Εμπειρογνώμονες των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Γενεύη * επισήμαναν (στις 11 Νοεμβρίου 2020) τη συμφωνία που επετεύχθη στις 9 Νοεμβρίου για τον τερματισμό των εχθροπραξιών στη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και ελπίζουν ότι αυτή θα οδηγήσει σε βιώσιμη ειρήνη στην περιοχή.
Ωστόσο, ανησυχούν για τη χρησιμοποίηση μισθοφόρων εντός και γύρω από τη ζώνη της σύγκρουσης έως ότου επιτευχθεί αυτή η συμφωνία και εξέφρασαν ανησυχία για τις καταστροφικές συνέπειες της χρησιμοποίησης μισθοφόρων σε βάρος του αμάχου πληθυσμού, με μικρές προοπτικές λογοδοσίας.

Η Ομάδα Εργασίας των Ηνωμένων Εθνών για τη χρήση μισθοφόρων ανέφερε ότι υπήρχαν ευρείες αναφορές πως η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν, με τη βοήθεια της Τουρκίας, βασίστηκε σε Σύριους μαχητές για να υποστηρίξει και να διατηρήσει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις στη ζώνη σύγκρουσης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, συμπεριλαμβανομένης της πρώτης γραμμής. Όπως ανέφεραν οι ειδικοί του ΟΗΕ, οι Σύριοι μαχητές φάνηκε πως παρακινήθηκαν κυρίως από ιδιωτικό κέρδος, δεδομένης της τρομερής οικονομικής κατάστασης στην Αραβική Δημοκρατία της Συρίας. Σε περίπτωση θανάτου των μαχητών αυτών, είχε δοθεί υπόσχεση στους συγγενείς τους για χρηματική αποζημίωση και τουρκική υπηκοότητα.

Ο τρόπος με τον οποίο προσλήφθηκαν, μεταφέρθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα άτομα μέσα και γύρω από τη ζώνη σύγκρουσης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ φαίνεται σύμφωνος με τον ορισμό του μισθοφόρου, όπως διατυπώνεται από τα σχετικά διεθνή νομικά μέσα, συμπεριλαμβανομένης της «Διεθνούς Σύμβασης κατά της Στρατολόγησης, Χρήσης, Χρηματοδότηση και εκπαίδευση των μισθοφόρων», στο οποίο συμμετέχει το Αζερμπαϊτζάν, δήλωσε ο Chris Kwaja, ο οποίος προεδρεύει της Ομάδας Εργασίας.

Επιπλέον, οι αναφορές δείχνουν ότι η Τουρκία ενεπλάκη σε στρατολόγηση μεγάλης κλίμακας και μεταφορά ανδρών από τη Συρία στο Αζερμπαϊτζάν, μέσω ένοπλων φατριών, μερικές από τις οποίες συνδέονται με τον «Συριακό Εθνικό Στρατό». «Ο φερόμενος ρόλος της Τουρκίας είναι ακόμη πιο ανησυχητικός, δεδομένου του παρόμοιου ισχυρισμού που αντιμετώπισε ενωρίτερα αυτό το έτος η Ομάδα Εργασίας σε σχέση με τον ρόλο της στην πρόσληψη, ανάπτυξη και χρηματοδότηση τέτοιων μαχητών για να συμμετάσχουν στη σύγκρουση στη Λιβύη», προσέθεσε ο Kwaja.
Η Ομάδα Εργασίας έλαβε επίσης αναφορές που δείχνουν ότι και η Αρμενία έχει εμπλακεί στην ανάπτυξη ξένων υπηκόων για να πολεμήσουν στη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οι ειδικοί εξετάζουν αυτές τις εκθέσεις για να εξακριβώσουν τους πιθανούς δεσμούς με δραστηριότητες που σχετίζονται με μισθοφορικές δραστηριότητες, όπως το πλαίσιο στο οποίο επιχειρούν αυτοί οι παράγοντες και τα πιθανά κίνητρά τους.
Η Ομάδα Εργασίας θα συνεχίσει να παρακολουθεί οποιαδήποτε χρήση δραστών που σχετίζονται με μισθοφόρους και από τις πλευρές.

Από την επανάληψη των εχθροπραξιών στις 27 Σεπτεμβρίου 2020 και μέχρι την τελευταία κατάπαυση του πυρός, η Ομάδα Εργασίας ανησύχησε όλο και περισσότερο για επανειλημμένες αναφορές εσκεμμένων και αδιάκριτων επιθέσεων σε κατοικημένες περιοχές, εντός και γύρω από τη ζώνη της σύγκρουσης του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, καθώς και σε άλλες περιοχές από τις μάχες, οι οποίες οδήγησαν σε αυξανόμενο αριθμό απωλειών αμάχων, συμπεριλαμβανομένων και παιδιών. Επίσης έχει αναφερθεί ευρέως σημαντική ζημιά σε μη στρατιωτικές περιουσίες και υποδομές, συμπεριλαμβανομένων σχολείων και νοσοκομείων, καθώς και περιστατικά που αφορούν σε δημοσιογράφους.

«Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ακόμη πιο ανησυχητικό το γεγονός ότι οι Σύριοι μαχητές που αναπτύχθηκαν στο Αζερμπαϊτζάν φέρονται να συνδέονται με ένοπλες ομάδες και άτομα που, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουν κατηγορηθεί για εγκλήματα πολέμου και σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στη Συρία, διαιωνίζοντας έτσι κατά τα φαινόμενα έναν κύκλο ατιμωρησίας και διακινδυνεύοντας περαιτέρω καταχρήσεις του διεθνούς δικαίου », πρόσθεσαν.

«Ζητούμε έντονα από τις πλευρές και τα Κράτη που τις υποστηρίζουν, να αποσύρουν αμέσως τους οποιουσδήποτε μισθοφόρους και σχετικούς δράστες και να μην αναλάβουν περαιτέρω προσλήψεις, χρηματοδότηση και ανάπτυξη», ανέφεραν οι ειδικοί.

Επίσης οι εμπειρογνώμονες έχουν μεταφέρει τις ανησυχίες τους σχετικά με τους παραπάνω ισχυρισμούς απευθείας στις κυβερνήσεις του Αζερμπαϊτζάν και της Τουρκίας, ενώ ενημέρωσαν και τη Συριακή Αραβική Δημοκρατία.

(*) Η «Ομάδα Εργασίας για τη χρησιμοποίηση μισθοφόρων» αποτελείται από πέντε ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες : Chris Kwaja (Πρόεδρος-Εισηγητής), Jelena Aparac, Lilian Bobea, Ravindran Daniel και Sorcha MacLeod.
Η δήλωση αυτή εγκρίθηκε επίσης από την Irene Khan, την Ειδική Εισηγήτρια για την «Προώθηση και την Προστασία του Δικαιώματος στην Ελευθερία της Γνώμης και της Έκφρασης» και από τον Nils Melzer, Ειδικό Εισηγητή για «Βασανιστήρια και άλλη σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία».

Οι Oμάδες Eργασίας και οι Eιδικοί Eισηγητές είναι μέρος αυτού του μηχανισμού που είναι γνωστός ως «Ειδικές Διαδικασίες» του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οι Ειδικές Διαδικασίες, συνιστούν το μεγαλύτερο σώμα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων στον ΟΗΕ. «Σύστημα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», είναι το γενικό όνομα των ανεξάρτητων μηχανισμών του Συμβουλίου, μηχανισμών εύρεσης και παρακολούθησης γεγονότων που αφορούν είτε σε καταστάσεις συγκεκριμένων χωρών είτε ειδικά θεματικά ζητήματα σε όλα τα μέρη του κόσμου.

Οι ειδικοί των Ειδικών Διαδικασιών εργάζονται σε εθελοντική βάση. Δεν ανήκουν στο προσωπικό του ΟΗΕ και δεν λαμβάνουν μισθό για την εργασία τους. Είναι ανεξάρτητοι από οποιαδήποτε κυβέρνηση ή οργανισμό και υπηρετούν τον σκοπό τους με την ατομική τους ιδιότητα.

Α. Κωνσταντίνου