Η τελευταία οικονομική έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει απότομη συρρίκνωση του ΑΕΠ στον ευρωπαϊκό Νότο αλλά και πιο ήπιες οικονομικές συστολές στον Βορρά το 2020, ακολουθούμενες από μια συνολική αργή ανάκαμψη για ολόκληρο το ευρωπαϊκό συγκρότημα το 2021.
Αυτό σημαίνει ότι ο κίνδυνος πτώχευσης, αδυναμιών ιδιωτικής πίστωσης και χρεοκοπίας, καθώς και οι κοινωνικές διαμαρτυρίες και η κατάρρευση των κυβερνήσεων, θα συνεχιστούν και θα είναι ιδιαίτερα αυξημένες στη Νότια Ευρώπη. Στις 5 Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τις φθινοπωρινές οικονομικές προβλέψεις της, που αποτελούν την πλέον ολοκληρωμένη οικονομική έκθεση του μπλοκ μετά από τις εαρινές προβλέψεις του Μαΐου.
Οι προβλέψεις καταρτίσθηκαν μέσα σε ένα τρομακτικό πλαίσιο σοβαρής αβεβαιότητας, καθώς τα κράτη μέλη ανεκοίνωναν ποικίλα σημαντικά νέα μέτρα για την δημόσια υγεία με σκοπό τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου 2020. (Βεβαίως υπενθυμίζεται εδώ πως οι οικονομικός αντίκτυπος της πανδημίας διαφέρει σημαντικά ανά χωρα της ΕΕ και βεβαίως το ίδιο διαφέρουν οι προοπτικές ανάκαμψης. Εξαρτάται από την εξάπλωση του ιού, την έκταση και αυστηρότητα των λαμβανομένων για την ανάσχεσή του μέτρων δημόσιας υγείας, καθώς και από την ιδιαίτερη τομεακή σύνθεση των εθνικών οικονομιών.)
Και αυτές οι προβλέψεις βασίσθηκαν στο σύνηθες σύνολο τεχνικών παραδοχών σχετικά με τις συναλλαγματικές ισοτιμίες, τα επιτόκια και τις τιμές των βασικών εμπορευμάτων, με καταληκτική τους ημερομηνία την 22α Οκτωβρίου 2020. Όλες οι υπόλοιπες εισροές στοιχείων, καθώς και οι πληροφορίες οι σχετικές με τις κρατικές πολιτικές, οι εν λόγω προβλέψεις έλαβαν υπ’ όψη στοιχεία που συγκεντρώθηκαν έως και την 22α Οκτωβρίου. Σημειωτέον ότι οι προβλέψεις στηρίζονται στην παραδοχή αμετάβλητων πολιτικών, εκτός εάν έχουν προεξαγγελθεί και έχουν προσδιορισθεί με επαρκείς λεπτομέρειες άλλες πολιτικές με αξιόπιστο τρόπο.
Οι προβλέψεις εδράζονται σε δύο σημαίνουσες τεχνικές παραδοχές:
Πρώτον, τα μέτρα για την δημόσια υγεία θα παραμείνουν σε ισχύ (σε κάποιον βαθμό) για όλον τον χρονικό ορίζοντα των προβλέψεων, ενώ αναμένεται να χαλαρώσουν σταδιακά το 2021 καθώς οι οικονομικοί αντίκτυποι των δεδομένων περιορισμών θα μειώνονται με την πάροδο του χρόνου, όπως το σύστημα υγείας και οι οικονομικοί παράγοντες θα προσαρμόζονται στο περιβάλλον του κορονοϊού.
Δεύτερον, επειδή οι μελλοντικές σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου δεν είναι ακόμη σαφείς, οι προβλέψεις για το 2021 και το 2022 βασίζονται στην τεχνική παραδοχή ότι, από την 1η Ιανουαρίου 2021 και ένθεν, η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο θα συναλλάσσονται με βάση τους κανόνες του πλέον ευνοούμενου κράτους (ΜΕΚ) του ΠΟΕ. (Βεβαίως αυτό αφορά αποκλειστικά στους σκοπούς των προβλέψεων και δεν προοιωνίζει ή αντικατοπτρίζει κάποια πρόβλεψη ή πρόγνωση σχετική με την έκβαση των διαπραγματεύσεων μεταξύ της ΕΕ – Ηνωμένου Βασιλείου για τη μελλοντική μεταξύ τους σχέση.
Σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες προβλέψεις της Επιτροπής, η οικονομική ανάκαμψη που πραγματοποιήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το τρίτο τρίμηνο θα είναι λίαν βραχύβια, λόγω της επανεισαγωγής των οικονομικώς επιβαρυντικών μέτρων «κλειδώματος» για να περιορισθούν οι αυξανόμενες περιπτώσεις COVID-19 σε ολόκληρο το ευρωπαϊκό συγκρότημα.
Η οικονομική δραστηριότητα στην Ευρώπη υπέστη ήδη σοβαρό πλήγμα σοκ κατά το Α’ εξάμηνο του τρέχοντος έτους και ανέκαμψε έντονα το Γ’ τρίμηνο, καθώς σταδιακά καταργήθηκαν τα μέτρα ανάσχεσης.
Ωστόσον, η πρόσφατη εκρηκτική αναζωπύρωση της πανδημίας προκαλεί μείζονες διαταραχές, καθώς οι εθνικές αρχές αναγκαστικά θεσπίζουν νέα μέτρα δημόσιας υγεία για τον άμεσο περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου. Ευλόγως λοιπόν λόγω της δυσοίωνης επιδημιολογικής κατάστασης, οι επικαιροποιημένες προβλέψεις για την ανάπτυξη (εντός του δεδομένου χρονικού ορίζοντος του δελτίου) χαρακτηρίζονται από εξαιρετικώς υψηλό βαθμό αβεβαιότητας.
Η Επιτροπή αναμένει επίσης ότι η οικονομική δραστηριότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα βελτιωθεί κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021, αλλά θα παραμένει περιορισμένη από τα όψιμα επανελθόντα μέτρα περιορισμού των ιών.
• Η φθινοπωρινή πρόβλεψη αναθεωρεί την οικονομική ανάκαμψη για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2021, από μια αρχική πρόβλεψη για επέκταση 6,1% στην νέα πρόβλεψη για επέκταση 4,1%.
• Για τη Νότια Ευρώπη, η φθινοπωρινή πρόβλεψη, σε σύγκριση με την εαρινή πρόβλεψη, αναθεωρεί τις προβλέψεις του ΑΕΠ για το 2020. Για παράδειγμα η Ιταλία αναμένεται τώρα να συρρικνωθεί κατά 9,9% (από προηγούμενη πρόβλεψη 9,5%), η Ισπανία κατά 12,4% (από 9,4%), Γαλλία κατά 9,4% (από 8,2%), και η Πορτογαλία κατά 9,3% (από 6,8%).
• Η Επιτροπή αναμένει επίσης ότι οι οικονομικές συστολές σε πολλές χώρες της Βόρειας Ευρώπης το 2020 δεν θα είναι τόσο βαθιές όπως προέβλεπε την άνοιξη, αλλά φαίνοανται να αντέχουν καλύτερα: η Γερμανία αναμένεται τώρα να συρρικνωθεί κατά 5,6% (από προηγούμενη πρόβλεψη συστολής 6,5%), οι Κάτω Χώρες κατά 5,3% από 6,8%), Φινλανδία 4,3% (από 6,3%), Δανία 3,9% (από 5,9%) και Σουηδία 3,4% (από 6,1%).
Μια τέτοια άνιση ανάκαμψη θα οδηγήσει προφανώς σε σαφώς αποκλίνουσες προτεραιότητες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθιστώντας έτι δυσχερέστερο για το ευρωπαϊκό συγκρότημα να επιτύχει μια γενικευμένη συναίνεση των συνιστωσών του για τις ακολουθητέες οικονομικές πολιτικές.
Μια μέτρια ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας θα επιτρέψει στις κυβερνήσεις του Βορρά να αρχίσουν την άρση των μέτρων τόνωσης και να εργασθούν εντατικά για τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων τους (σαφώς ταχύτερα από τους ομολόγους τους στο Νότο). Αλλά αυτή η ανάκαμψη θα οδηγήσει επίσης σε αυξανόμενες αποκλίσεις των βορείων με τις νότιες κυβερνήσεις σχετικά με τους ζητουμένους πρόσθετους κύκλους τόνωσης της ΕΕ.
Καθώς οι οικονομικές συνθήκες εξασθενούν περαιτέρω, οι αθετήσεις ιδιωτικών πιστώσεων θα αυξηθούν οπότε και θα ασκήσουν επιπρόσθετη πίεση στις τράπεζες της Νότιας Ευρώπης. Η αργή οικονομική ανάκαμψη σημαίνει επίσης ότι ο κίνδυνος πτώχευσης θα παραμένει υψηλός, ιδίως στους τομείς της οικονομίας που επηρεάζονται άμεσα από μέτρα «κλειδώματος», όπως ο κομβικότατος για την εθνική μας οικονομία τουρισμός.
Και ναι μεν τα προγράμματα αγοράς ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας μειώνουν την πιθανότητα αθέτησης χρεογράφων στην ευρωζώνη, αλλά τα υψηλά επίπεδα του χρέους και τα βαθιά δημοσιονομικά ελλείμματα, σημαίνουν ξεκάθαρα πως δεν μπορούν να αποκλειστούν ασφαλώς οι χρηματοοικονομικές κρίσεις στη Νότια Ευρώπη.
• Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «ο αριθμός των αθετηθεισών εταιρικών υποχρεώσεων και ο όγκος των μη εξυπηρετούμενων δανείων αναμένεται να αυξηθούν, ιδίως στους τομείς που επηρεάζονται περισσότερο από τα μέτρα περιορισμού (του ιού)».
• Η Επιτροπή πιστεύει ότι η σταθερότητα του τραπεζικού τομέα της Ευρώπης θα «δοκιμαστεί» στους επόμενους μήνες.
• Η Επιτροπή προειδοποίησε επίσης ότι τα επίπεδα χρέους και ελλείμματος αυξάνονται απότομα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, και παραδέχθηκε ότι «η πιθανότητα καταπόνησης της χρηματοπιστωτικής αγοράς [δεν μπορεί] να αποκλεισθεί».
Στους επόμενους μήνες τα επίπεδα της ανεργίας θα συνεχίσουν να αυξάνονται στη Νότια Ευρώπη, αποτελώντας εύλογα πρόσφορο έδαφος για περισσότερες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.
Αυτό θα δοκιμάσει τη σταθερότητα των εύθραυστων κυβερνητικών συνασπισμών σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, ενώ θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα αναταραχή στη Γαλλία.
Η απώλεια πολλών χιλιάδων θέσεων εργασίας και η αύξηση της ανεργίας έχουν ήδη επιβαρύνει σοβαρά τα μέσα βιοπορισμού πάρα πολλών Ευρωπαίων, ιδιως στο Νότο. Ανεργία σημαίνει ανέχεια, ανέχεια σημαίνει παρατεινόμενη δυσφορία και αυτή σημασιοδοτεί αύξηση της ενδεχόμενης κοινωνικής αναταραχής. Όμως τα μέτρα πολιτικής που έλαβαν τα κράτη μέλη, σε συνδυασμό με πρωτοβουλίες στο επίπεδο της Ένωσης, συνέβαλαν κάπως στην σχετική άμβλυνση των επιπτώσεων της πανδημίας στις αγορές εργασίας.
Ιδίως η εφαρμογή συστημάτων μειωμένου ωραρίου εργασίας, επέτρεψε τον σχετικό περιορισμό της αύξησης του ποσοστού ανεργίας συγκριτικά με την ραγδαία μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Βεβαίως η ανεργία αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται το 2021, καθώς σταδιακά τα κράτη μέλη καταργούν τα «μέτρα στήριξης έκτακτης ανάγκης», ενώ εισέρχονται στην αγορά εργασίας και νέα άτομα. (Η ανεργία αναμένεται να βελτιωθεί το 2022 επειδή εκτιμάται πως η οικονομία θα συνεχίζει έως τότε να ανακάμπτει.)
Επίσης τελικά θα καταργηθούν και τα προγράμματα υποστηριζόμενων αδειοδοτήσεων (τα οποία στους τελευταίους μήνες, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν καλύψει κάπως τον πραγματικό αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 στην Ήπειρό μας). Αυτό, σε συνδυασμό με την απότοκο του κλεισίματος συνεχή καταπόνηση και κόπωση ορισμένων τομέων του πληθυσμού και με το επίμονο και κλιμακούμενο αντικυβερνητικό συναίσθημα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα επεισόδια κοινωνικής αναταραχής τα οποία προφανώς θα δοκιμάσουν τη σταθερότητα των κυβερνήσεων.
Μερικά μέρη όπου η κοινωνική αναταραχή θα μπορούσε να είναι έντονη είναι η Ιταλία και η Ισπανία (όπου οι κυβερνητικοί συνασπισμοί είναι εγγενώς εύθραυστοι), καθώς και η Γαλλία (όπου η κυβέρνηση δεν είναι διόλου δημοφιλής). Στην Πατρίδα μας οι κρατούντες θα συνεχίζουν με μικρές ενοχλήσεις όσο ελέγχουν τα ΜΜΕ και οι αντιπολιτευτικές φατρίες είναι ανίκανες και αναιμικές.
• Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένει ότι η ανεργία στην Ισπανία θα ανέλθει στο 17,9% το 2021 από 16,7 το 2020, 11,6% στην Ιταλία από 9,9% και 10,7% στη Γαλλία από 8,5. Η ανεργία αναμένεται να μειωθεί στις χώρες αυτές μόνο το 2022. Σε ότι αφορά στην Πατρίδα μας η εκδηλωθείσα αντίδραση για τη διασφάλιση της απασχόλησης και της ρευστότητας απέτρεψε μιαν ακόμη πιο αρνητική επίπτωση της πανδημίας του κορονοϊού στην αγορά εργασίας στο Α’ εξάμηνο, όπως αναφέρει η Επιτροπή στις προβλέψεις της : Η ανεργία αναμένεται να ανέλθει στο 18% το 2020 (από 17,3% πέρυσι), ενώ η ανάκαμψη της οικονομίας το 2021 και το 2022 αναμένεται πως θα συμβάλει στη μείωση της ανεργίας στο 17,5% και το 16,7%, αντίστοιχα στον κάθε χρόνο.
• Η Ισπανία κυβερνάται από μια κεντροαριστερή μειοψηφική κυβέρνηση, η οποία εξαρτάται από την υποστήριξη άλλων κομμάτων στο κοινοβούλιο για τη θέσπιση οποιασδήποτε νομοθεσίας, ενώ η Ιταλία (μετά την αφλογιστία και την έξωση Σαλβίνι) κυβερνάται από έναν συνασπισμό λαϊκιστικών και κεντροαριστερών κομμάτων που έχουν συνεχώς εσωτερικές διαμάχες. Και οι δύο αυτές χώρες έχουν ήδη βιώσει ικανές διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις κατά του αποκλεισμού.
• Ενώ το προεδρικό σύστημα της Γαλλίας έχει σχεδιαστεί λεπτομερώς για να είναι σταθερό και ακλόνητο, η χώρα αντιμετώπισε εκτεταμένες διαμαρτυρίες από τα τέλη του 2018 έως τις αρχές του 2019.
Η οικονομική δραστηριότητα το 2021 αναμένεται να στηριχθεί από τα πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα που έχουν ανακοινωθεί με το προσχέδιο του προϋπολογισμού, προσθέτει, ενώ τονίζει ότι η αβεβαιότητα παραμένει πολύ μεγάλη, ιδιαίτερα σε σχέση με τον τουρισμό και τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς και την έκταση των «μαξιλαριών» ασφαλείας που έχουν ακόμη οι εταιρείες.
Η Επιτροπή με κυνικό ρεαλισμό προβλέπει : «Πρόσθετοι κίνδυνοι έχουν να κάνουν με τις γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή και τις μεταναστευτικές πιέσεις. Από την πλευρά της ανόδου, η Ελλάδα είναι πιθανόν να λάβει μεγάλο ποσό χρημάτων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο θα μπορούσε, όταν «αισίως» υλοποιηθεί, να στηρίξει σημαντικά την εγχώρια ζήτηση».
Το δημόσιο χρέος αναμένεται να αυξηθεί εφέτος στο 207,1% του ΑΕΠ για να υποχωρήσει το 2021 στο 200,7% και περαιτέρω το 2022 στο 194,8%. Η Επιτροπή πάντως σημειώνει ότι, η πρόβλεψη αυτή δεν λαμβάνει υπόψη τις χρηματοδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
[Η επόμενη πρόβλεψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα αφορά σε μια επικαιροποίηση των προβλέψεων για το ΑΕΠ και τον πληθωρισμό, κατά τις χειμερινές οικονομικές προβλέψεις, οι οποίες αναμένεται να δημοσιευθούν τον Φεβρουάριο του 2021].
Α. Κωνσταντίνου
