στο εγγύς μέλλον θα αποκτήσουν μεγάλη στρατηγική σπουδαιότητα και η επιχειρησιακή απόκτηση τους θα έχει επίπτωση στην διεθνή και περιφερειακή σταθερότητα.
Η ικανότητα τους να ανιχνεύουν stealth αεροσκάφη καθιστά δύσκολο για έναν εισβολέα να ξεκινήσει μια επίθεση «έκπληξη».
Οι ΗΠΑ για να παρακάμψουν το προβάδισμα της Κίνας και της Ρωσίας στον τομέα των κβαντικών ραντάρ, δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στα stealth υποβρύχια τα οποία δεν μπορούν να ανιχνευθούν από τα ραντάρ, εφόσον βέβαια παραμένουν βυθισμένα. Αλλά και για τα υποβρύχια stealth ήδη εκκολάπτονται νέες τεχνολογίες ανίχνευσης, η Κίνα αναπτύσσει «κβαντικά μαγνητόμετρα» SQUID (Superconducting Quantum Interference Device), τα οποία θα μπορούν να αντισταθμίσουν τα στρατηγικά οφέλη αυτής της λύσης.

Εν κατακλείδι, τα ραντάρ σωματιδίων αντιπροσωπεύουν μια πολλά υποσχόμενη στρατιωτική τεχνολογία και μετασχηματίζουν μαζί με τα υπερ-υπερηχητικά πυραυλικά συστήματα τις πολεμικές επιχειρήσεις του 21ου αιώνα, καθιστώντας την stealth τεχνολογία παρωχημένη στα σπάργανα της. Ίσως κάποιοι να ισχυριστούν ότι τα κβαντικά ραντάρ απέχουν ακόμη από το να τεθούν σε επιχειρησιακή χρήση.

Όμως ο ίδιος ισχυρισμός υφίστατο την προηγούμενη δεκαετία και για τα υπερ-υπερηχητικά όπλα, τα οποία όμως ήδη αναπτύσσουν επιχειρησιακά οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. Τα κβαντικά ραντάρ είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσουν τις επόμενες δεκαετίες την διεξαγωγή των πολέμων, θέτοντας νέες μεταβλητές στις στρατηγικές ισορροπίες.

Γ. Λιναρδής