«Η προσφορά» Κολάζ του ποιητή Οδυσσέα Ελύτη (1967)
Όταν ταξίδεψα στον Ουρανό
ποτέ μου δεν συνάντησα τον αστροναύτη
συνάντησα όμως το Θεό
με τους χρωματιστούς αγγέλους
Τον αστροναύτη πάντα τον πληρώνουν
ποτέ τους δεν πληρώνουν το Θεό
ούτε τους χρωματιστούς αγγέλους
κι όταν κι εγώ στέλνω τον πανούργο εισπράκτορά μου
πάντα γυρίζει άπρακτος
-Μίλτος Σαχτούρης, Ουράνια απάντηση “Το σκεύος” (1971)
Στις 8 Νοεμβρίου γιορτάζουν οι Άγγελοι. Οι αόρατες ουράνιες δυνάμεις που συνοδεύουν κάθε ένα από μας στην πορεία της ζωής μας. Όλοι έχουμε από έναν άγγελο να μας παραστέκει. Αν τον δεχόμαστε ή όχι είναι δική μας απόφαση. Η Ορθοδοξία είναι μια θρησκεία που αφήνει στον άνθρωπο την ελευθερία της βούλησης. Τι θα πει ο ίδιος, ο περίγυρος, ο ιεροκήρυκας ή ο κάθε συγγραφέας είναι επιλογή δική του να το ακούσει και να το ενστερνιστεί ή όχι. Έτσι και με τους αγγέλους, κάποιος μπορεί να πει πως υπάρχουν, και πως αισθάνεται την παρουσία του αγγέλου του, αναγνωρίζει τις επεμβάσεις του και επικοινωνεί μαζί του, και κάποιος μπορεί να του κλείνει την πόρτα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο άγγελος δεν υπάρχει.
Η ύπαρξη του θείου μπορεί να αμφισβητηθεί από τον άνθρωπο, αλλά δεν αναιρείται από την ανθρώπινη βιασύνη, την συννεφιασμένη από την καθημερινότητα σκέψη, τον κυνικό αρνητισμό ή την δυσπιστία.
Οι πρόγονοί μας είτε ήσαν λόγιοι και είχαν μόρφωση είτε ήσαν άνθρωποι του χωριού και της υπαίθρου έχουν γνώση και εμπειρία της παρουσίας των αγγέλων. Στις 8 Νοεμβρίου μια πύλη ουράνια ανοίγει και την παραμονή το βράδυ οι άγγελοι έρχονται και κάθονται δίπλα στο τραπέζι των ανθρώπων και τους ταΐζουν το ψωμί στο στόμα, έλεγε η γιαγιά μου. Αν πιστεύω ενεργητικά πως υπάρχουν άγγελοι, και μας συντροφεύουν στο κάθε μας βήμα; Το πιστεύω.
ΟΙ Άγγελοι δημιουργήθηκαν από τον Θεό πριν από τον άνθρωπο. Έχουν φύση νοερή, αεικίνητη, αυτεξούσια, ασώματη και λογική. Καθήκοντά τους είναι να φυλάσσουν τόπους, να ηγούνται ανθρώπων και εθνών (Πράξεις 12, 1-15). Ο Θεός αποστέλλει αγγέλους στους ανθρώπους για να επανορθώσουν την σαθρή κοινωνία, να ενισχύσουν, να παρηγορήσουν και να αποκαλύψουν τα μέλλοντα.
Για κάθε άνθρωπο υπάρχει ο καλός άγγελος και το πονηρό δαιμόνιο. Σύμφωνα με τον Μέγα Αντώνιο οι δαίμονες είναι ιδιαίτερα επενεργητικοί όποτε παρουσιάζει ο άνθρωπος συμπτώματα φοβίας και επενεργούν χρησιμοποιώντας τον φόβο, την ταραχή, το μίσος και την θλίψη. Η επιβουλή των δαιμόνων είναι πολύ ισχυρή, αλλά στην πραγματικότητα έχουν ελάχιστη δύναμη.
Υπάρχουν μυριάδες αγγέλων, οι οποίοι είναι προστάτες και φύλακες των ανθρώπων, αλλά τέσσερις αναφέρονται ονομαστικά, οι Μιχαήλ, Γαβριήλ, Ραφαήλ και Ουριήλ.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ είναι ο Στρατηγός των Αγγελικών δυνάμεων, αυτός που μεταφέρει τις ψυχές των νεκρών.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ αναγγέλλει την σύλληψη του ανθρώπου και παραστέκει την κυοφορία. Είναι αυτός που ανήγγειλε στην Παναγία την έλευση του Θεανθρώπου.
Ο Αρχάγγελος Ραφαήλ είναι ένας εκ των επτά αγγέλων της Αποκαλύψεως, ο οποίος κρατώντας χρυσό θυμιατό προσφέρει στον θρόνο του Θεού τις προσευχές των πιστών.
Ο Αρχάγγελος Ουριήλ είναι ο επικεφαλής, ο αρχηγός της αγγελικής παράταξης, λευκός σαν το χιόνι, ολοφώτεινος και σαγηνευτικός. Εποπτεύει με συμπόνοια την Φύση-και την φύση των ανθρώπων.
Σύμφωνα με τον Άγιο Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη πολιούχο των Αθηνών, οι άγγελοι χωρίζονται σε τρεις τάξεις και εννέα τάγματα. Ιεραρχικά:
*Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι
*Κυριότητες, Εξουσίες, Δυνάμεις
*Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι
Επειδή οι Άγγελοι πολεμούν και μάχονται τους κακούς δαίμονες, κατακτώντας τους αιθέρες, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ είναι ο προστάτης της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας.
Οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ είναι προστάτες Άγιοι της Μυτιλήνης, των Σερρών, του Αιτωλικού και του Κορυδαλλού Αττικής.
Κατά την παράδοση, «οι γριές νηστεύανε στη χάρη του Αρχαγγέλου Γαβριήλ για να τους πάρει εύκολα την ψυχή και να μην παιδεύονται, όταν ήταν να αποθάνουν».
Το έθιμο λέει ότι την παραμονή της γιορτής δεν αφήνουν παπούτσια έξω από το σπίτι για να μην τα δει ο άγιος και θυμηθεί να «περάσει από το σπίτι τους».
Ο Χερουβικός Ύμνος
«Α’
Οι τα Χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες και τη ζωοποιώ Τριάδι τον τρισάγιον ύμνον προσάδοντες, πάσαν την βιωτικήν αποθώμεθα μέριμναν ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι
Β’
ταις αγγελικαίς αοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν.
Αλληλούια».
Δηλαδή , «Εμείς που παρακολουθούμε τη θεία Λειτουργία και με τρόπο μυστικό, ακατανόητο και απρόσιτο στους άπιστους και στους βέβηλους, εξεικονίζουμε τα Χερουβείμ, και που ψάλλουμε στη Ζωοποιό Τριάδα τον Τρισάγιο ύμνο, ας αποθέσουμε και απωθήσουμε μακριά μας κάθε βιωτική μέριμνα, κάθε γήινη σκέψη και φροντίδα• και τούτο, για να υποδεχθούμε τον Βασιλιά των όλων που δορυφορείται αόρατα από τις αγγελικές τάξεις, τα ουράνια στρατεύματα. Αλληλούια».
Ο Χερουβικός Ύμνος ψάλλεται κατά το πρώτο του μέρος πριν, και κατά το δεύτερο μετά τη Μεγάλη Είσοδο, κατά την οποία τα Τίμια Δώρα, που έχουν ήδη προετοιμασθεί για το Μυστήριο στην αγία Πρόθεση, μεταφέρονται στην αγία Τράπεζα, όπου και θα μεταβληθούν σε σώμα και αίμα Χριστού. Η Είσοδος αναπαριστά την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα την Κυριακή των Βαΐων, μόνο που τώρα δεν έρχεται ταπεινά πάνω στο πουλάρι, όπως στην Βαϊφόρο, αλλά στο μέσο ταγμάτων ασωμάτων.
Οι πρώτες μαρτυρίες για τον ύμνο προέρχονται από τον Βυζαντινό Χρονογράφο Κεδρηνό ( Σύνοψις Ιστοριών, 9ο έτος Ιουστίνου) ο οποίος αναφέρει ότι διατάχθηκε να ψάλλεται στους ναούς από τον αυτοκράτορα Ιουστίνο (565-578), αλλά είναι οπωσδήποτε αρχαιότερος. Ως ποιητής του φέρεται ο ιερός Χρυσόστομος ή ο Ιωάννης ο Σχολαστικός, πατριάρχης Αντιοχείας και ύστερα Κωνσταντινουπόλεως (6ος αι.) (Γ. Παπαδοπούλου, Συμβολαί εις την Ιστορίαν της… Εκκλ. Μουσικής, Εν Αθήναις 1890, σελ. 119-120).
Με το Χερουβικό και τη Μεγάλη Είσοδο αρχίζει κυρίως η «Λειτουργία των πιστών». Μέχρι λίγο πριν, τη Λειτουργία είχαν το δικαίωμα να την παρακολουθούν και οι κατηχούμενοι. Τώρα όμως είχαν αποχωρήσει, και παρέμεναν για να παρακολουθήσουν το Μυστήριο και να κοινωνήσουν οι βαπτισμένοι μόνο.
Ο ύμνος κατά το Πατριαρχικό μελωδικό τυπικό.
https://www.youtube.com/watch?v=vuLSGqSfIh4
Κι ενώ η Λειτουργία τελείται στη γη, ενώνεται με την αδιάλειπτη Λειτουργία η οποία λαμβάνει χώραν στους ουρανούς. Στην Θεία Λειτουργία, μετά την απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως, στην λεγόμενη Αναφορά, ο ιερέας λέει :
«Ευχαριστούμεν Σοι και υπέρ της Λειτουργίας ταύτης, ην εκ των χειρών ημών δέξασθαι κατηξίωσας, καίτοι σοι παρεστήκασι χιλιάδες αρχαγγέλων και μυριάδες αγγέλων, τα Χερουβίμ και τα Σεραφείμ, εξαπτέρυγα, πολυόμματα, μετάρσια, πτερωτά».
Δηλαδή, «Σ’ ευχαριστούμε και για την λειτουργία αυτή, την οποία καταδέχτηκες από τα χέρια μας, αν και σου παραστέκovται χιλιάδες αρχάγγελοι και μυριάδες άγγελοι, τα Χερουβίμ και τα Σεραφείμ, με τα έξι φτερά, τα πολλά μάτια, μετεωριζόμενα, πτερωτά.
Στη βυζαντινή τέχνη οι άγγελοι εικονίζονται αγιογραφικά να παραστέκονται στην Πλατυτέρα των Ουρανών και στην ζώνη κάτω από τον Παντοκράτορα του τρούλου όπου επιτελούν την ουράνια Θεία Λειτουργία.
*Ο Παντοκράτωρ του τρούλου από το παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου. Το παρεκκλήσιο ιστόρησε ο Κοσμάς Λήμνιος το 1721.
*Άγγελος Κυρίου στον τρούλο του ίδιου ναού
«Πέφτω κάνω τον σταυρό μου κι άγγελο έχω στο πλευρό μου.
Φίλος του Θεού λογιούμαι,
Και κανέναν δε φοβούμαι».
