Ο παντουρανισμός που ονομάζεται επίσης και παντουρκισμός είναι μια πολιτική φιλοσοφία της οποίας οι υποστηρικτές επιδιώκουν να ενώσουν τους τουρκικούς λαούς του κόσμου, οι οποίοι ζουν κυρίως στην Τουρκία, τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Ενώ η προέλευση της ιδέας μιας «γλωσσικής ομάδας», κατ’ επέκταση μιας «εθνικής ομάδας», μπορεί να ανιχνευθεί στον σημαντικό Γερμανό φιλόσοφο-μαθηματικό Gottfried Wilhelm Leibniz, η πολιτική φιλοσοφία περί «εθνικής ομάδας» άρχισε να διαδίδεται μεταξύ των οθωμανικών αξιωματικών του στρατού και της ελίτ που παρεπιδημούσαν στην αυτοκρατορική Γερμανία την δεκαετία του 1870.

Το ζήτημα του ακριβούς ρόλου αυτής της ιδέας στην πολιτική και στην φιλοσοφία του ιδρυτή της νέας Τουρκίας Μουσταφά Κεμάλ αποτελεί αντικείμενο συζήτησης, πιθανότατα ο παντουρανισμός έκρυψε το πρόσωπο του για λόγους διπλωματικής σκοπιμότητας κατά την κεμαλική περίοδο και μέχρι το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ίσως ο Κεμάλ να επιζητούσε πρώτα τον εκσυγχρονισμό του κράτους κατά τα δυτικά πρότυπα, πριν κινητοποιηθεί η παντουρανική ιδέα. Το βέβαιο είναι ότι σήμερα μέρος της πολιτικής και της ρητορικής του Τούρκου προέδρου και του κυβερνώντος κόμματος ΑΚΡ αντικατοπτρίζει την παντουρανιστική επιρροή.

Εν μέσω των πρόσφατων συγκρούσεων μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας για τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, έγινε μεγάλη συζήτηση στον τουρκικό Τύπο για την δημιουργία ενός τουρανικού στρατού.
Ενώ το ακριβές σχήμα του παραμένει προς το παρόν θέμα συζήτησης, ο προτεινόμενος «Στρατός Τουράν» θα ήταν μια στρατιωτική οργάνωση που θα περιλαμβάνει τους στρατούς των κρατών στα οποία ζουν αυτοί οι λαοί, τουτέστιν λαοί της τουρκικής γλωσσικής οικογένειας και των ίδιων γλωσσικών δεσμών.

Σε άρθρο της 27 Οκτωβρίου της τουρκικής εφημερίδας Türkiye σχετικά με την δημιουργία ενός «Στρατού Τουράν» ο καθηγητής και συγγραφέας Korad Zorlu το χαρακτήρισε ως «σημαντικό στόχο», αλλά προειδοποίησε ότι «για έργα όπως αυτό αν ανακοινωθούν πάρα πολύ πριν το απαραίτητο διανοητικό πλαίσιο και χωρίς οι διεθνείς ισορροπίες να έχουν φτάσει σε ένα αποδεκτό επίπεδο, μπορεί να προκαλέσουν μια διαδικασία που θα καταλήξει στο τίποτε».

Στο ίδιο άρθρο ο καθηγητής και συγγραφέας Cemalettin Taşkıran δήλωσε σχετικά με το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ δήλωσε ότι «δεν θα ήταν λάθος να υποστηρίξουμε ότι η στήριξη της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν άλλαξε την ισορροπία στην περιοχή» και τόνισε ότι «ελπίζω αυτή η ενέργεια να συνεχιστεί με τον σχηματισμό ενός «Στρατού Τουράν», αν και είναι πολύ νωρίς για να το θέσουμε με λόγια και πράξεις. Το να πούμε τέτοια πράγματα θα ξυπνήσει πολλούς από αυτούς που συζητούν με την Τουρκία».

Στην εφημερίδα Yeni Çaḡ της 28ης Οκτωβρίου o συγγραφέας-μελετητής Ahmet Gürsoy αναφέρθηκε σε λεπτομέρειες σχετικά με την δομή μιας τέτοιας οργάνωσης, αποκαλώντας την ένα είδος «τουρκικού ΝΑΤΟ». Σύμφωνα με τον Gürsoy «πριν σχηματιστεί ο Στρατός Τουράν, πρέπει να δημιουργηθεί η υποδομή που θα μας οδηγήσει εκεί. Πρέπει να δημιουργηθούν κοινά εμπορικά ιδρύματα και στην συνέχεια μια διαδικασία για μια ένωση τέχνης και πολιτισμού. Θα πρέπει να αναπτυχθούν συστηματικά εκπαιδευτικές πολιτικές και ανταλλαγές φοιτητών, με οργανωμένο τρόπο προς αυτό τον σκοπό».

Θυμίζουμε ότι η εφημερίδα Türkiye έχει την τέταρτη υψηλότερη κυκλοφορία στις καθημερινές εκδόσεις της Τουρκίας, απηχεί δε απόψεις του Ερντογάν και του κόμματος του. Ο πρωτοσέλιδος τίτλος «Τα τουρκικά κράτη πρέπει να ενωθούν: Ο Στρατός του Τουράν είναι η ελπίδα» της εφημερίδας την 28η Οκτωβρίου (29 Οκτωβρίου 1923 η ίδρυση του νεοτουρκικού κράτους) απηχεί τις μύχιες σκέψεις του Ερντογάν για έναν πρωταγωνιστικό περιφερειακό ρόλο, αναμένεται ότι η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας θα έχει ως συνιστώσα του δόγματος «γαλάζια πατρίδα» και τον «παντουρανισμό».

Σημειώνουμε μετ’ επιτάσεως ότι ο δρόμος προς τον παντουρανισμό περνά από την αποχώρηση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ, είναι βέβαιο δε ότι θα προκαλέσει σοβαρούς κλυδωνισμούς, στις σχέσεις της με την Ρωσία.

Γ. Λιναρδής