O Ανθυποβρυχιακός Πόλεμος αποτελεί κλάδο του Πολεμικού Ναυτικού στον οποίο χρησιμοποιούνται πολεμικά πλοία επιφανείας, αεροσκάφη, ελικόπτερα ή άλλα υποβρύχια για έρευνα, εντοπισμό, παρακολούθηση, παρεμπόδιση ή καταστροφή των υποβρυχίων του αντιπάλου. Γενικά, έχει σκοπό την αποστέρηση στον αντίπαλο της ικανότητας να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τον υποβρυχιακό στόλο του.

Η χρησιμοποίηση αεροπορικών μέσων για ανθυποβρυχιακό πόλεμο είναι πολύ σημαντική. Όμως το μικροκυματικό ραντάρ δεν διεισδύει στο νερό οπότε η εύρεση υποβρύχιων από τον αέρα είναι συνήθως θέμα εμπότισης ηχοσημαντήρων. Γενικότερα από όλα τα εναέρια και θαλάσσια μέσα το κύριο μέσο εντοπισμού, αναγνώρισης, ταξινόμησης και παρακολούθησης υποβρυχίων είναι οι διάφοροι τύποι παθητικών και ενεργητικών συστημάτων σόναρ.

Όμως οι ηχοσημαντήρες έχουν περιορισμένη εμβέλεια και ποσότητα, άρα δεν μπορούν να καλύψουν μεγάλες περιοχές. Επιπροσθέτως το οικονομικό κόστος είναι μεγάλο επειδή πρόκειται για αναλώσιμους αισθητήρες, δηλαδή δεν γίνεται η ανάκτηση μετά τη χρήση τους.

Ως εκ τούτου κάθε Πολεμικό Ναυτικό έχει μεγάλο ενδιαφέρον για τις "μη ακουστικές" μεθόδους εύρεσης υποβρυχίων με την χρησιμοποίηση αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας.

Αναλυτικά όσο αργά και να ταξιδεύει, ένα υποβρύχιο 18000 τόνων και μήκους 500 ποδιών, μετακινεί πολύ νερό στην πορεία του και αυτό δημιουργεί απόνερα (wake). Βέβαια στην επιφάνεια τα κύματα των απόνερων είναι αόρατα στο ανθρώπινο μάτι γιατί χάνονται στο τυχαίο μοτίβο των κυμάτων. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι περισσότερο ευαίσθητοι αισθητήρες δεν μπορούν να το ανιχνεύσουν.

Φυσικά η πρόκληση είναι η ύπαρξη ενός αισθητήρα με αρκετά υψηλή ανάλυση και μεγάλη ικανότητα επεξεργασίας δεδομένων, με πιθανές λύσεις από την τεχνητή νοημοσύνη, ώστε να μπορεί το σύστημα επεξεργασίας σημάτων να ανακτά το αρκετά εξασθενημένο σήμα των απόνερων του υποβρυχίου από τη θαλάσσια μάζα που δημιουργεί παρασκηνιακό θόρυβο. Μια τέτοια προσπάθεια για την ανίχνευση απόνερων υποβρυχίων ήταν το ρωσικό σύστημα SOKS (Systema Obnaruzhenia Kilvaternogo Sleda) πίσω στο 1969. Σήμερα μια τέτοια προοπτική είναι πιθανόν να μπορούν να προσφέρουν τα συστήματα ραντάρ υψηλής ανάλυσης που χρησιμοποιούν την τεχνική του Inverse Synthetic Aperture Radar (ISAR).

Ωστόσο, η ανίχνευση των απόνερων στην επιφάνεια είναι μια εξαιρετικά προκλητική προοπτική, που είναι πιθανό να περιλαμβάνει διεργασίες βαθιάς μάθησης (deep learning). Αναλυτικά πρώτα θα πρέπει να γίνει η παραγωγή δεδομένων από τα απόνερα ενός υποβρυχίου και μετά η επεξεργαστική μονάδα του ραντάρ θα αφεθεί να μάθει πώς μοιάζει ένα γνήσιο ίχνος του υποβρυχίου. Έπειτα για επιχειρησιακούς σκοπούς θα γίνεται η σύγκριση των δεδομένων πραγματικού χρόνου από την επιτήρηση με το πρότυπο του ίχνους των απόνερων για την εύρεση υποβρυχίων.

Το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ έχει ακολουθήσει ένα παράλληλο δρόμο στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο με την χρήση drones τύπου submarine-launched unmanned aerial system (SLUAS) μέσω του προγράμματος Advanced Weapons Enhanced by Submarine UAS against Mobile Targets.

Αναλυτικά αυτά τα drones μπορούν να εκτοξευτούν από υποβρύχια ή από μονάδες επιφανείας για να κατασκοπεύσουν στόχους επιφανείας με ηλεκτρομαγνητικά μέσα (ραντάρ και υπέρυθρες) ενώ θα μπορούσαν να λάβουν στίγματα αντίπαλων υποβρυχίων με χρήση ηχοσημαντήρων που έχουν ρίξει αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας (ΑΦΝΣ).

Το σημαντικό σημείο είναι ότι αυτά τα drones βοηθούν κατά μεγάλο ποσοστό στην ικανοποίηση των κανόνων εμπλοκής, αφού θα μπορούν να αναγνωρίζουν και να καταδεικνύουν στόχους με μεγάλη σαφήνεια. Φυσικά με αυτό τον τρόπο υπάρχει ακόμη και η δυνατότητα της επίθεσης με τορπίλες ή πυραύλους σε πλοία που πλέουν πολύ πέρα από τον ορίζοντα και σε υποβρύχια που βρίσκονται πολύ μακρύτερα της εμβέλειας των τορπίλων του υποβρυχίου.

Προφανώς με την χρησιμοποίηση αυτών των drones μπορεί να αυξηθεί σημαντικά το εύρος των επιθέσεων ή της συλλογής πληροφοριών κρατώντας το υποβρύχιο μακριά από τυχόν εχθρικούς αισθητήρες και πιθανές επιθέσεις.

Συμπερασματικά ο εντοπισμός υποβρυχίων από τα απόνερα τους στην επιφάνεια με ραντάρ είναι σίγουρα μια φιλόδοξη επιχείρηση. Όμως σε περίπτωση επιτυχίας αυτό θα σήμαινε ότι ένα αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας θα μπορούσε να καλύψει γρήγορα δεκάδες χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα εντοπίζοντας οτιδήποτε πάνω αλλά και κάτω από το νερό. Από την άλλη πλευρά η χρησιμοποίηση των μη-επανδρωμένων πλατφόρμων πραγματικά αλλάζουν ριζικά το δόγμα του ανθυποβρυχιακού πολέμου.

Για την Ελλάδα η τεχνολογία των drone και των UAV είναι πολύ σημαντική για την υπεράσπιση των νήσων του Αιγαίου Πελάγους και της ελληνικής ΑΟΖ. Είναι απολύτως απαραίτητη η αναβάθμιση της πολεμικής βιομηχανίας μας με έμφαση στα μη-επανδρωμένες πλατφόρμες σε ξηρά, αέρα και θάλασσα.

Θεόδωρος Κωστής